Candida Mantarı (Candida albicans) nedir?
Vücutta doğal olarak ve az miktarlarda bulunan candida bir çeşit mantardır. Genellikle ciltte, ağızda ve bağırsaklarda bulunmaktadır. Vücuttaki diğer sağlıklı bakteriler candida dengesinin kontrolünde etkin rol oynamaktadır. Maya mantarlarından birisi olan candida mantarının dengesiz olması durumunda miktarı artar ve enfeksiyona neden olur.
Candida enfeksiyonu nedir?
Candida dengesinin bozulması durumunda aşırı derecede büyüyüp enfeksiyona dönüşmesi mümkün olmaktadır. Bu duruma kandiaz adı verilmektedir. Yaygın enfeksiyonlar arasında vajinal mantar enfeksiyonu, pamukçuk ve bebek bezi döküntüsü bulunmaktadır
Herkeste küçük miktarlarda bulunan Candida mantarı, farklı insanları farklı türde etkilemektedir. Özellikle bebekler, çocuklar, takma diş kullananlar yaşlı yetişkinler, doğum kontrol hapı kullananlar, hamileler, hormon kullananlar, antibiyotik kullananlar, bağışıklık sistemi zayıf olanlar, hastanede tedavi gören kişiler, kateter kullanıcıları ve ameliyat olan kişilerde daha yaygın olarak görülmektedir.
Candida enfeksiyonu nedenleri
Candida enfeksiyonunun nedenleri arasında şunlar yer almaktadır.
- Stresli hissetmek
- Diyabet hastalığının yönetilememesi
- Zayıf bağışıklık sistemi
- Aşırı rafine karbonhidrat, maya ve şeker içeren diyetle beslenmek
- Antibiyotik, steroid veya hormon kullanmak
Candida Mantarı ( Candida albicans) belirtileri
Candida enfeksiyonunda görülen belirtiler mantarın nerede daha fazla ürediğine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Bu bölgeler candida mantarının doğal olarak yaşadığı bölgeler olmaktadır. Belirtilerin görülebileceği yerler içerisinde şunlar bulunmaktadır.
- Ağız ve boğazın içinde
- Vajina ve rektumda
- Bebek bezi bölgesinin yakınında
- Cilt kıvrımında
Candida Mantarı ( Candida albicans) tanı kriterleri
Candida enfeksiyonuna tanı aşamasında öncelikle bölgenin görsel incelenmesi ve belirtilerin çeşidiyle süresi hakkında bilgilerin elde edilmesi gerekmektedir. Kapsamlı bir tedavi planının sunulabilmesi için enfeksiyonun tam olarak ne olduğunu belirlemek amacıyla bazı testler yapılmaktadır. Bu testlerin içerisinde şunlar yer alır.
Kültür testleri
Uzmanlar enfekte bölgeyi çubuklu pamukla temizleyerek daha sonrasında alınan örneği maya ve bakteri çeşidi açısından mikroskop altında incelemektedir.
Endoskopi
Pamukçuk oluşması durumunda doktor yemek borusu mide ve ince bağırsağın incelenebilmesi için endoskopi testi isteyebilmektedir.
Candida Mantarı ( Candida albicans) tedavi yöntemleri
Bir mantar çeşidi olduğu için tedavisinde antifungal ilaç kullanılmaktadır. Bunun yanında diyet değişikliklerim ve hijyen değişiklikleri de gerekli olabilmektedir.
Candida Mantarı ( Candida albicans) ilaç tedavisi
Candida mantarı tedavisinde kullanılan anti-fungal ilaçlar oral ya da topikal yolla alınabilir. Ağız yoluyla alınan ilaçlar tablet, sıvı ya da hap şeklinde olurken; etkilenen bölgeye doğrudan uygulanan krem veya merhemlerin de reçete edilmesi mümkün olmaktadır. Enfeksiyonun temizlendiğinden ve geri dönmediğinden emin olunması için nasıl kullanılacağına dair talimatların düzgün bir şekilde izlenmesi gerekmektedir
Candida Mantarı ( Candida albicans) ve beslenme
Candida diyeti olarak da adlandırılan özel bir beslenme sayesinde mantarın aşı büyümesinin önlenmesini sağlanmasını yanı sıran tersine çevrilmesi de mümkün olmaktadır. Candida mantarı için özel bir beslenme düzeni oluşturulurken dikkat edilmesi gereken 10 ilke bulunmaktadır. Bu ilkeler içerisinde şunlar yer alır.
