Egzama

Egzama Nedir?

Egzama, cildin inflamasyonuna bağlı olarak ortaya çıkan bir deri hastalığıdır. Tıp literatüründe genel olarak ‘’atopik dermatit’’ olarak da adlandırılır. Egzama, hastalarda kaşıntı, kızarıklık ve kabuk oluşumu ile kendisini gösterebilmektedir. İleri düzey egzama rahatsızlığında cilt döküntülerine de sık rastlanmaktadır.

Egzama, vücuttaki cilt bariyerinin bozulmasına bağlı olarak immünolojik sistemle ilişkilendirilmektedir. Cilt bariyeri denilen alan, teni dış etkilerden koruyan tabakadır. Egzama hastalarında bu cilt bariyerinin bir hayli zayıfladığı görülür. Bu durum, cildin dışarıdaki alerjenlere ve tahriş edici maddeler karşı aşırı reaksiyon göstermesine yol açar.

Günümüzde egzamanın neden meydana geldiğine dair kesin sonuçlar ortaya atılamamaktadır. En geçerli hastalık nedenleri, genetik ve çevresel faktörler olarak gösterilir. Egzama, ailede atopik hastalıklara yatkınlığı olan bireylerde daha sık gözlemlenmektedir. Ayrıca egzama, alerjik reaksiyonlar, yiyecekler, ev tozu akarı, polenler ve hayvan türleri gibi çevresel faktörlerden de etkilenebilir.

Egzama Tanı Yöntemleri

Egzama tanısı, genellikle bir dermatolog tarafından klinik muayene ve semptomların incelenmesi sonucunda konulabilmektedir. Egzama tanısını desteklemek için tercih edilen bazı yöntemler şunlardır:

• Klinik Muayene

Dermatolog, klinik ortamda cildin egzamadan etkilenen bölümlerini inceleyerek, hastalığın karakteristik özeliklerini belirlemeyebilmektedir.

• Hasta Öyküsü

Dermatolog, hastadan semptomların başlama zamanını, belirtilerin şiddetin ve ailedeki atopik hastalıkların varlığını dinleyerek, egzama durumunu gözden geçirir.

• Alerji Testleri

Dermatologlar, bazı durumlarda alerjinin egzama semptomlarını tetiklediğini düşünerek alerji testleri uygulayabilirler. Bu tersler, cildin alerjik reaksiyon gösterebileceği alerjenlere karşı yapılır.

• Biyopsi

Egzamanın ağır gelişim süreçlerinde etkilenen cilt bölgesinden örnek alabilmek için laboratuvar ortamında biyopsi yöntemine başvurulabilmektedir. Biyopsi, egzama tanısını kesinleştirdiği için diğer yöntemlere göre daha net sonuçlar ortaya çıkarır.

Egzama Nedenleri

Egzama, karmaşık bir deri hastalığı olduğundan tam nedenleri kesin olarak anlaşılamamıştır. Fakat dermatologlar, egzamaya neden olan birkaç nedenin varlığından söz edebilirler. Egzamaya neden olabilecek o etkenler şunlardır:

• Genetik Yatkınlık

Ailede atopik hastalıklara yatkınlığı olan kişilerde egzama riski her zaman yüksektir. Ebeveynlerden geçen genetik faktörler, çevresel koşullarla birleşince cildin alerjik reaksiyonlara aşırı şekilde yanıt vermesi de kaçınılmaz olacaktır.

• Cilt Bariyerindeki Bozulmalar

Egzama oluşumunda cilt bariyerindeki bozulmaların da önemli bir rol oynadığı bilinir. Cilt bariyeri alerjik reaksiyonları durduran bir tabaka görevi görmektedir. Bu tabaka bozulduğunda egzama sorunu da kolayca ortaya çıkabilir.

• Bağışıklık Sisteminde Yaşanan Düzensizlikler

Bağışıklık sistemi, egzama hastalarında normalden farklı şekilde çalışabilmektedir. Bu durum, bağışıklık sisteminin ciltte iltihaplanmalara ve kaşıntıya yol açmasına da neden olur.

• Uzun Süre Alerjenlere Maruz Kalmak

Egzama semptomları, uzun süreli alerjenlere maruz kalma nedeniyle de ortaya çıkabilir. Egzamayı ortaya çıkaran alerjenler arasında yiyecek alerjileri, polen, ev tozu akarları ve hayvan türleri yer alabilir.

