Diz Kireçlenmesi

Diz Kireçlenmesi Nedir?

Diz eklemi uyluk kemiği, kaval kemiği ve diz kapağından oluşmaktadır. Bu eklemde kıkırdak adı verilen pürüzsüz bir madde her kemiğin ucunun kaplanmasını sağlamaktadır. Kıkırdak kemiklerin birbiri ile sürtmesini önlerken aynı zamanda yastık görevi de görmektedir. Eklemi de çevreleyen ve bir tür doku olan sinovyal zar, kıkırdağın yağlanmasını sağlar. 

Diz kireçlenmesi ise diz ekleminde ağrı, şişlik ve sertliğe neden olan bir hastalıktır. Yaşla birlikte kötüleşme eğiliminde olan diz kireçlenmesi artrit çeşitlerinden biridir. Ciddi ve güçten düşüren bir hastalık olmasının yanı sıra artritin en sık görülen türü olmaktadır. 

Diz Kireçlenmesinin Çeşitleri

Yaklaşık 100 farklı artrit türü bulunmaktadır. Bu türlerin dizlerin etkilenmesine neden olan ve en sık görülen tipleri içerisinde ise şunlar yer almaktadır. 

Osteoartrit

Diz kireçlenmesinin en yaygın görülen türüdür. Osteoartrit, diz ekleminin üç kemiği arasındaki yastıklama olan kıkırdağın aşınmasına neden olur. Bu korumanın olmaması kemiklerin birbirine sürtmesine neden olmaktadır. Bu durumda ağrı, sertlik ve hareketlerin sınırlanmasına neden olmaktadır. Bunun yanında kemik mahmuzlarının gelişmesine de neden olabilir. Osteoartrit zaman içerisinde kötüleşme eğilimindedir.

Travma Sonrası Artrit

Dize gelen bir darbeden sonra kıkırdak incelmeye başlar. Kemikler birbirine sürtünür ve bu durum osteoartrit ile aynı belirtilerin görülmesine neden olur. Diz artriti travmadan yıllar sonra görülebilir.

Romatoid Artrit

Otoimmün hastalıklardan birisi olan romatoid artrit, yabancı bir istilacının olmadığı durumlarda eklemlerde inflamasyona neden olan bağışıklık sisteminin sağlıksız bir şekilde çalışması sebebi ile görülmektedir. İnflamasyon, sinovyal zarın ağrı, sertlik ve şişmesine neden olur. Bu durum da kıkırdağın aşınmasına neden olmaktadır. 

Diz Kireçlenmesinin Evreleri

Dizlerin etkilenmesine neden olan ve en yaygın görülen artrit türü olan osteoartritin beş aşaması bulunmaktadır. 

Evre 0

Normal evre adı da verilen bu evrede dizler sağlıklıdır ve dizlerde artrit yoktur.

Aşama 1

Küçük aşama olarak da adlandırılan bu aşamada diz eklemlerinde biraz aşınma ve yıpranma söz konusudur. Bu aşamada ağrı genellikle hissedilmez.

Aşama 2 

Hafif evre olarak adlandırılan bu evrede dizlerde ağrı ve sertlik hissedilmeye başlanır. Ancak kemiklerin birbirine değmesini engelleyecek kadar kıkırdak dokusu hala bulunmaktadır.

Aşama 3

Orta aşamada özellikle koşarken, yürürken ya da çömelirken daha fazla ağrı hissedilmeye başlanır. Bunun yanında uzun dinlenme süresinden sonra ağrı daha fazla hissedilmektedir. Bu aşamada kıkırdak çok fazla daraldığı için daha fazla ağrı hissedilir ve çok sayıda kemik çıkıntısı bulunmaktadır.

Evre 4

Şiddetli aşama olarak bu aşamada kıkırdak neredeyse kaybolmuştur. Bu sebeple de diz eklemi sert, ağrılı ve muhtemelen hareketsizdir. Bu aşamada ameliyata ihtiyaç duyulabilir.

Diz Kireçlenmesi Nedenleri

Diz artriti de dahil olmak üzere artrite neden olan bazı gen mutasyonları bulunmaktadır. Ancak daha keşfedilmemiş daha fazla gen olduğu öngörülmektedir. Bu sebeple de artrite neden olabilecek bir genin bulunması artritin görünmesine neden olabilmektedir. Bunun yanında bazı virüsler ya da diz yaralanmaları da artriti tetikleyebilir. 

Nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte bazı faktörlerin diz artriti olasılığını arttırmaktadır. Özellikle asteoartritin risk faktörleri içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Genç yetişkinlere ve çocuklara oranla yaşlı yetişkinlerde daha sık görülmektedir.
• Kemiklerde ya da eklemlerde doğal olarak eğrilik bulunması halinde osteoartrit riskinin yükselmesine neden olmaktadır.
• İltihaplı bir artrit türü olan gut osteoartrite neden olabilmektedir.
• Diz yaralanmaları
• Koşma, spor yapma veya aktif bir işte çalışma gibi sebepler diz ekleminde aşırı stres oluşmasına neden olabilir. Aşırı stres osteoartrite neden olabilmektedir.
• Fazla ağırlık dizlerde daha fazla baskı oluşmasına neden olur. 

Diz Kireçlenmesinin Belirtileri

Diz kireçlenmesinin birçok farklı belirtisi bulunmaktadır. Bu belirtilerin içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Gıcırtı, tıkırtı ya da sürtünme sesleri
• Yürümede zorluk
• Havaya göre değişen diz ağrısı
• Eklem sertliği
• Diz çökmesi
• Yavaş ilerleyen ya da aniden ortaya çıkan diz eklemi ağrısı
• Cilt kızarıklığı
• Şişme
• Dizin hareket etmesi anında kilitlenmesi ya da takılması
• Sıcak ten

Ağrı ve şişlik diz kireçlenmesinin en yaygın görülen belirtileridir. Uygulanan bazı tedaviler şiddetin azalmasını sağlayarak hastalığın ilerlemesini durdurabilir. 

Diz Kireçlenmesinin Tanı Kriterleri

Diz kireçlenmesinin tanı almasında genellikle diz röntgeninden yararlanılmaktadır. Röntgen ile anlaşılabilecek noktalar içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Artritin türü
• Kemiklerde herhangi bir değişikliğin olup olmadığı
• Kemik mahmuzları
• Kemikler arasındaki boşluğun ne kadar daraldığı (kıkırdak ne kadar az ise boşluk o kadar az olacaktır. Boşluk ne kadar az ise ağrı da o kadar büyük olmaktadır.)

Bazı durumlar doktor MRI ya da BT taraması isteyebilmektedir. Bunların yanında diz kireçlenmesinin teşhis edilebilmesi için hastalara yöneltilebilecek sorular içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Ailede diz eklemi iltihabı olanın olup olmadığı
• Diş şişmesinin olup olmadığı
• Cildin kızarıp kızarmadığı
• Ciltte sıcaklık olup olmadığı
• Semptomların bir dizde mi yoksa 2 dizde mi olduğu
• Belirtilerin ne kadar süre var olduğu
• Hangi ilaçların kullanıldığı
• Ağrının şiddeti
• Yürüme üzerindeki etkileri
• Günlük aktiviteleri etkileyip etkilemediği

Diz Kireçlenmesinin Tedavi Yöntemleri

Diz kireçlenmesi hastanın her zaman etkilenmesine neden olmaktadır. Ancak bazı tedaviler belirtilerin azaltılmasına yardımcı olabilmektedir. Bazı tedaviler ise hastalığın kötüleşmesini sağlayabilmektedir. 

Diz kireçlenmesinin neden olduğu belirtilerin azalması için yapılabilecekler içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Sağlıklı kilonun korunması
• Yüksek etkili aktiviteler yerine düşük etkili aktiviteler kullanılarak egzersiz yapılması
• Hafta 150 dakika egzersiz yapılması
• Ayakkabı içerisinde emici tabanlık kullanılması
• Bölgeye ısı ya da buz uygulamasının yapılması
• Dizlik kullanılması
• Esneklik, güç ve hareket kabiliyetinin artmasına yardımcı olan fizik tedavi egzersizleri
• Baston kullanımı
• Akupunktur
• Trambosit zengin plazma

Ağrı Kesici ve İltihap Giderici İlaçlar

Diz kireçlenmesinin neden olduğu ağrının kontrol altına alınabilmesi için ibuprofen, asetaminofen veya naproksen sodyum gibi reçetesiz sayılan ilaçlar kullanılabilir. Doktora danışmadan kullanılan ağrı kesicilerin 10 günden fazla kullanılmaması gerekmektedir. Daha uzun süre kullanılması halinde yan etkilerin görülmesi mümkün olacaktır. Reçetesiz satılan ilaçların etkili olmaması halinde ise doktora başvurulması gerekmektedir. 

Diz İçine Kortikosteroid Veya Hyaluronik Asit Enjeksiyonları

Diz içine kortikosteroid uygulaması özellikle diz osteoartriti için en sık uygulanan tedavilerden birisi olmaktadır. Tedaviden sağlanan faydanın devam edebilmesi için 3 aylık periyodlar ile uygulanması gerekmektedir.

Diz kireçlenmesinde kullanılan bir diğer enjeksiyon tedavisi hyaluronik asit olmaktadır. Eklemlerin yağlanmasını sağlayan sinovyal sıvılarda doğal olarak yer alan bu maddenin diz eklemine enjekte edilmesi ile eklemin kayganlığının arttırılması ve bu sayede doku hasarının azalarak ağrının da azalması sağlanabilir. Fayda sağlanabilmesi için 3 ila 5 hafta boyunca düzenli olarak uygulanması gerekmektedir.