- İlave şekerden kaçınmak
- Nişastalı olmayan sebzeler tüketmek
- Az şekerli meyveler yemek
- Bol miktarda fermente gıda tüketmek
- Kafeini en aza indirmek
- Bağırsak iyileştirici yiyecekler tüketmek
- Sağlıklı protein ve yağlar tüketmek
- Sigaradan uzak durmak
- Alkolü azaltmak
- Kaliteli beslenmek
- Bol su tüketimi
Candida enfeksiyonu olduğunda beslenmeden çıkartılması gereken yiyecekler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Aspartam
- Şeker kamışı
- Mısır şurubu
- Bal
- Akçaağaç şurubu
- Pekmez
- Şeker
- Arpa
- Çavdar
- Buğday
- Muz
- Hurma
- Meyve suyu
- Üzüm
- Mango
- Kuru üzüm
- İşlenmiş etler
- Kabuklu deniz ürünleri
- Kılıç balığı
- Ton balığı
- Peynir
- Krema
- Küflü fındıklardan yapılmış fındık ezmesi
- Barbekü sosu
- Yaban turpu
- Ketçap
- Mayonez
- Soya sosu
- Beyaz sirke
- Margarin
- Soya yağı
- Ayçiçek yağı
- Bira
- Elma şarabı
- Alkollü içkiler
- Şarap
- Enerji içecekleri
- Siyah çay
- Kahve
Candida diyetinde yenilmesi önerilen besinler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Enginar
- Kuşkonmaz
- Brokoli
- Brüksel lahanası
- Lahana
- Karnabahar
- Kereviz
- Salatalık
- Patlıcan
- Çiğ sarımsak
- Kale
- Soğan
- Ispanak
- Domates
- Kabak
- Avokado
- Zeytin
- Karabuğday
- Darı
- Yulaf kepeği
- Kinoa
- Teff
- Hamsi
- Tavuk
- Yumurta
- Ringa balığı
- Deniz somonu
- Sardalya
- Hindi
- Tereyağı
- Kefir
- Yoğurt
- Hindistan cevizi
- Badem
- Keten tohumu
- Fındık
- Ayçiçeği
- Elma sirkesi
- Feslehen
- Karabiber
- Tarçın
- Karanfil
- Dereotu
- Zencefil
- Kekik
- Kırmızı biber
- Biberiye
- Tuz
- Zerdeçal
Candida Mantarı enfeksiyonu ( Candida albicans) türleri
Candida mantarı vücutta doğal olarak bulunduğu bölgelerde aşı çoğalması durumunda enfeksiyona neden olabilmektedir. Bu sebeple de candida enfeksiyonu alt çeşitleri ayrılır.
Vajinal Candida Mantarı
Vajinada candida mantarının çoğalarak enfeksiyon oluşturması durumunda vajinit adı verilmektedir. Her 4 kadından üçü yaşamları boyunca en az bir kez vajinal mantar enfeksiyonuna yakalanmaktadır. Erkeklerde de genital mantar enfeksiyonları görülebilir. Ancak bu nadir görülen bir durumdur. Vajinal candida enfeksiyonunun görülmesine neden olabilecek etmenler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Gebelik
- Diyabet
- Antibiyotikler ve doğum kontrol hapları dahil bazı ilaç kullanımları
- Vajinal duş, vajinal spreyler, kayganlaştırıcılar veya sperm öldürücülerin kullanımı
- Zayıf bağışıklık sistemi
- Islak mayo veya egzersiz kıyafeti kullanımı
- Nefes almayan iç çamaşırı kullanımı
Erkeklerde Candida enfeksiyonunun görülmesine neden olan etmenler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Sünnetli olmamak
- Diyabet
- Zayıflamış bağışıklık sistemine sahip olmak
- Aşırı kilolu olmak
- Düzenli olarak yıkanmamak
- Vajinal candida enfeksiyonu olan partnerle seks yapmak
Vajinal Candida Mantarı belirtileri
Vajinitin belirtileri arasında şunlar yer almaktadır.
