EVALI hastalığı nedir?
Genellikle hastane yatışı gerektiren ciddi bir inflamatuar akciğer hastalığı olan EVALI hastalığının buharlaştırma ürünlerindeki belirli kimyasallar sebebiyle oluştuğu düşünülmektedir. Hastalıkta görülen belirtilerin başında nefes darlığı gelmektedir. Henüz yeni bir hastalık olan EVALI tedavi edilebilir. Ancak bu konudaki araştırmalar devam etmektedir.
E- sigara kullanımı ile ilişkili olduğu düşünülen bu hastalık akciğer hasarına neden olmaktadır. Hastalık belirtilerin görülmesinden 90 gün öncesine kadar e- sigara kullanan kişilerde görülmektedir.
Aniden gelişen bir hastalık olan EVALI akut olarak görülebileceği gibi kademeli ve istikrarlı ilerleyebilen bir hastalık da olabilmektedir. Şiddetli vakalarda ise hayati tehlike bulunmaktadır.
EVALI hastalığı nedenleri
E- sigara ve buhar kullanımı EVALI hastalığının temel nedenleri içerisinde yer almaktadır. Uzmanlar e- sigara içerisindeki sıvıların içeriğinde yer alan bileşenlerin doğrudan iltihaplanmaya yol açtığından tam olarak emin değiller. Ancak EVALI ile E vitamini asetatı arasında bir bağlantı olduğu düşünülmektedir. Bunun yanında üreticilerin THC içeren e- sıvıların da eklenmesi söz konusu olmaktadır. E vitaminin krem, losyon ya da asetat olarak yutulmasında herhangi bir sorun bulunmamaktadır. Ancak ısıtılarak buhar olarak solunması halinde akciğer hasarına neden olabilmektedir.
EVALI hastalığı belirtileri
EVALI hastalığının belirtileri içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Göğüs ağrısı
- Üşüme
- Öksürük
- Ateş
- Nefes darlığı
- İshal
- Taşikardi
- Mide bulantısı
- Kusma
- Karın ağrısı
- Açıklanamayan kilo kaybı
Bazı vakalarda EVALI hastalığı ölüme neden olabilmektedir.
EVALI hastalığı tanı kriterleri
EVALI hastalığında görülen belirtiler diğer akciğer hastalıkları ile benzerlik göstermesinden dolayı teşhis edilmesi zor olabilmektedir. Tanı aşamasında öncelikle tıbbi geçmiş incelenir ve fiziki muayene uygulanır. Muayene sırasında akciğerler dinlenir. Ayrıca hastalara aşağıdaki sorular yöneltilebilir.
- Görülen belirtiler nelerdir?
- Sigara kullanımı söz konusu mu?
- Son üç ay içerisinde e- sigara kullanılıp kullanılmadığı
- Nikotin, THC veya her ikisinin kullanılıp kullanılmadığı
- Vape için kullanılan e- likitin nereden alındığı
Bunun yanında tanının doğrulanması için bazı testler uygulanmaktadır. Bu testlerin içerisinde şunlar yer alır.
- Kanda ne kadar oksijen bulunduğunun tespit edilebilmesi için kan oksijen seviyesinin ölçülmesi için kan örneği ya da nabız oksimetresi kullanılabilir.
- Görüntüleme testleri ile akciğer hasarının boyutu öğrenilebilir.
- Akciğer fonksiyon testleri ile akciğerlerin performansı ölçülebilir.
EVALI hastalığı tedavi yöntemleri
EVALI ile akciğer enfeksiyonlarının aynı belirtileri paylaşmasından dolayı öncelikli olarak antibiyotik ya da antiviral ilaçlar reçete edilmektedir. Bunun yanında tedavi içerisinde şunlar da yer almaktadır.
- İnflamasyonun azaltılmasına yardımcı olmak için kortikosteroidler reçete edilmektedir. Kortikosteroidler inhaler veya nebülizör olarak reçete edilebilmektedir.
- Oksijen terapisi
- Vakanın çok şiddetli olması halinde ise mekanik ventilasyon gerekli olmaktadır.
EVALI hastalığı kimlerde görülür?
EVALI, e- sigara kullanan herkeste görülebilen bir hastalıktır. Ancak aşağıdaki durumlarda hastalık nedeni ile hastane yatışının gerekli olma riski daha yüksek olmaktadır.
- 35 yaşından küçük olmak
- THC buharı kullanmak
- Gayri resmi kaynaklardan THC içeren elektronik sigara temin etmek
EVALI hastalığının risk faktörleri
EVALI hastalarının %50’sinden fazlasının yoğun bakım ünitesine yatırılması gerekmektedir. EVALI hastalığında görülebilecek ciddi komplikasyonlar içerisinde ise şunlar yer almaktadır.
- Akut solunum sıkıntısı sendromu
- Solunum yetmezliği
- Entübasyon ve mekanik ventilasyon ihtiyacı
- Ölüm
