Cinsiyet değiştirme ameliyatı
Cinsiyet doğrulama ameliyatı olarak da adlandırılan cinsiyet değiştirme ameliyatları, insanların cinsiyet geçişlerine yardımcı olan prosedürleri ifade etmek için kullanılmaktadır. Bu ameliyatların içerisinde yüz ameliyatları, alt ameliyatlar ya da üst ameliyatlar yer alabilmektedir.
Vücudun cinsiyet kimliği ile daha iyi uyum sağlamasına yardımcı olan bu prosedür doğumda atanan cinsiyettin aksine cinsiyet kimliği anlama ve başkalarına sunma şeklidir. Doğumda atanan cinsiyetin, cinsiyet kimliğinden farklı olması durumunda tercih edilmektedir. Cinsiyet disforisi olarak da adlandırılan cinsiyet uyumsuzluğu sebebiyle yaşanan psikolojik sıkıntıların giderilmesini sağlamaktadır.
Cinsiyet değiştirme nedir?
Cinsiyet değiştirme operasyonları doğumda erkek olarak atanan kişilerin fiziksel özelliklerini değiştirmek ya da azaltmak için kullanılabileceği gibi doğumda kadın olarak atanan kişilere de uygulanmaktadır. Bu ameliyatlar ile cinsel organının görünüşünün değiştirilmesi de söz konusu olmaktadır.
Ameliyatsız cinsiyet değiştirme seçenekleri
Cerrahi olmayan cinsiyet değiştirme seçenekleri de bulunmaktadır. Bunların içerisinde şunlar yer alır.
Kadınsılaştırıcı hormon tedavisi
Daha büyük göğüsler, yuvarlak kalçalar ve sesin daha tiz olması gibi kadınsı özelliklerin artması sağlanmaktadır.
Erkeklik hormonu tedavisi
Yüzdeki kıllar, kas kütlesi ve kalın ses gibi erkeksi özelliklerin artmasını sağlayan tedavidir.
Erkeklik engelleyici
Ergenlik döneminde gelişen ikincil cinsiyet özelliklerinin gelişimini geciktirir. Örnekler arasında yüz yapısındaki değişiklikler, göğüs büyümesi ve yüz kılları yer almaktadır.
Ses terapisi
Cinsiyeti ifade etmeye olanak sağlayan konuşma ve iletişim becerilerinin öğrenilmesini sağlar.
Lazer epilasyon
Yüz veya vücut kıllarının giderilmesi için uygulanmaktadır.
Her trans ya da cinsiyet çeşitliliğine sahip kişinin süreci tıbbi geçiş gerektirmemektedir. Cinsiyet kimliğinin ifade edilmesi için aşağıdakiler gibi seçenekler de yer almaktadır.
- Tarz değiştirmek
- Yeni bir isim seçmek
- Farklı zamirlerin kullanılması
Cinsiyet değiştirme ve psikolojik değerlendirme
Psikoterapi, kişinin sosyal geçiş sürecinde yanında olurken kapsamlı cinsiyet psikolojik değerlendirme, psikolojik terapide ele alınamayan konularla ilgili ek bilgiler sağlamaktadır. Yapılan psikolojik değerlendirme, tüm resmin kapsamlı ve derinlemesine anlaşılmasını sağlamaktadır.
Cinsiyet gelişiminin güncel ve geçmiş yönlerinin yanı sıra kişinin hayatında yer etmiş olan önemli alanlara kuş bakışı bakmayı sağlamaktadır. Bunun yanında kişilerin olası eş zamanlı psikolojik endişelerin hedefli bir değerlendirilmesi de yapılmaktadır. Doğumda atanan cinsiyet ile cinsel kimliği uyumlu olmayan kişilerin toplumsal geçişe ek olarak tıbbi müdahalelere de ihtiyaç duyabilmektedir.
Cinsiyet değiştirme operasyonları olarak adlandırılan bu operasyonlara katılmadan önce Dünya Profesyonel Transgender Sağlık Hizmetleri Derneği tarafından belirlenen kriterlere uygun olup olmadığının anlaşılması için kapsamlı bir şekilde değerlendirilmesi gerekmektedir. Çoğu ülkede bu alanda uzman olan ruh sağlığı uzmanları tarafından verilen bir tavsiye mektubu cinsiyet değiştirme ameliyatlarının yapılabilmesi için zorunlu olmaktadır.
Cinsiyet değiştirmek için hangi işlemler uygulanır?