Diz kireçlenmesinin neden olduğu ağrının azaltılması için kullanılabilecek bir diğer yöntem de botoks uygulaması olmaktadır. Lokal anestezi enjeksiyonlarının diz eklemine zarar verme şüphesinin bulunmasına rağmen botoks uygulaması son derece güvenlidir. Etkinliği ise 4 ila 12 hafta arasında değişir.

Diz içi enjeksiyonlarında uygulanan bir diğer yöntem ise PRP uygulamasıdır. Kişinin kendi plazmasının kullanılmasından dolayı yan etkisi yoktur. Ayrıca PRP içerisinde yer alan büyüme faktörleri sadece ağrının hafiflemesini değil aynı zamanda eklem dokularının tamir edilmesine de yardımcı olabilmektedir. Tedavi 6 ila 9 ay arasında sürmektedir. Tedavinin etkilerinin görülebilmesi için ise en az 6 aylık tedavi gerekir.

Alternatif Terapiler

Etkili olabilecek bazı alternatif terapiler arasında kapsaisin içeren tropikal kremler, akupunktur, glukozamin, kondroitin ve SAMe içeren takviyeler bulunmaktadır.

Destek Cihazları

Diz kireçlenmesinde kullanılan iki farklı destek tipi bulunmaktadır. Bunlardan ilki yük boşaltıcı desteklerdir. Bu destekler kireçlenmeden etkilenen dize binen yükü alır. Destek tipi ise tüm diz için destek sağlamaktadır.

Diz Kireçlenmesi Egzersizleri

Diz kireçlenmesi sebebi ile günlük aktivitelerde sorun yaşanması halinde fizik tedavi ve mesleki terapi yardımcı olmaktadır. Fizik terapilerinde kasların güçlendirilmesine ve eklemlerin daha esnek hale getirilmesine odaklanmaktadır. Mesleki terapiler ise günlük aktivitelerin daha az ağrı ile yapabilmenin yollarını öğretmektedir. 

Mezenkimal Kök Hücreler Veya MSC’ler

Kemik iliği tarafından üretilen bu hücreler, kıkırdak da dahil olmak üzere yeni dokulara dönüşebilir. Bu hücreler toplanıp diz eklemine enjekte edilerek, yeni kıkırdak oluşturma ve iltihabı azaltmada etkili olabileceği umulmaktadır. 

Kemik İliği Aspirasyonu Konsantresi

Bu tedavi MSC’ler ile aynı konseptten faydalanmaktadır. Uzmanlar vücuttan hücreler alır ve bunları dizin içerisindeki iyileşme sürecini uyarmak için kullanılmaktadır. Bu yöntemin avantajı kemik iliğinin MSC’lere göre daha kolay elde edilebilmesi ve kıkırdak yeniden büyümesini teşvik eden ve iltihabı yatıştıran diğer maddeleri içermektedir. 

Hala yeni bir yaklaşım olmakla birlikte yapılan çalışmalarda genel olarak iyi veya mükemmel sonuçlar vermiştir. Ancak çalışmalar tamamlanmadığı için tedavinin dikkatli bir şekilde uygulanması gerekmektedir.

Otolog Kültürlü Kondrositler

Bu tedavi yöntemi osteoartritle sonuçlanabilecek yaralanmaları onarmak için uygulanan bir prosedürdür. Kıkırdak oluşturan hücreleri hastaların kendi eklemlerinden toplamayı, hücreleri bir laboratuvarda büyütmeyi ve ardından bu hücreleri dize enjekte edilmeyi içermektedir. 

Botoks

Sinir hücrelerinin kapatılmasını sağlayan botoks toksini kas spazmlarının azaltılması için uygulanmaktadır. Bazı doktorlar tarafından uygulanan bu yöntemin sinir hücrelerini öldürerek hastalara kalıcı rahatlama sağlayacağı düşünülmektedir. Ancak bu aşamada dizin yapısında değişiklik olmaz. 

Su Soğutmalı Radyofrekans Ablasyonu

Ağrının tedavi edilmesi için deneysel yöntemlerden birisi olan su soğutmalı radyofrekans ablasyonunun amacı ağrıya neden olan sinirlerin ısıtılarak devre dışı bırakılmasını sağlamaktadır. Ancak çalışmalar küçük gruplar üzerinde yapıldığı için henüz uygulanmamaktadır.

Diz Kireçlenmesi Ameliyatı

Diz kireçlenmesinin şiddetli olduğu durumlarda ameliyat önerilebilmektedir. Ameliyatın önerilmesi için aynı zamanda kemik ya da diğer dokularda sorunların görülmesi durumu da mümkün olmaktadır.

