Çıban nedir?
Bakterilerin bir veya daha fazla kıl folikülünü enfekte edip alevlendirmesi sebebi işe cilt altında oluşan ağrılı ve irin dolu şişlik olarak tanımlanmaktadır. Genellikle kırmızı ya da mor renkte hassas şişlikler olarak başlayan çıbanlar kısa süre içerisinde irinle dolarak şişmeye başlarlar. Zaman içerisinde büyüyen çıban yırtılana kadar şişmeye ve acı vermeye devam eder. Çıbandan etkilenmesi en mümkün olan bölgeler içerisinde ense, yüz, koltuk altları, uyluklar ve kalçalar bulunmaktadır.
Çıbanların deri altında bağlantılı enfeksiyon alanı oluşturması durumuna ise karbonkül adı verilmektedir. Karbonküllere aynı zamanda çıban kümesi adı da verilebilmektedir.
Çıban belirtileri
Çıbanlar vücudun herhangi bir bölgesinde görülebileceği gibi genellikle sürtünmenin ve terlemenin en fazla olduğu alanlarda görülmektedir. Çıban belirtilerinin içerisinde ise şunlar yer almaktadır.
- Küçük başlayan ancak 5 santimetreden daha fazla büyüyebilen ağrılı kırmızı şişlik
- Yumru çevresinde oluşan kırmızımsı ya da morumsu şişmiş cilt
- Birkaç gün içerisinde görülen şişliğin artması
- Yırtılması ve irinin dışarı akmasından dolayı oluşan sarı-beyaz bir ucun gelişmesi
Kişilerde karbonkül gelişmesi durumunda enfeksiyon daha ciddi ve derin olmaktadır. Bu sebeple de iyileşme sonrasında yara izinin kalması daha yüksek ihtimaldir. Bunun yanında karbonkül olan hastalarda görülebilecek belirtiler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Hastaların kendilerini iyi hissetmemesi
- Ateş
- Titreme
Çıbanın nedenleri
Çıban ciltte yaygın bir şekilde bulunan Staphylococcus aureus bakterisinden kaynaklı olarak oluşmaktadır. Bu bakteriler ciltteki küçük yaralanmalar ya da böcek ısırığı gibi etmenler ile cildin alt bölgesine girebilirler.
Çıban risk faktörleri
Bir kişi ne kadar sağlıklı olursa olsun çıban görülme ihtimali her zaman vardır. Ancak bazı risk faktörleri çıbanın görülme ihtimalini arttırmaktadır. Bu risk faktörlerinin içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Çıban hastası olan biri ile birlikte yaşamak
- Diyabet hastası olmak
- Cildin koruyucu bariyerinin herhangi bir sebepten dolayı zarar görmesi
- Bağışıklık sisteminin zayıflaması
Çıban komplikasyonları
Çıbanlar nadir olarak komplikasyonlara neden olmaktadır. En sık görülen komplikasyon ise enfeksiyonun kan dolaşımına karışmasıdır. Bu durumda yaygın olarak görülen sepsis olmaktadır. Ancak kan dolaşımında olan enfeksiyon endokardit ve osteomiyelit gibi vücudun derinliklerinde enfeksiyon oluşumuna neden olabilir.
Çıban hangi hastalıkların işareti olabilir?
Çıban sağlıklı kişilerde de görülebilen bir sağlık problemidir. Ancak çıbanın sürekli olarak tekrarlaması farklı sağlık sorunlarının bir belirteci olabilir. Bu sağlık sorunları içerisinde ise şunlar yer almaktadır.
- Zayıf bağışıklık sistemi
- Diyabet
- Cilt temizliğinin eksik yapılması
- Sürtünme ve yaralanmalar
- Aile geçmişi
Göz çıbanı
Göz kapağının üzerinde sivilceye benzer ağrılı bir şişlik olarak kendisini gösteren göz çıbanı, göz kapağında bulunan yağ bezlerinde ya da kirpik köklerinde oluşan enfeksiyon sebebi ile görülmektedir. Genellikle yeterli göz hijyeninin sağlanmaması ve kirli kontakt lens kullanımı sebebi ile görülmektedir. Göz çıbanı görülmesini etkileyen diğer faktörler içerisinde ise şunlar yer almaktadır.
- Zayıf bağışıklık sistemi
- Kronik hastalıklar
- Küçük yaralanmalar
- Alerjik hastalıklar
- Yağ bezlerinde biriken salgı
- Kıl foliküllerinin tıkanması
Çıban patlatma
Çıbanların tedavi amacı ile patlatılmaması gerekmektedir. Çıbanların delinmesi ya da patlatılması enfeksiyona neden olan bakterinin yayılmasına neden olur. Bu durum enfeksiyonun artmasında ya da enfeksiyonun dolaşım sistemine karışmasına neden olarak daha ciddi klinik tabloların ortaya çıkmasına neden olabilmektedir.
Çıban tedavisi
Küçük çıbanlar evde tedavi edilebilmektedir. Çıbanın neden olduğu ağrının hafiflemesi ve doğal drenajın sağlanması için sıcak kompres uygulanması yeterli olacaktır. Ancak büyük çıbanlar ya da karbonküler için uygulanması gereken tedavi seçenekleri içerisinde şunlar yer almaktadır.
Kesi ve drenaj
Büyük bir çıbanın ya da karbonkülün boşaltılması için kesi yapılabilmektedir. Tamamen boşalmayan derin enfeksiyonlarda irinin emilmesi ve çıkarılması için ise kesi yerine steril gazlı bez konulabilir.
Antibiyotikler
Ciddi ya da tekrarlan enfeksiyonlarda iyileşmeye yardımcı olmak için antibiyotik reçete edilebilir.
Çıban çeşitleri
Çıbanın farklı türleri bulunmaktadır. Ancak en sık karşılaşılan çıban türleri içerisinde şunlar yer alır.
Şark çıbanı
Halep çıbanı olarak da adlandırılan şark çıbanı kum sinekleri tarafından Kutanöz Leishmaniasis adı verilen parazitin bulaşı ile oluşmaktadır. Özellikle ellerde, yüz bölgesinde ve ayaklarda sivilce benzeri kabarıklar ile başlamaktadır. Enfeksiyonun ilerlemesi ile 1- 2 santimetre büyüklüğünde yaralara dönüşürler ve tedavi edilmemeleri durumunda kalıcı yara izi bırakırlar.
Kara çıban
Çoban çıbanı olarak da adlandırılan kara çıban şarbon olarak bilinmektedir. Koyun, inek ve keçi gibi hayvanlarda bulunan Bacillus Anthracis adlı bakteri sebebi ile görülmektedir. Başlangıcında içi su dolu olan kabarıklıklar ile başlayan kara çıban kaşıntıya neden olmaktadır. Zaman içerisinde ise kabartıların orta kısmı kararır ve ağrısız bir hal alır.
Şirpençe çıbanı
Aslan pençesi olarak da adlandırılan bu çıban türü tıpta karbonkül olarak adlandırılmaktadır. Diğer çıban türlerine göre belirtilerin daha şiddetli yaşanmasına neden olur.
Çıban nasıl önlenir?
Özellikle zayıflamış bağışıklık sistemi olan kişilerde çıbanı önlemek her zaman mümkün değildir. Ancak aşağıda yer alan önlemlerin alınması çıbandan kaçınmada yardımcı olacaktır.
- Ellerin düzenli olarak sabunla yıkanması
- Alkol bazlı el dezenfektanlarının kullanılması
- Kesik ve sıyrıkların temizlenerek kapalı tutulması
- Kişisel eşyaların paylaşılmaması