• Tahriş Edici Maddeler

Egzama semptomları, tahriş edici maddelerin kullanılmasıyla da ilişkilendirilebilir. Özellikle sert sabunlar, deterjanlar, parfümler kozmetik ürünler ve kimyasal maddeler, ciltte irritasyona neden olabilir.

• Stres

Stres, egzamanın oluşmasında ve daha kötü bir hal almasına etkili olabilir. Uzun yıllardır stresin bağışıklık sistemi ve cilt bariyeri üzerinde önemli etkilerinin olduğu bilinmektedir. 

Egzama Belirtileri

Egzama belirtileri, hastadan hastaya değişmekle birlikte semptomların şiddeti de rahatsızlığın ilerleyişine göre farklılık gösterebilir. Fakat en yaygın olarak görülen egzama belirtileri şu şekildedir:

• Kızarıklık

Egzama, genellikle etkilenen bölgede kızarıklık oluşturarak kendisini gösterir. Kızarıklıklar çoğunlukla hafif olabiliyorken, şiddetli vakalarda belirgin şekilde görülürler.

• Kaşıntı

Egzama, hastalarda yoğun kaşıntıya neden olur. Kaşıntı ise hastalarda cildin tahriş olmasına neden olurken döküntülerin de kötü bir hal almasına yol açar. 

• Kabarcık Oluşumu

Egzama döküntüleri, bazı vakalarda kabarcıklarla karakterize olmuş şekilde kendisini göstermektedir. Bu kabarcıklar, sıvı doludur ve zamanda kabuk bağlarlar.

• Kabuklanma

Egzama döküntüleri, zamanla kabuklaşmış bir hal alırlar. Bu durum, deri üzerinde belirli noktalarda kabuklanmaların meydana gelmesine yol açar.

Egzama Tedavi Yöntemleri

Egzama tedavisi, hastalık nedeniyle ortaya çıkan komplikasyonların kontrol altına alınması, inflamasyonun azaltılması ve cilt bariyerinin güçlendirilmesi ile ele alınır. Tedavi yöntemleri ise genellikle şu şekilde gelişir:

• Topikal Kortikosteroidler

Dermatologların önerisiyle kullanılan kortikosteroid kremler, egzama semptomların hafifletirken aynı zamanda tedavi edici bir rol üstlenirler. İnflamasyonun azalmasını sağlayan merhemler; kaşıntı, kızarıklık ve döküntü sorunlarını giderirler.

• Nemlendiriciler

Egzama tedavisinde sıklıkla kullanılan nemlendiriciler; cilt bariyerini güçlendirir, cildi nemlendirir ve kaşıntının azalmasını sağlar.

• Topikal Kalsineürin İnhibitörleri

Bazı vakalarda kortikosteroid kullanımının sınırlandırılması gereklidir. Bu durumda topikal kalsineürin inhibitörleri olarak bilinen immün modülatör kremler tercih edilir. Bu sayede inflamasyon kontrol altına alınır ve semptomlar hafifler.

• Sistemik İlaçlar

Şiddetli vakalarda dermatologlar tarafından oral kortikosteroidler veya immün modülatör gibi ilaçlar tavsiye edilir. Bu ilaçlar, kısa süreli kullanıma tabidirler ve ciddi semptomların kontrol edilmesinde önemli rol oynarlar.

• Alerji Tedavisi

Egzamanın alerjik nedenlerle ortaya çıktığı düşünülüyorsa hastalığın kaynağını kesebilmek için alerjenlere karşı önlem alınmalıdır.

Egzama Çeşitleri

Egzama, birkaç farklı çeşidi olan bir cilt rahatsızlığıdır. Yaygın olarak görülen egzama çeşitleri şunlardır:

• Atopik Egzama

En yaygın egzama türü olarak bilinir. Çocuklukta başlayan atopik egzama; kuru cilt, kızarıklık, kabarcıklar ve kaşıntı ile kendisini gösterir.

• Kontak Dermatit

Kontak dermatit, cildin belli bir maddeye maruz kalmasıyla ortaya çıkan egzama türüdür. Kontak dermatit sırasında irritanlara veya alerjen maddelere karşı hassasiyet veya alerjik reaksiyonlar oluşur.