- Yanma
- Kaşıntı
- Kızarıklık
- Akıntı
- Cinsel ilişki sırasında rahatsızlık
- Vajinadan kalın beyaz akıntı
Erkeklerde mantar enfeksiyonunun görülmesi durumunda oluşacak belirtiler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Penisin nemli olması
- Cildin beyaz ve mat olması
- Beyaz veya parlak cilt
- Kızarıklık
- Kaşıntı
- Yanma
Ciltte Candida Mantarı
Candida mantarının ciltte de belli miktarda bulunmasından dolayı enfeksiyona neden olması söz konusu olmaktadır. Ciltte görülen kandida enfeksiyonuna kutanöz kandidiyaz adı verilmektedir. Genellikle koltuk altlarında, göğüs altlarında ve kalçaya yakın yerlerdeki cilt kıvrımlarında oluşmaktadır.
Ciltte candida enfeksiyonunun oluşmasına neden olan faktörler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Sıcak veya nemli hava
- Dar veya sentetik iç çamaşırı veya kıyafet giymek
- Yeterince yıkanmamak
- İç çamaşırını yeterince sık değiştirmemek
- Çocuk bezini yeterince sık değiştirmemek
- Zayıf bağışıklık sistemine sahip olmak
- Gebelik
- Aşırı kilolu olmak
- Antibiyotik veya diğer ilaçları kullanmak
- Sedef hastalığı gibi başka cilt hastalıklarına sahip olmak
Ciltte Candida Mantarı belirtileri
Candida enfeksiyonunun ciltte görülmesi durumunda kişilerde görülebilecek belirtiler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Enfeksiyon bölgesinde küçük kaşıntılı şişlikler
- Kabarık ve kırmızı yama oluşturan enfeksiyon
Dilde Candida Mantarı
Candida mantarı ağızda da bulunmaktadır. Genellikle bebeklerde enfeksiyonuna neden olur. Ağız bölgesinde görülen candida enfeksiyonuna pamukçuk ya da oral kandidiaz adı verilmektedir. Dilde candida enfeksiyonu genellikle yenidoğanlarda, yaşlı yetişkinlerde ve bağışıklık sistemini zayıf olan kişilerde görülmektedir. Bunun yanında aşağıdaki durumlarda da ağızda pamukçuk oluşma ihtimali yükselmektedir.
- Kanser tedavisinin görülmesi
- Kortikostoroidler ve geniş spektrumlu antibiyotikler gibi ilaç kullanımı
- Takma diş kullanımı
- Diyabet
Dilde Candida Mantarı belirtileri
Dilde candida mantarı belirtileri içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Dilde, dudaklarda, diş etlerinde, ağız çatısında ve yanakların iç kısmında beyaz veya sarı lekeler
- Ağızda veya boğazda kızarıklık ve ağrı
- Ağzın köşelerinde çatlama
- Yutkunma sırasında ağrının boğaza yayılması
Candida granülomu
Candida enfeksiyonunun ciltte, saç derisinde, ağızda veya tırnakta kronik olarak bulunması durumunda candida granülomu adı verilmektedir.
İnvaziv kandidiyaz
Bağışıklık sistemini yetersizliğinin bir sonucu olarak vücudun her yerinde candida enfeksiyonunun meydana gelmesi durumunda invaziv candida enfeksiyonundan bahsedilmektedir. Sistemik kandidiaz olarak da adlandırılan bu türde enfeksiyon kan dolaşımını, kalbi ya da kafatasının zarlarını etkilemektedir.
Genellikle tıbbi ekipman veya cihaz kullanımı yoluyla candida enfeksiyonunun kalbe, beyne, kana, gözlere ve kemiklere gitmesi durumunda ortaya çıkan invaziv kandidaz, ciddi ve yaşamı tehdit eden bir enfeksiyondur.
Özellikle yakın zamanda hastaneye kaldırılan veya bakımevi gibi bir sağlık kuruluşunda yaşayan kişiler risk altında olmaktadır. Diyabet hastalarında, bağışıklık sisteminin zayıf olması durumunda, böbrek yetmezliği veya antibiyotik kullanımı riski arttırmaktadır.
İnvaziv kandidaz ateş ve titreme gibi belirtilerle kendisinin gösterdiği için teşhis koymak oldukça zor olmaktadır.
Candida mantarı türleri
İnsanlarda enfeksiyona en sıkın neden olan mantarların başında gelen candida mantarı farklı türlere ayrılmaktadır. Karnedat türleri birbiriyle yakın akraba olmakla birlikte aynı değildir. İnsanlarda enfeksiyona neden olabilecek türlerinin tam listesi son derece uzundur. Ancak 10 vakadan 9'unda aşağıdaki 5 türe rastlanmaktadır.
- Candida albicans
- Candida glabrata
- Candida tropikalis
- Candida parasilozis
- Candida krusei