Cinsiyet değiştirme cerrahisi türleri içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Yüz özelliklerini daha erkeksi veya kadınsı hale getirmek için yüz rekonstrüktif cerrahi
- Ses perdesinin değiştirilmesi için vokal ameliyatı
- Meme dokusunun çıkarılması veya meme şeklinin arttırılması için göğüs ya da üst ameliyatı
- Cinsel organların dönüştürülmesi veya yeniden yapılandırılması için genital ameliyat
Erkekten kadına cinsiyet değiştirme
Transseksüel kadınlar ve transfeminin ikili olmayan kişiler gibi doğumda erkek olarak atanan kişiler için uygulanan ameliyatlar içerisinde şunlar yer almaktadır.
Yüz feminizasyon cerrahisi
Yüzdeki kemik ve dokuların yeniden şekillendirilerek daha kadınsı bir görünümün elde edilmesi için uygulanmaktadır. Bu ameliyatlarda düşük saç çizgisi, daha dolgun yanaklar, yuvarlak çene ve daha küçük adem elması gibi değişiklikler yapılmaktadır.
Feminizasyon üst ameliyatı
Göğüs dokusunun altına tuzlu su ya da silikon implantlar eklenerek daha dolgun göğüslerin oluşturulması sağlanmaktadır. Bazı kişiler vücudun farklı bir bölgesinden alınan yağ dokuları da tercih edebilir.
Orşiektomi
Testislerin alınması ameliyatıdır. Testislerin bulunmaması sayesinde vücut daha az testosteron üretir. Bu durum kişilerin daha az kadın hormon tedavisine ihtiyacı olmasını sağlar. Skrotumun çıkarılması ameliyatı ile birlikte uygulanabilmektedir.
Penektomi
Penisin çıkarılması ameliyatıdır. Vajinoplasti ya da vulvoplasti gibi feminizasyon ameliyatlarında dokunun korunması için uygulanmaktadır.
Vajinoplasti
Vajinoplasti, vajinal bir kanal oluşturulması için penis dokusu ve diğer genital organlar kullanılmaktadır. Bu ameliyatla birlikte labioplasti ve klitoroplasti ameliyatları da uygulanabilmektedir.
Vulvoplasti
Vulva kısımlarının oluşturulduğu ancak vajinanın oluşturulmadığı ameliyatlardır.
Kadından erkeğe cinsiyet değiştirme
Trangender erkekler ve transmaskülen ikili olmayan kişiler gibi doğumda erkek olarak atanan kişiler için uygulanan cinsiyet değiştirme ameliyatı örnekleri içerisinde şunlar yer almaktadır.
Yüz maskülenizasyonu ameliyatı
Yüzdeki kemik ve dokulara müdahale edilen bu ameliyat ile daha geniş alın, daha belirgin elmacık kemikleri ve çene hattı ile adem elması gibi özellikler ortaya çıkarılmaktadır.
Erkeksi üst göğüs ameliyatı
Doğal bir erkek göğsü görünümünün yakalanabilmesi için meme dokusunun çıkarılmasıdır.
Histerektomi
Rahmin alınması için uygulanan ameliyattır. Yumurtalıkların alınmasına yönelik olarak uygulanan ooferektomi ameliyatları ile birlikte uygulanabilir.
Metoidioplasti
Klitorisin kullanılarak penis oluşturulma işlemidir. Ameliyattan önce klitorisi mikropenis boyutuna kadar büyütmek için testosteron kullanımı gerekli olmaktadır.
Falloplasti
Vücudun başka bir yerinden alınan deri parçası kullanılarak ortalama büyüklükte penisin oluşturulmasıdır. Genellikle skrotoplasti ile birlikte uygulanmaktadır.
Skroloplasti
Vulvanın dış dudaklarının bir kısmını skrotuma yeniden şekillendirilmesidir. İyileşmesinden sonra testislere benzeyen ve testis gibi hissedilen silikon jel ya da tuzlu su implantlar seçilebilir. Bu implantlara testis protezi adı verilmektedir.
Cinsiyet doğrulama ameliyatına nasıl hazırlanılır?
Dünya Transseksüel Sağlığı Profesyonel Birliği’nin (WPATH) standartlarına göre, cinsiyet değiştirme ameliyatı kriterlerinin karşılandığından emin olmak için sağlık uzmanları ile birlikte çalışılması gerekmektedir. Sözü edilen bu kuruluş, transgender ve cinsiyet çeşitliliğine sahip kişiler için kanıta dayalı bakımı teşvik etmektedir.
