Dış gebelik nedir?
Hamileliğin ilk aşaması yumurta hücresinin sperm hücresi ile döllenmesidir. Normal şartlarda döllenmiş yumurta rahim duvarına yapışır. Dış gebelikte ise döllenmiş yumurta uterusun ana boşluğunun dışında yerleşir ve büyümesine orada devam eder.
Dış gebelikte genellikle yumurtaları, yumurtalıklardan rahme taşıyan fallop tüplerinde oluşmaktadır. Bazı vakalarda ise döllenmiş yumurta karın boşluğu veya rahmin vajina ile bağlanan alt kısmı gibi vücudun diğer yerlerinde de meydana gelmektedir.
Dış gebelikte çocuğun gelişimi normal şekilde ilerlemez. Çünkü döllenmiş yumurta hayatta kalamaz ve büyüyen dokunun tedavi edilmemesi hastalığın yaşamın tehdit edici kanamalara neden olur.
Dış gebelik nedenleri
Dış gebeliğin en yaygın görülen türü tubal gebelik olmaktadır. Döllenmiş bir yumurtanın rahme giderken kanallarda sıkışıp kalması sebebiyle meydana gelir. Bu sıkışmanın nedeni de genellikle fallop tüpünün iltihaplanma sebebiyle hasar görmesi veya şekil bozukluklarıdır. Döllenmiş yumurtanın hormonal dengesizlikleri veya anormal gelişimi de sıkışmaya neden olabilir
Dış gebelik belirtileri
Dış gebeliğin ilk dönemlerinde herhangi bir belirti fark edilmeyebilir. Bunun yanında dış gebelik yaşayan bazı kadınlarda adet gecikmesi, göğüslerde hassasiyet ve mide bulantısı gibi hamileliğin erken belirtileri görülebilmektedir. Dış gebelikte de hamilelik testi sonucu pozitif olsa da gebelik normal bir şekilde devam etmez. Döllenmiş yumurta büyümesi ile birlikte belirtiler daha belirgin hale gelmektedir.
Dış gebelikte erken uyarı belirtileri
Dış gebelikte genellikle erken uyarı işaretleri hafif vajinal kanama ve pelvik ağrıdır. Fallop tüplerinden kan sızması durumunda omuzda ağrı ya da dışkılama isteği hissedilebilir. Hastalarda görülen spesifik belirtiler kanın toplandığı veya tahriş olan sinirin yerine göre değişiklik göstermektedir.
Dış gebelikte acil belirtiler
Döllenmiş yumurtanın fallop tüplerinde büyümeye devam etmesi tüpün yırtılmasına neden olabilmektedir. Bu durum karın içinde ağır kanama görülmesine sebep olmakla birlikte hastaların yaşamlarını tehdit edebilecek aşırı baş dönmesi, bayılma ve şok gibi belirtiler ve neden olmaktadır.
Dış gebelik tanı kriterleri
Dış gebeliğinin teşhis edilebilmesi için öncelikle pelvik muayene uygulanmaktadır. Bu muayenede fallop tüpü veya yumurtalıktaki ağrı hassasiyet veya kitle alanlarının belirlenmesi mümkün olmaktadır. Ancak sadece pelvik muayene ile dış gebelik tanınmasının konması imkansızdır. Bunun yanında kan testlerini ve ultrason görüntülemesine ihtiyaç bulunur.
Hamilelik testi
Kişinin hamile olup olmadığını tanımlanabilmesi için HCG kan testinin yapılması gerekmektedir. Hamilelik sırasında bu hormon seviyesinin önemli miktarda artması sayesinde kanda ve idrarda önemli miktarda hormonlar rastlanmaktadır. Sağlık kuruluşlarında hamileliğin doğrulanması için genellikle kan testi uygulanmaktadır. Kan testinin ultrason ile dış gebeliği doğrulanmasına ya da ekarte edilmesine kadar birkaç günde bir tekrarlanması gerekebilir.
Ultrason
Transvajinal ultrason doktorun gebeliğin tam yerini görebilmesini sağlamaktadır. Bu görüntülemenin yapılabilmesi için vajinaya değnek benzeri bir cihaz yerleştirilir. Daha sonrasında rahminin, yumurtalıkların ve fallop tüplerinin görüntülerini oluşturmak için ses dalgaları kullanır ve bu görüntüler yakındaki bir monitöre gönderilir. Ultrason çubuğu karnın üzerinde hareket ettirilerek hamileliği doğrulanması veya iç kanamayı değerlendirilmesi mümkün olmaktadır.
Diğer kan testleri
Hastalarda diğer kan kaybı belirtileri ya da anemi kontrol etmek için tam kan sayımının yapılması da gerekmektedir. Dış gebelik teşhisinin konulması durumunda hastaların kan nakline ihtiyaçları bulunabilmektedir. Bu sebeple de kan testleri içerisinde kan grubunun belirlenmesine yönelik uygulamalarda yapılmaktadır.