• Seboreik Dermatit

Seboreik dermatit, genellikle saçlı deride ve yüzde görülür. Yağlı, sarımsı pullar, kızarıklık, kaşıntı, tahriş ve bazen ciltte kalınlaşma ile kendisini gösterir. Bebeklerde ‘’bebek kepeği’’ adını alırken, yetişkinlerde ‘’sedef hastalığı’’ olarak görülür.

• Numüler Dermatit

Numüler dermatit, yuvarlak veya oval şekilli kırmızı lezyonlar şeklinde kendini gösteren bir egzama çeşididir. Bu lezyonlar, genelde kol ve bacaklarda ortaya çıkarlar.

• Dyshidrotik Egzama

Dyshidrotik egzama, el ve ayaklarda küçük kabarcıklı döküntüler ile kendisini gösteren bir rahatsızlık çeşididir. Bu kabarcıklar, kaşıntı yaparken zamanla su dolu olabilirler.

Atopik Egzama

Atopik egzama, kronik ve tekrarlayan bir cilt hastalığıdır. Bu rahatsızlıkta ciltte iltihaplanmalar oluşur ve kaşıntı, kızarıklık, kabarcıklar ve deri kalınlaşması sorunu sıklıkla görülür. Atopik egzama, genellikle çocukluk dönemlerinde kendisini gösterir ve yetişkinlik boyunca devam eder. Atopik egzama, genetik yatkınlığın yanı sıra çevresel faktörler ile gelişim göstermektedir. Cilt bariyerindeki zayıflık ve bağışıklık sistemindeki reaksiyonlar, atopik egzama riskini de arttırmaktadır.

Atopik Egzama Nedenleri

Atopik egzamanın henüz kesin nedeni bilinmemektedir. Fakat atopik egzama için en sık söylenen nedenler arasında genetik faktörler gösterilmektedir. Genetik faktörler, hastalığın ortaya çıkmasına neden olabileceği gibi aynı zamanda semptomların daha da artmasını da sağlayabilmektedir. Bunun yanı sıra atopik egzamanın ortaya çıkmasında bağışıklık sistemindeki anormallikler, cilt bariyerinin zayıflaması, alerjenlere maruz kalmak, tahriş edici maddeler kullanmak ve stres durumu gibi faktörler rol oynayabilmektedir.

Seboreik Egzama

Seboreik egzama ya da diğer adıyla seboreik dermatit; ciltte kaşıntı, pullanma ve kızarıklık gibi sorunlara yol açan bir cilt rahatsızlığıdır. Bu rahatsızlık, genellikle saçlı deri, yüz, kaşlar, kulaklar ve göğüs çevresinde meydana gelir. Ayrıca yağ bezlerinin yoğun olduğu bölgelerde de çoğunlukla kaşıntı şeklinde kendisini göstermektedir. Seboreik dermatit, ciltte bulunan yağ bezelerinin kontrolsüz şekilde çalışmasıyla ortaya çıkar. Yağ bezleri, normalde cildi nemli tutmak ve belli bir katman ile korumak için çalışmaktadırlar. Fakat bazı faktörler, bu bezlerin yoğun çalışmalarına ve sonucunda seboreik egzamanın ortaya çıkmasına neden olabilirler.

Seboreik Egzama Nedenleri

Seboreik egzamanın tam olarak neden ortaya çıktığı henüz net şekilde bilinmemektedir. Fakat çeşitli faktörlerin bir araya gelmesiyle seboreik egzama sorunun ortaya çıktığı düşünülmektedir. Nedenler şu şekilde sıralanabilir:

• Yağ Bezlerinin Düzensiz Aktivitesi

Seboreik egzama, ciltteki yap bezlerinin aşırı hale gelmesiyle ortaya çıkmaktadır. Bu durum, bezlerdeki yoğun çalışma nedeniyle lipit bariyerinin bozulması anlamına gelir.

• Mantar Enfeksiyonları

Şimdilerde Malassezia adı verilen bir mantar türünün seboreik egzama oluşumunda etkin rol oynadığı düşünülmektedir. Ciltte normal şekilde bulunan bu mantarın aşırı büyümesi nedeniyle seboreik dermatit sorunu ortaya çıkar.

• Genetik Özellikler

Atopik egzamada olduğu gibi seboreik egzamada da genetik özelliklerin hastalık konusunda etkin rol oynadığı düşünülmektedir.

