Aspergilloz nedir?
Aspergillus mantarı sebebiyle oluşan aspergilloz bir grup hastalık ismidir. Bazı türleri arasında alerjik bronkopulmoner aspergilloz, kronik pulmoner aspergilloz ve invaziv aspergilloz yer almaktadır. Genellikle zayıf bağışıklık sistemi veya akciğer hastalığı olan kişileri etkileyen azpergilloz tedavi seçenekleri içerisinde cerrahi ve antifungal ilaçlar yer almaktadır.
Aspergilloza neden olan mantar türü genellikle açık havada, ölü yapraklarda, bitkilerde, toprakta veya komposto bulunmaktadır. Bazı iç mekanların nemli olması durumunda bu mantar üreyebilir. İnsanların önemli bir kısmı Aspergillus sporlarını solur ancak enfekte olmazlar. Ancak bazı kişilerde bu mantar, alerjik reaksiyonlara veya diğer organlarda enfeksiyon gibi ciddi sağlık sorunlarına neden olmaktadır.
Aspergilloz nedenleri
Aspergillus mantarının birçok farklı türü bu hastalığa neden olmaktadır. En yaygın neden ise A. Famigatus türü olmaktadır. İnsanların çevresindeki ortamlarda yaşayan bu mantar kolaylıkla solunmaktadır. Ancak insanların önemli bir kısmında bağışıklık sistemleri solunan mantarları hastalanmadan yok eder. Diğer bir yandan zayıflamış bağışıklık sistemine sahip ya da herhangi bir akciğer hastalığı olan kişilerde bu mantar hastalanmaya neden olmaktadır.
Aspergillusun havadan solunması alerjik reaksiyonlara veya sinüsleri ve akciğerleri etkileyebilecek enfeksiyona neden olabilmektedir. Bağışıklık sisteminin enfeksiyonuna savaşmaması durumunda belirtilen bölgelerden vücudun diğer alanlarına yayılım gösterebilir. Bunun yanında ciltteki bir kesiden de vücuda mantar girebilir.
Aspergilloz belirtileri
Aspergilloz nedeniyle görülen belirtiler vücuttaki türüne ve konumuna bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. En yaygın görülen türler arasında akciğer enfeksiyonları veya alerjik reaksiyon belirtileri bulunmaktadır. Bu sorunlara neden olması durumunda görülebilecek belirtiler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Öksürük
- Nefes darlığı
- Hırıltı
- Göğüs ağrısı
- Ateş
- Kronik pulmoner aspergilloz olması durumunda yorgunluk ve kilo kaybı
Enfeksiyonu vücudun diğer bölgelerine yayılması durumunda farklı semptomlar görülebilmektedir. Bu belirtiler içerisinde şunlar yer alır.
- Gözleri etkilemesi durumunda göz ağrısı, kırmızı gözler ve bulanık görüş
- Sinüsleri etkilemesi durumunda burun tıkanıklığı veya akıntısı, baş ağrısı, koku duyusunun azalması
- Cildi etkilemesi durumunda kırmızı sertleşmiş lekeler noktalar siyaha dönüşen ülserlere ilerleyebilmektedir.
- Beyinde oluşması durumunda ruh hali değişiklikleri, zayıflık, bilinç bulanıklığı, nöbetler ve konfüsyona neden olmaktadır.
- Mantarın mide ve bağırsakları etkilemesi durumunda ateş, ishal, karın ağrısı ve kabızlık görülebilmektedir.
- Mantarın sinüsleri, burun kanallarını, ağzı ve beyni etkilemesi durumunda görülebilecek belirtiler içerisinde ateş, yüzün bir tarafında şişlik, baş ağrıları, burun tıkanıklığı, burun ağrısı, burundan kanlı mukus gelmesi, sarkık göz kapakları, ağızdan burundan veya gözlerden siyah irin akması bulunmaktadır.
Aspergilloz türleri
Aspergillus mantatının etkilendiği bölge ve neden olduğu hasarlar çeşitlenmesine neden olmaktadır. Aspergilloz türleri içerisinde şunlar yer almaktadır.
Aspergilloma
Genellikle tüberküloz, sarkoidoz, kistik filoz veya sistemik immün yetmezlik gibi altta yatan kronik akciğer hastalığı olan kişileri etkileyen aspergilloma uzun yıllar boyunca aseptomik kalabilmektedir. Bu sebeple de teşhis genellikle farklı bir sağlık durumu için yapılan araştırmalarda gerçekleşir. Bunun yanında aspergillomanın küçük bir yüzdesi kan damarlarına girerek kanamaya neden olabilmektedir.