Dış gebelik tedavi yöntemleri
Döllenmiş yumurtanın rahim dışında normal bir şekilde gelişemediği bir hayatı tehdit eden komplikasyonlara neden olduğu için ektopik dokunun çıkarılması gerekmektedir. Uygulanacak tedavi belirtilerin ve dış gebeliğin ne zaman keşfedildiğine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Tedavi seçenekleri içerisinde ilaç, laporoskopik cerrahi veya karın ameliyatları yer almaktadır.
Metotreksat enjeksiyon tedavisi
Kararsız kanamanın görüldüğü erken ektopik gebeliklerde genellikle hücre büyümesini durduran ve mevcut hücreleri çözen metodrekat adı verilen ilaç kullanılmaktadır. Bu ilaç enjeksiyon yoluyla hastalara verilmektedir. Tedavi uygulamadan önce dış gebeliğin kesin olarak tanı alması en önemli noktasıdır.
Enjeksiyondan sonra uzmanlar tedavinin ne kadar iyi çalıştığını ve daha fazla ilacı ihtiyaç olup olmadığını belirlemek için ikinci bir HCG testi yapmaktadır.
Dış gebelik ameliyatı
Dış gebeliğin erken dönemde teşhis edilememesi durumunda dokunun cerrahi prosedürler ile çıkarılması gerekmektedir.
Dış gebelik ameliyatının yöntemleri
Dış gebelik ameliyatlarında farklı yöntemler uygulanmaktadır. Uygulanacak yöntem hastanın durumuna ve durumun aciliyetine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Bu prosedür içerisinde şunlar yer alır.
Laparoskopik prosedürler
Dış gebelik tedavisinde sıklıkla kullanılan 2 laparoskopik prosedür bulunmaktadır. Bu işlemlerde karın bölgesinde, göbek yakınından veya göbeğin içten küçük bir kesi uygulanmaktadır. Daha sonrasında uzmanlar tüp bölgesini görüntülemek için kamera lensi ve ışıkla donatılmış ince bir tüp kullanır.
Salpingostomi yönteminde fallop tüplerinde büyüyen doku çıkarılır ve tüp kendi kendine iyileşmeye bırakılır. Salpenjektomi yönteminde ise doku ile birlikte tüpünü de çıkarılması söz konusudur.
Laparoskopik ameliyatta hangi işlemin uygulanacağına, kanama miktarı, hasar ve tüpün yırtılıp yırtılmadığına bağlı olarak karar verilmektedir. Bunun yanında diğer fallop tüpünün normal olup olmadığı ve önceden hasar belirtileri gösterip göstermediğinin de dikkate alınması gerekmektedir.
Acil cerrahi müdahale
Dış gebeliğin ağır kanamaya neden olması durumunda acil ameliyatın uygulanması gerekmektedir. Acil durumlarda laparoskopik ameliyatı uygulanabileceği gibi karın laboratomi ameliyatları da uygulanabilmektedir. Bazı durumlarda fallop tüplerinin kurtarılması mümkün olmakla birlikte genellikle yırtılmış olan tüpün çıkarılması gerekmektedir.
Dış gebelik ameliyatının komplikasyonları
Dış gebeliğin tedavisinde uygulanan ameliyatların komplikasyonları içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Ağrı
- Yorgunluk
- Kanama
- Enfeksiyon
Dış gebelik ameliyatı sonrası iyileşme süreci
Dış gebelik ameliyatından sonra iyileşme süreci; durumun ne zaman teşhis edildiğini ve alınan tedaviye bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Bazı kadınlar da hamilelik kendiliğinden sona erdiği için vücutta pek fazla yan etki olmadan iyileşir. Dış gebeliğin ilaçla tedavi edilmesi durumunda hastaların kendilerini birkaç hafta yorgun hissetmeleri ve biraz karın ağrısı yaşamaları mümkün olmaktadır. Bunun yanında ilaç tedavisinden sonra hastalarda görülebilecek yan etkiler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Lekelenme veya vajinal kanama
- Bulantı veya ishal
- Baş dönmesi
Dış gebelik için ameliyat tedavisi uygulanmışsa hastaların 2-4 hafta dinlenmesi gerekmektedir. Bu süre içerisinde karın ağrısı, şişlik ve vajinal lekelenme veya kanama normal karşılanan durumlardır. Hastaların önemli bir kısmı ameliyattan yaklaşık 2 hafta sonra işine ve diğer günlük aktivitelerine dönebilir. Ancak hastalara takip etmesi gereken talimatlar cerrahlarının önerileri olmaktadır. Bu sebeple uzmanlar izin verene kadar hastaların egzersiz yapması ve ağır kaldırmasını yasaktır.
