Kalça Protezi

Kalça protezi nedir?

Vücudun en büyük eklemi olan kalça eklemindeki problemlerin tedavi edilmesinde kullanılan yöntemlerden birisi olan kalça protezi cerrahi bir işlem olmaktadır. Hastalara özel olarak hazırlanan kalça protezi temel olarak kalça eklemindeki uygun yere yerleştirilmesi işlemi olmaktadır.

Kalça eklemindeki zarar görmüş alanların yerine yerleştirilecek olan protezler seramik, metal ve sert plastikten yapılmaktadır. Bu sayede hastaların hareket kabiliyeti artarken aynı zamanda hissettikleri ağrıların iyileşmesi de sağlanır.

Kalça protezi çeşitleri

Kalça eklemindeki soruna bağlı olarak farklı kalça protezi türleri kullanılmaktadır. Bunlar total ve parsiyel olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Bunun yanında total kalça protezleri de kendi içerisinde ikiye ayrılır.

Parsiyel kalça protezi

Parsiyel kalça protezleri nadiren kullanılan protezler olmaktadır. Bu protezlerde kalça ekleminin bir kısmı değiştirilmektedir. Parsiyel kalça protezleri genellikle belli tipteki kalça kırığı ve tümör vakalarında uygulanmaktadır.

Total kalça protezi

Total kalça protezinde tüm kalça eklemi protez ile değiştirilmektedir. Bu protezler femur, femur başı ve asetabulum bölümlerinden oluşmaktadır. Hemen hemen tüm kalça protezi ameliyatlarında total kalça protezi kullanılmaktadır.

Çimentolu kalça protezi

Çimentolu kalça protezi uygulamaların protezin kalça kemiğine monte edilmesinde özel bir yapıştırıcı kullanılmaktadır. Bu sebeple de yönteme çimentolu kalça protezi adı verilmektedir. Toz ve sıvı bileşenlerin karıştırılmasıyla hazırlanan yapıştırıcı ameliyathane şartlarında 10 dakika içinde sertleşmektedir. Ancak çimentolu kalça protezleri sınırlı sayıda hastalara uygulanabilmektedir.

Çimentosuz kalça protezi

Total kalça protezleri içerisinde en sık kullanılan protez çeşidi olmaktadır. Çimentosuz kalça protezlerinde implantlar fiksasyon için özel olarak tasarlanmış olan protez bileşenleri kullanılarak uygulanmaktadır.

Kalça protezi gerekli durumlar

Kalça eklemine zarar vererek kalça protezi ameliyatını gerekli kılabilecek durumlar şunlar olmaktadır.

Kireçlenme

Osteoartrit olarak da bilinen kireçlenme aşınma ve yıpranma artriti olmaktadır. Bu durum kemiklerin ucunda yer alan kaygan kıkırdağın zarar görmesine neden olmaktadır. Kalça protezi ameliyatı ise eklemlerin sorunsuz bir şekilde hareket etmesini sağlamaktadır.

Romatizmal eklem iltihabı

Romatizmal iltihap, aşırı aktif çalışan bağışıklık sisteminden dolayı oluşmaktadır. Romatoid artrit olarak da adlandırılan bu sağlık sorunu hem kıkırdağın hem de alttaki kemiğin aşınmasına neden olabilmektedir. Hasar gören ve bu sebeple de deforme olan eklemlere neden olan bir iltihaplanma üretmektedir.

Osteonekroz

Kalça çıkığı ya da kırığı sebebiyle kalça ekleminin top şeklinde olan kısmına yeterince kan akışının sağlanamaması durumunda kemik çökerek deforme olmaktadır. Bu durumda da kalça protezinden yararlanılır. 

Kalça kırığı

Kalça ekleminde ya da kemiklerde görülen kırıkları görülen bazı vakalarda kemiklerin olduğu gibi kaynaması mümkün olmamaktadır. Bunun yanında kırık hareket kabiliyetinin kaybolmasına da neden olabilir. Bu durumlarda da kalça protezlerinden yararlanılmaktadır.

Kalça eklemi tümörleri

Kalça eklemlerinde oluşan tümörlerin cerrahi işlem ile çıkarılmasından sonra oluşan boşlukların doldurulmasında da kalça protezleri kullanılmaktadır.

Kalça protezi kimler için uygundur?