Sigorta şirketlerinin önemli bir kısmı da masrafları karşılamadan önce kuruluş kriterlerine ilişkin belgelerin sunulmasını zorunlu kılmaktadır. Kriterler içerisinde ise şunlar yer almaktadır.
Bilgilendirilmenin sağlanması
Cinsiyet değiştirme ameliyatına neyin dahil olduğunun anlaşılması gerekmektedir. Bu ameliyat sırasında neler olacağının ve daha sonraki hayatın nasıl etkileneceği ile ilgili bilgilerin anlaşılmış olması son derece önemlidir.
Bu bilgiler içerisinde biyolojik çocuk sahibi olma isteği de dahil olmak üzere birçok farklı alanı kapsamaktadır. Çünkü gerçekleştirilen birçok farklı ameliyat geçici ya da kalıcı kısırlığa neden olmaktadır. Bunun için spermlerin ya da yumurtalıkların dondurulması seçeneklerinin de öğrenilmesi gerekmektedir.
Cinsiyet uyumsuzluğu geçmişi
Cinsiyet uyumsuzluğu geçmişini gösteren sağlık kayıtlarının bulunması gerekir. Bu belgeler genellikle 1 yıl ya da daha uzun süre içinde bu durumun yaşandığının kanıtlaması gerekmektedir.
Ruh sağlığının değerlendirilmesi
Nitelikli bir ruh sağlığı uzmanı tarafından verilen destek mektubu gerekli olmaktadır. Cinsiyetin somutlaştırılması için en güvenli ve sağlıklı seçeneğin belirlenmesi için ruh sağlığı uzmanları kişiler ile birlikte çalışmaktadır. Bunun yanında cinsiyet disforisi, anksiyete, kaygı ve depresyon gibi konuların üzerinde de çalışılmaktadır.
Hormon tedavisi
Bazı durumlarda cinsiyet değiştirme ameliyatlarının öncesinde hormon tedavisinin uygulanması gerekmektedir. Uygulanacak prosedüre ve istenen sonuçlara göre hormonlar ile vücudun ameliyat ile daha etkili bir şekilde dönüştürülmesi sağlanmaktadır.
Prosedüre hazırlanmak için uzmanlar kişilerin fiziksel sağlıklarının yeterli olup olmadığını araştıracaktır. Bunun için uygulanacak testler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Fiziksel muayene
- Kan testleri
- Görüntüleme testleri
Cinsiyet değiştirme ameliyatı sırasında ne olur?
Bu konuda uzman olan doktor ameliyat sırasında nelerin gerçekleşeceği hakkında kişileri bilgilendirmektedir. Uygulanan prosedür ya da prosedürler ne olursa olsun ameliyat sırasında herhangi bir ağrı ya da acı hissedilmemesi için anestezi uygulanmaktadır. Uygulanan prosedüre bağlı olarak da gerçekleştirilen işlemler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Organ veya dokuyu çıkarmak ya da yeniden yapılandırmak
- Mevcut dokudan yeni yapılar inşa etmek
- İmplant ya da greftlerin yerleştirilmesi
Bunların yanında sıvının alınması için drenler veya idrar çıkışı için foley kateteri de yerleştirilebilmektedir.
Cinsiyet değiştirme ameliyatının süresi
Cinsiyet değiştirme ameliyatlarında uygulanacak prosedürlere göre bazı ameliyatlar aynı gün içerisinde bitirilmektedir. Bazı prosedürlerin uygulanması için ise ameliyatların birkaç güne yayılması gerekir. Ameliyatın bir günde yapılması durumunda dahi istenilen sonuçlara bağlı olarak revizyon ameliyatlarının yapılması gerekmektedir.
Cinsiyet değiştirme ameliyatlarında görev alan uzmanlar
Cinsiyet değiştirme ameliyatları çok kapsamlı prosedürlerdir. Kişilerin tüm hayatlarını etkilemesinden dolayı hem karar hem de uygulama aşamasında alanında uzman bir ekipten yararlanılmalıdır. Bu ekibin içerisinde şu uzmanlık alanları yer alır.
- Ürolog
- Jinekolog
- Plastik cerrah
- Kulak burun boğaz uzmanı
- Anestezist
- Konuşma ve dil terapisti
- Fizik tedavi uzmanı
- Hemşireler
- Pratisyen hekimler
- Doktor asistanları
Cinsiyet değiştirme ameliyatından sonra iyileşme süreci
Cinsiyet değiştirme ameliyatlarından sonraki süreçte kişilerin dikkatli olması gerekmektedir. Bu iyileşme sürecinde arkadaşlardan ve aileden yardım istenebilir. Ameliyattan sonra yapılması gerekenlerin içerisinde şunlar yer almaktadır.