Diz Kireçlenme Ameliyatının Yöntemleri

Diz kireçlenmesinde farklı teknikler uygulanmaktadır. Bu teknikler hastanın yaşı ya da dizde görülen sebeplere bağlı olarak değişiklik göstermektedir. 

Artroskopi

Küçük kesiler ve artroskopi ile yapılan bu ameliyat türünde eklem boşluğuna bakmak için artroskop kullanılmaktadır. Cerrah alana girdiğinde hasarlı kıkırdağı veya gevşek parçacıkları çıkarabilir, kemik yüzeylerini temizleyebilir ve diğer hasarları onarabilir. Prosedür genellikle daha ciddi bir ameliyat geçirmek için daha genç olan hastalara uygulanmaktadır. Bu sebeple de genellikle 55 yaş altı kişilere uygulanır.

Osteotomi

Kemiklerin şeklini değiştirerek diz hizalanmasını iyileştirmeyi amaçlayan bir işlemdir. Bu tür bir ameliyat genellikle dizin bir bölgesinde zarar oluşması halinde uygulanmaktadır. Dizin kırılması ya da iyileşmemesi durumunda başvurulmaktadır. Osteotomi kalıcı değildir ve daha sonrasında farklı ameliyatların da uygulanması gerekebilir.

Eklem Replasmanı

Artroplasti olarak da adlandırılan bu işlem eklemlerin metal veya plastikten yapılmış yapay parçalarla değiştirildiği bir cerrahi işlemdir. Değiştirme, dizin bir tarafının ya da tüm dizin değiştirilmesi mümkün olmaktadır. Eklem değiştirme ameliyatları genellikle şiddetli diz kireçlenmesi olan 50 yaş üzerindeki kişilere uygulanmaktadır. Protez eklemin birkaç yıl içerisinde aşınabilecek olması sebebi ile ameliyatın tekrarlanması gerekebilir. Ancak günümüzde uygulanan protezlerin kullanım ömürleri genellikle 20 yıl olmaktadır. 

Diz Kireçlenme Ameliyatının Faydaları

Diz kireçlenme ameliyatları hastaların hissettiği ağrının önemli ölçüde azalmasını ya da ortadan kalkmasını sağlamaktadır. Bunun yanında eklem hareketliliğinin yeniden sağlanması ve hastaların yaşam kalitelerinin artmasını sağlamaktadır. 

Diz Kireçlenme Ameliyatının Komplikasyonları

Diz kireçleme ameliyatlarının neden olabileceği komplikasyonlar içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Kan kaybı
• Tromboembolizm
• Peroneal sinir felci
• Turnikeye bağlı iskemik yaralanma
• Arter yaralanması
• Yara iyileşme sorunları
• Cerrahi alan enfeksiyonu
• İntraoperatif kırık

Diz Kireçlenmesinin İyileşme Süreci

Diz kireçlenmesi tedavi ile iyileştirilebilen bir hastalık değildir. Ancak fizik tedavi, ilaçlar ve diğer tedaviler sayesinde daha az ağrı, şişlik ve sertlik hissedilebilir. Zaman içerisinde kötüleşen bir tablo çizen diz kireçlenmesinin belirtileri kontrol altına alınabilmektedir. Bunun için hastaların düzenli aralıklarla fizik tedaviye ve düzenli kullanabilecekleri ilaçlara ihtiyaçları bulunmaktadır. 

Diz Kireçlenmesi Olan Bireyler Nelere Dikkat Etmeli

Diz kireçlenmesi olan kişilerin dikkat etmesi gereken noktalar içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Hastaların ideal kilolarını korumaları gerekmektedir. Bu sayede diz eklemine binen yük azalır ve tedaviden elde edilebilecek fayda arttırılabilir.
  
  
• Eklemleri kireçlemeden korumak için ağır egzersizden korunması gerekmektedir. Bu sebeple de su sporları ya da yürüme gibi sporların tercih edilmesi gerekmektedir.
  
  
• Ağrılı zamanlarda baston ya da dizlik gibi destekleyici cihazların kullanılması gerekmektedir. 
  
  
• Eklem bölgesinde ısı artışının olması halinde lokal soğuk uygulamanın yapılması gerekmektedir. Kronik durumlarda ise sıcak su torbası kullanılmalıdır.
  
  
• Kireçlenmenin hızının azaltılması için diz çökmeden ve ağır kaldırmadan kaçınılması gerekmektedir. 
  
  
• Hafif ayakkabılar giyilmesi önerilmektedir.
  
  
• Katı yağ tüketiminden kaçınılması gerekmektedir. Bunun yerine zeytinyağı ve sebzelerin ağırlıklı olduğu Akdeniz diyetinin benimsenmesi gerekmektedir.
  
  
• D vitaminin alımı ihmal edilmemelidir.