Dış gebelik sonrası duygusal iyileşme
Dış gebelik sadece fiziksel değil duygusal olarak da sorunlara neden olmaktadır. Özellikle hamile kalmaya çalışan hastaları duygusal travma yaşaması sık rastlanan bir durumdur. Birçok hasta suçluluk, öfke, korku ve üzüntü yaşar. Bu travmatik deneyimin duygusal etkilerinden kurtulmak için aile ve arkadaşlarının yanında olması gerekir. Bunun yanında ruh sağlığı uzmanlarıyla da görüşülmesi önerilmektedir.
Dış gebelik geçiren bireyler nelere dikkat etmeli?
Kişinin bir kez dış gebelik geçirmesi bu durumun daha sonra da tekrarlamasına neden olabilmektedir. Bunun yanında dış gebelik geçen kişiler de başarılı bir şekilde doğum yapabilir. Ancak kontrollerini ihmal etmemeleri son derece önemlidir. Hastaların hamile kalmak için tedavinin arkasından en az 3 ay beklenmesi gerekir.
Dış gebeliğin risk faktörleri
Dış gebeliğini artıran bazı faktörler bulunmaktadır. Bu risk faktörleri içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Daha öncesinde dış gebelik geçirmiş olmak
- Enflamasyon veya enfeksiyon
- Doğurganlık tedavileri
- Tüp ameliyatı
- Rahim içi araç ile yapılan doğum kontrol yöntemi
- Sigara kullanımı
- 35 yaşın üzerinde olmak
- Cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyona sahip olmak
- Pelvik cerrahiden kaynaklanan yara izlerinin varlığı
Dış gebelik ne zaman belli olur?
Dış gebelik genellikle hamileliğin 6 haftasında tanı almaktadır. Çünkü hastaların önemli bir kısmında herhangi erken dış gebelik belirtisi görülmez. Bu durumlarda tanı sadece ultrason taraması ile konulabilir. Belirtilerin ortaya çıktığı durumlarda ise dış gebelik tanısı genellikle 5 haftadan itibaren bu konulara bilmektedir.
Dış gebelik düşüğü nasıl olur?
Dış gebelik durumunda düşük genellikle fallop tüpünün zarar görmesi ya da yırtılması sebebiyle meydana gelmektedir. Bu durumda hastalarda vajinal kanama, şiddetli karın ağrısı ve bayılma gibi belirtiler meydana gelmektedir. Dış gebelik durumunda fallop tüplerinin yırtılarak düşüğün oluşması halinde acil tıbbi müdahalede bulunulması gerekmektedir.
Dış gebelik yerleri
Dış gebelik genellikle fallop tüplerinde meydana gelse de yumurta rahmin dışındaki diğer bölgelerde de gelişebilmektedir. Diğer dış gebelik türleri içerisinde şunlar yer alır.
Yumurtalık dış gebeliği
Döllenmiş yumurtanın yumurtalığın dışına yerleştiği dış gebelik türüne yumurtalık ektopik gebelik adı verilmektedir. Bu tür adet döngüsü sırasında vücudun yumurta salma şekli ile ilgili sorunlar sebebiyle ortaya çıkmaktadır. Bir yumurtanın hala folikül içindeyken döllenmesi mümkündür ve yumurta fallop tüplerinden rahme doğru hareket ederken ektopik gebelik ortaya çıkabilir.
Karın dış gebelik
Nadir olarak görülse de karın duvarı ile omurga arasındaki boşlukta da gebelik meydana gelmektedir. Bu tip dış gebelikte karın içindeki sıvının hareketi yumurtayı rahmin arkasına taşıyarak spermin onu döllemesine neden olabilir veya embriyo üreme kanalından lenfatik kanallardan geçerek karın boşluğuna geçebilir.
Servikal dış gebelik
Döllenmiş yumurtanın rahim ağzı kanalına yerleşmesi sebebiyle meydana gelen servikal ektopik gebelik, rahim boşluğunun hasar görmesi sebebiyle oluşmaktadır.
Sezaryen skarı dış gebelik
Döllenmiş bir yumurtanın sezaryen bölümündeki yara dokusuna bağlanması durumuna verilen isimdir. Skar dokusu uterusun astarından daha zayıf olduğu için yırtılabilir ve ağır kanamaya neden olabilir. Bu ektopik gebelik türünde vajinadan kanama ve alt karın ağrısı gibi belirtiler meydana gelir.
Dış gebelik komplikasyonları
Dış gebelik acil tıbbi durumlardan birisidir. Çünkü rahim büyüyen bir fetüs taşıyabilecek tek organları. Fetüsün büyümesi ile birlikte buna uyum sağlayan rahim dışında herhangi bir bölge fetüsün gelişimine uygun değildir. Bu sebeple de dış gebeliğin neden olduğu bazı komplikasyonlar bulunmaktadır.
- Fallop tüplerinin yırtılması
- İç kanama
- Diğer organ yaralanmaların
- Ölüm
- Hemorajik şok