• Hormonal Değişimler

Yapılan testler, hormonal değişimlerin seboreik egzama üzerinde önemli bir rol oynadığını gözler önüne sermiştir. Özellikle ergenlik ve hamilelik dönemlerindeki değişimler, dermatit oluşumunu doğrudan etkiler.

• Bağışıklık Sistemi Sorunları

Zayıf veya aşırı aktif olan bağışıklık sistemi, seboreik egzama oluşumunda etkin rol oynar. Bağışıklık sisteminde oluşan dengesizlik, cildin enfeksiyonlara ve irritasyona karşı savunmasız kalmasına neden olacaktır.

Tahriş (İrritan) Egzama

Tahriş egzama, cildin çeşitli kimyasal maddelere veya fiziksel uyarıcılara maruz kalmasıyla ortaya çıkan bir cilt iltihabıdır. Bu egzama türü, cildin doğrudan temas ettiği veya üzerine uygulanan tahriş edici madde nedeniyle ortaya çıkabilir. Bazı kişiler, tahriş edici maddelere karşı çok daha yoğun komplikasyonlar gösterebilirler. Bu nedenle ilgili kişilerde, tahriş egzama sorunu sıklıkla görülür. Ayrıca tahriş egzamada belirti olarak; kızarıklık, şişlik, kabarcıklar, kuruluk, pullanma, kabuklanma, yanma hissi, kaşıntı ve aşırı hassasiyet görünür.

Tahriş (İrritan) Egzama Nedenleri

Tahriş egzama, cildin tahriş edici maddelere maruz kalması nedeniyle ortaya çıkmaktadır. Tahriş edici maddeler, herkes için farklılık gösterebilmektedir. Fakat tahriş egzamaya sebep olan en yaygın nedenler şunlardır:

• Kimyasal Maddeler

Deterjanlar, temizlik ürünleri, sabunlar, parfümler, kozmetik ürünler, boya ve solventler, cildin tahriş olmasına neden olabilmektedir. Ayrıca bu maddeler, cilt bariyerini bozarak zayıflatır ve egzama oluşumunu da tetiklerler.

• Fiziksel Tahriş

Sürtünme veya soyulma gibi fiziksel uyarıcılar, cildin kolayca tahriş olmasına neden olacaktır. Bu durum, irritan egzamanın semptomlarına da davetiye çıkarır. Örneğin sürekli sürtünmeye maruz kalan bir noktada, tahriş egzama sorunu daha fazla gözlemlenir.

• Aşırı Sıcak ve Soğuk

Aşırı sıcak veya soğuk ortamlar, cildin tahriş olmasına neden olur. Yaz aylarında sıcak su ve yüksek sıcaklar, irritan egzama nedeni olarak gösterilirken kış aylarında kuru hava ve çatlaklar sebep olarak gösterilir.

• Mesleki Tetikleyiciler

Bazı meslek grupları, kimyasal maddelere daha fazla maruz kaldıkları için irritan egzama sorunu ile karşılaşabilirler. Örneğin temizlikçiler, berberler, sağlık çalışanları ve inşaatçılar, cilt tahrişlerine ve tahriş egzamasına daha açık kişilerdir.

• Hijyen Ürünlerinin Aşırı Kullanımı

Sık sık sabun, şampuan veya dezenfektan ürünleri kullanan kişiler, ciltlerinde oluşan tahriş nedeniyle irritan egzama sorununa da davetiye çıkarırlar. 

Bebeklerde ve Çocuklarda Egzama

Egzama sorunu, bebeklerde ve çocuklarda sıklıkla görülebilmektedir. Bebeklerde egzama rahatsızlığı, genellikle ilk altı ay kendisini gösterir. Çocuklarda ise ilk beş yaşta ortaya çıkabilmektedir. Bebeklerde ve çocuklarda oluşan egzama sorunu, atopik dermatit olarak adlandırılır. Atopik dermatit ise kızarıklık, kuruluk, kaşıntı, kabarcık, kabuklanma ve enfeksiyon riski ile kendisini göstermektedir. Bu noktada çocukların ve bebeklerin ciltleri oldukça hassas olduğundan belirtiler ortaya çıktığı andan itibaren mutlaka tıbbi yardım alınmalıdır.