Kalçada görülen problemlerde kalça protezi ilk tedavi seçeneği olarak düşünülmemektedir. Bunun öncesinde hastalara bazı tedaviler uygulanır. Bu tedavilerden başarı elde edilmezse ve aşağıda belirtilen problemler görülmeye devam ederse uzmanlar kalça protezi seçeneğini değerlendirirler:

• Oturur pozisyondan kalkarken zorlanma
• Merdiven çıkma ya da inmede problem yaşama
• Uykuyu etkilemesi
• Baston ya da yürüteçle dahi yürümenin zorlaşması
• Ağrı kesici ilaçlara rağmen ağrının devam etmesi
• Ağrının günlük aktiviteleri yerine getirmeyi engellemesi

Kalça protezi ameliyatı

Hekimlerin kalça protezi ameliyatını gerekli görmesi halinde gerekli kontroller yapıldıktan sonra cerrahi işlem ile protezin yerleştirilme işlemi yapılmaktadır. Ameliyat öncesinde işlemlerin rahat bir şekilde uygulanabilmesi için hastane önlüğünün giyilmesi gerekmektedir. Daha sonrasında yapılacak işlemlere göre genel anestezi ya da vücudun alt yarısını uyuşturan lokal anestezi uygulanır. Yaklaşık olarak 2 saat süren kalça protezi ameliyatlarında gerçekleştirilen prosedürler ise şunlar olmaktadır.

• Ameliyat öncesinde hastalara damar yolu açılır ve idrar torbası takılabilir.
• Cerrah kalça üzerinde doku katmanları boyunca bir kesi açar. Bu kesinin açılabilmesi için öncelikle hastanın uygun pozisyona getirilmesi gerekmektedir. Hastanın getirileceği pozisyon cerrahın kullanacağı yaklaşıma bağlı olarak değişecektir.
• Daha sonrasında hasar gören kemik ve kıkırdak çıkartılır. Eklemdeki sağlıklı kemikler bırakılır.
• Yedek soket pelvik kemiğe yerleştirilir.
• Uyluk kemiğinin üst kısmına metal bir çubuk yerleştirildikten sonra eklemin oynar kısmı için çubuğun üzerine bilye yerleştirilir. 
• Ameliyattan sonra hastaların hissedecekleri ağrının hafifletilmesi için sinirlerin etrafına ya da eklemin içerisinde uyuşturucu bir ilaç enjekte edilmektedir. 
• Ameliyatın tamamlanmasının ardından dokuların kapatılması için kendi kendine eriyen dikişlerden ya da yapıştırıcılardan yararlanılır. 
• Ameliyattan sonra birkaç saat reanimasyon odasında bekletilen hastalar daha sonrasında odalarına çıkarılırlar. Bu sırada sıvının ciğerlerden uzaklaştırılması için hastaların derin nefes alması, öksürmesi ya da cihaza üflemesi gerekmektedir. 

Kalça protezi ameliyatı öncesi

Kalça protezi ameliyatından önce hastaların detay bir şekilde muayene edilmesi ve çeşitli görüntüleme yöntemleri kullanılarak tanının tam olarak konulması sağlanır. Teşhis kesin olarak konulduktan sonra ise ameliyatın planlaması gerçekleşir. Ameliyat planlanırken hastanın genel sağlık durumu ve kullandığı ilaçlar da göz önüne alınır. 

Ameliyat öncesinde hastalarda diyabet ve iltihap olup olmadığının belirlenmesi gerekmektedir. Eğer hastada iltihap var ise o zaman öncelikle bu sağlık probleminin iyileştirilmesi gerekir. Ameliyat öncesinde diş kontrollerinin yapılması da enfeksiyon riski açısından önemlidir. Bunun yanında ideal kilolarının üstünde olan hastaların da ameliyat öncesinde ideal kilolarına gelmeleri beklenmektedir. 

Kalça protezi ameliyatı sonrası

Ameliyat sonrasında iyileşme hemen başlamaktadır. Bu sebeple de hekimler hastaların en kısa süre içerisinde ayağa kalkması ve hareket etmesi için teşvik etmektedir. Eğer komplikasyon görülmezse hastaların yürümesi, merdiven inip çıkması ve arabaya binebilmesi durumunda taburu edileceklerdir. 

Bazı hastaların ameliyattan sonra fizik tedavisini yatarak almaları gerekir. Bazı hastalar ise fizik tedavilerini evlerinde yapabilirler. Ameliyatı uygulayan cerrah hastalarının ağrılarını nasıl yönetebileceğini hakkında hastalarını bilgilendirecektir. Bunu yanında hastaların iyileşme dönemlerinde onları neler beklediğine dair bilgilendirmelerde de bulunacaktır.