Bu sebeple de aspergilloma ile ilgili en yaygın belirti öksürürken ağızdan kan gelmesidir. Hastalığın neden olduğu kanama bazı durumlarda hayati tehdit yaratan kanamaya neden olmaktadır. Ancak vakaların önemli bir kısmında yaşanan kanama önemsizdir.
Alerjik bronkopulmoner aspergilloz
Aspergilus fumigatus mantarına karşı alerjik veya aşırı duyarlı reaksiyon gösterilmesi durumuna alerjik bronkopulmoner aspergilloz adı verilmektedir. Sıklıkla bu mantara maruz kalınmasına rağmen bazı kişilerde reaksiyon görülebilmektedir. Ancak bu nadir görülen bir durumdur.
Bazı kişilerdeki bağışıklık sistemi akciğerlerde bulunan mantara aşırı tepki vererek solunum yollarının zarar görmesine ve kalıcı akciğer hasarının yaşanmasına neden olmaktadır. Özellikle astım ve kistik fibrozlu kişileri etkileyen alerjik bronkopulmoner aspergilloz aynı zamanda atopik dermatit, ürtiker ve alerjik rinit gibi sorunları olan kişilerde de görülmektedir.
İnvaziv aspergilloz
Aspergillus mantarının ciddi bir enfeksiyona neden olduğu durumlarda ortaya çıkan invaziv aspergilloz genellikle organ nakli veya kök hücre nakli yapılmış kişiler gibi bağışıklık sistemi zayıf olan kişileri etkilemektedir. İnvazif aspergilloz en sık akciğerleri etkilemesine rağmen vücudun diğer bölgelerine de yayılabilmektedir.
Kronik pulmoner aspergilloz
Aspergilloz enfeksiyonu akciğerde boşluklara neden olduğu durumlarda ortaya çıkan kronik pulmoner aspergilloz, uzun süreli bir durum olabilmektedir. Akciğerde bir veya daha fazla aspergilloma bulunması durumunda görülmektedir.
Alerjik aspergilloz sinüziti
Aspergillozun sinüslerde iltihaba ve sinüs enfeksiyonuna neden olduğu durumlara alerjik aspergilloz sinüziti adı verilmektedir.
Azole dirençli aspergilus fumigatus
Aspergilloza neden olan mantarının tedavide kullanılan ilaçlara dirençli hale gelmesi durumunda ortaya çıkan aspergilloz türüdür.
Aspergilloz tanı kriterleri
Aspergilloz tanısı hastada görülen belirtilere ve sağlık geçmişine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Bunun yanında röntgen veya bilgisayarlı tomografi taramaları gibi görüntüleme, sıvı veya doku testleri ile alerji testlerinin tümü çeşitli aspergilloz türlerinin teşhis edilmesine yardımcı olmaktadır.
Hastalığın belirtileri, diğer birçok çok hastalık ile benzerlik göstermesi sebebiyle diğer koşulların dışlanması için ek testlerde yapılabilir. Aspergillozun tanı olabilmesini sağlayan sesler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Alerji testleri
- Biyopsi
- Kan testleri
- Kültür
Aspergilloz tedavi yöntemleri
Aspergilloz tedavisi hastanın diğer sağlık koşullarına ve hastalığın tipine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Tedavi seçenekleri içerisinde cerrahi yöntemler, antifungal ilaçlar ve kortikosteroidler bulunmaktadır.
Aspergilloz ameliyatı
Tek bir mantar topunun neden olduğu aspergilloma tedavisinde ameliyat önerilebilmektedir. Bunun yanında belirli durumlarda invaziv veya alerjik aspergillozu tedavi etmek için de cerrahi yöntemlerden yardım alınabilmektedir. Uzmanlar genellikle kronik pulmoner aspergillozu tedavi etmek için ameliyat önermezler.
Antifungal ilaçlar
Antifungal ilaçlar birçok farklı aspergilloz türünü tedavi edebilmektedir. Bazen ilaçlar hastalarda etkinlik göstermeyebilir. Bu durumdan farklı bir antifungal ilaç önerilebilirdir. Sıklıkla kullanılan antifungal ilaçlar içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Vorikonazol
- İzavukonazol
- Posakonazol
- İtrakonazol
- Lipozomal amfoterisin B
- Kaspofungin
- Mikafungin
Kortikosteroidler
Kortikosteroidler iltihabının azalmasını sağlamaktadır. Özellikle hastalığın alerjik formları veya cilt enfeksiyonlarının tedavi etmek amacıyla reçete edilmektedir. Reçete edilecek ilaç vücudun hangi bölgesinde enfeksiyon bulunduğuna bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Farklı kortikosteroid türleri içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Hap
- İnhale
- Nazal
- Topikal