Yara ve kateterlerin bakımı
Yara bakımı ve enfeksiyon izleme konusunda doktordan ayrıntılı bilgi alınması gerekmektedir. Eğer kateter veya dren kullanılmışsa bunların bakımlarının da öğrenilmesi gerekmektedir.
Kompresyon giysilerinin kullanılması
Yaraların daha hızlı bir şekilde iyileşmesi ve şişliğin azalması için kompresyon bandajları ve giysileri kullanılabilir.
İlaçların alınması
Ameliyat sonrasında reçete edilen ilaçların reçete edildiği gibi kullanılması son derece önemlidir.
Uzanmaktan ve zorlanmaktan kaçınmak
Ameliyat öncesinde ihtiyaç duyulabilecek nesnelerin kolay ulaşılabilir bir alana yerleştirilmesi önerilmektedir. Bu sayede taburcu olduktan sonra yaralanmaların önlenmesine katkı sağlar.
Yeme düzeninin izlenmesi
İyileşme sürecinin daha hızlı bir şekilde gerçekleşmesi için ameliyattan önce bu konuda uzman biri ile görüşülmesi önerilmektedir.
Rutinlerin ayarlanması
Ameliyattan sonra bir süre sünger banyosu yapılması gerekebilir. Bunun yanında fiziksel egzersizlerden ve cinsel aktiviteden de kaçınılması gerekli olmaktadır. Bu noktada doktor tavsiyelerine uygun davranılması gerekir.
Ameliyattan sonra iyileşme süresi ise uygulanan bölgeye ve prosedüre göre değişiklik göstermektedir. Ortalama olarak bölgelerin iyileşme süreleri ise şu şekilde olmaktadır.
- Yanak ve burun ameliyatlarında şişlik yaklaşık olarak 2- 4 hafta sürmektedir.
- Çene ameliyatlarında şişliğin geçmesi için 2 hafta süre gereklidir. Şişliğin tamamen iyileşmesi ise 4 ay kadar sürmektedir.
- Göğüs ameliyatlarında şişlik ve ağrı 1- 2 hafta devam edebilmektedir. En az 1 ay boyunca şiddetli aktivitelerden de korunulması gerekmektedir.
- Alt cerrahi ameliyatlarda ise en az 6 hafta faaliyetlere ara verilmesi gerekmektedir. Birkaç ay boyunca haftalık kontrol ziyaretlerinin yapılması gerekmektedir.
Cinsiyet değiştirme ameliyatlarından sonra transgender konusunda uzman olan bir ruh sağlığı hekimi ile görüşülmesi gerekmektedir. Bu sayede ameliyattan sonraki hayata daha iyi bir şekilde adapte olunabilir.
Cinsiyet değişim ameliyatı sonraki yaşam
Cinsiyet değiştirme ameliyatlarından sonra yaşanılan psikolojik değişikliklerle ilgili birçok çalışma yapılmıştır. Bu çalışmaların ortak sonuçları içerisinde ise şunlar yer almaktadır.
- Ruhsal sağlık sorunları oranlarının düşmesi
- Madde bağımlılığının azalması
- İntihar düşüncesinin azalması
- Depresyona girme ve antidepresan kullanımının azalması
- Alkol bağımlılığının azalması
- Sigara bağımlılığının azalması
Cinsiyet değiştirme ameliyatlarının faydaları
Cinsiyet değiştirme ameliyatları, cinsiyetin vücutla uyumsuz hissedildiği alanlara yardımcı olmaktadır. Bu sebeple de ameliyatın sağlamış olduğu faydalar içerisinde şunlar yer alır.
- Yüz, göğüs ve cinsel organların görünümünün değişmesi
- Görünüş, ses tonu ve rutin işlerin istenilen gibi olması
- Cinsiyete uygun cinsel faaliyetlerde bulunmak
Cinsiyet değiştirme ameliyatının riskleri
Cinsiyet değiştirme ameliyatında uygulanan farklı prosedürler beraberinde farklı riskleri de getirmektedir. Örnek olarak popo ameliyatı olan bir kişide mesane boşaltmada sorunlar ya da cinsel duyularda değişiklikler görülmektedir. Bu sebeple uygulanan prosedüre özel risklerin öğrenilmesi gerekmektedir. Ancak tün prosedürlerde görülebilecek ortak riskler bulunmaktadır. Bu risklerin içerisinde şunlar yer alır.
- Kanama
- Enfeksiyon
- Anestezinin yan etkileri