Hastaların kalça protezi ameliyatından sonra dikkat etmeleri gereken noktalar ise şunlar olmaktadır:

• Ameliyat bölgesinin sürekli olarak temiz ve kuru tutulması gerekir.
• Hastaların nasıl banyo yapacaklarını doktorları açıklayacaktır.
• Doktorun reçete ettiği tüm ilaçların talimatlara uygun bir şekilde kullanılması gerekir. 
• Fizik tedavi aksatılmamalıdır.
• Doktor tarafından farklı bir beslenme düzeni önerilmediği sürece normal beslenme düzenine devam edilir.
• Bacak yüksekte konumlanarak ve soğuk kompres uygulanarak şişlik kontrol altında tutulur.
• Doktor tarafından izin verilmediği sürece araç kullanılmamalıdır.

Kan pıhtısı

Kalça protezi ameliyatından sonra üzerinde durulması gereken noktalardan birisi bacaklarda kan pıhtısı oluşma riskidir. Bu komplikasyonun önlenmesi için ise dikkat edilmesi gereken noktalar şunlar olmaktadır.

• Ameliyattan hemen sonra hareket etmeye başlanması gerekir.
• Hem ameliyat sırasında hem de ameliyattan sonra bacaklara kompresyon çorapları ya da şişirilebilir hava kollukları giyilebilir.
• Kan sulandırıcı ilaçlar verilebilir.

Fizik tedavi

Kalça protezi ameliyatlarından sonra fizik tedavi son derece önemli olmaktadır. Fizik tedavi sürecinde kasların güçlenmesi sağlanırken aynı zamanda yürüteç ya da baston gibi aparatların nasıl kullanılacağı da gösterilir. Fizik tedavinin ilerleyen dönemlerinde ameliyat edilen bacağın üzerine verilen ağırlık artar. 

Ev bakımı

Hastaneden taburcu olmadan önce hekimler hastaların evde nasıl bakım almaları gerektiğini açıklayacaklardır. Ev bakımı ile özellikle şu noktalara dikkat edilmesi gerekir.

• Gün içerisinde sürekli olarak ihtiyaç duyulabilecek telefon, mendil, su ya da TV kumandası gibi ihtiyaçların gün içerisinde en çok vakit geçirilecek alanda bulunması gerekir.
• İyileşme dönemi için yükseltilmiş klozet kapağı ya da duş sandalyesi hastaların konforunu arttıracaktır.
• Günlük eşyaların bel hizasında konumlandırılması sayesinde hastaların eğilmesi ya da yukarı uzanması engellenebilir.

Kalça protezi ameliyatı riskleri

Kalça protezi ameliyatı sırasında ve sonrasında görülebilecek riskler şunlar olmaktadır.

• Kalça protezi ameliyatının en büyük riski kan pıhtısıdır. Ameliyattan sonra bacak damarlarında oluşabilecek pıhtılar kalbe, akciğere ya da beyne gidebilir.
• Her ameliyatta olduğu gibi kalça protezi ameliyatlarında da enfeksiyon riski bulunmaktadır. Ameliyattan sonra görülen enfeksiyonların büyük bir kısmı ilaç tedavisi ile geçirilir. Ancak kalça yakınında görülen enfeksiyonlardan sonra protezin değiştirilmesi gerekebilir.
• Kalça protezi ameliyatı sırasında hasarlı dokular çıkarılırken sağlıklı olan kemiklerde de kırıklar oluşabilir. Oluşan bu kırıkların bir kısmı kendi kendine iyileşebilirken, bazı kırıkların sabitlenmesi için tel ya da vida kullanımı gerekebilir.
• Kalça ameliyatlarından sonraki birkaç ay içerisinde yeni eklem topuzu eklemden çıkabilir. Bu durumda kalçanın doğru pozisyonda durması için yardımcı aparatlardan yararlanılabilir. Eğer bu aparatlara rağmen kalça çıkmaya devam ederse yeniden ameliyat gerekebilir.
• Ameliyat sonrasında iki bacak arasında uzunluk farkı olabilmektedir. Bunu sebebi ise kalça çevresindeki kasların kasılmasıdır. Fizik tedavi ile kasların aşamalı olarak esnetilmesi ile bacaklar arasındaki uzunluk farkı fark edilmeyecek seviyeye iner.
• Ameliyattan yıllar sonra görülebilecek bir sorun olan gevşeme, implantların yerleştirildikleri yerden gevşemeleri durumunda olmaktadır. Bu durumda hastalar ağrı hissedeler ve sorunun çözülmesi için ameliyat gerekli olur.
• Nadir olarak görülse de ameliyatta sinirlerin zarar görmesi de mümkündür. Bu durumda hastalar uyuşma ve hissizlik ve ağrı hissederler.