Kanal daralması (spinal stenoz) nedir?
Omurga kanalındaki bir veya daha fazla boşluğun daralmasına kanal daralması veya spinal stenoz adı verilmektedir. Omurga kanalı, omurların her birinin içinden geçen tüneldir. Bu tünelin içerisinde omurilik yer alır. Omurilik kanalındaki daralma omuriliği ve ondan ayrılan sinirleri sıkıştırır.
Kanalın daralması omuriliğin veya sinirlerin tahriş olmasına ve sıkışmasına neden olabilir. Bu durum sırt ağrısı ve siyatik gibi diğer sinir problemlerinin görülmesine yol açabilir. Çeşitli durumlar ve yaralanmalar omurga kanalının daralmasına neden olabilmektedir.
Her yaş grubunda görülebilecek bir sağlık durumu olan spinal stenoz, sıklıkla 50 yaş üzerindeki kişilerde görülmektedir. Kanal daralmasının en sık görüldüğü iki bölgeden ilki, sırtın alt bölgesi olmaktadır. Lomber spinal stenoz olarak da adlandırılan bu durum bel omurlarının etkilenmesine neden olmaktadır.
L1 ile L5 olarak bilinen bel omurları tüm omurların en büyükleridir. Kanal daralmasının sıklıkla etkilediği ikinci bölge ise boyun olmaktadır. Servikal spinal stenoz olarak adlandırılan bu durum boyundaki 7 omuru da etkileyebilmektedir. Buradaki omurlar C1’den C7'ye kadar adlandırılmaktadır. Sırtın orta kısmında da kanal daralması görülebilmekle birlikte bu nadir görülen bir durumdur.
Kanal daralması (spinal stenoz) neden olur?
Kanal daralmasının çeşitli nedenleri bulunmaktadır. Omurgadaki birçok farklı değişiklik veya yaralanma kanalın daralmasına neden olabilir. Temel olarak nedenler iki ana gruba ayrılmaktadır. Bu gruplardan ilki doğumdan sonra gelişen nedenler olmaktadır. Kincisi ise doğumdan itibaren görülen omurga kanal daralmasıdır. Edilmiş spinal stenoz daha yaygın görülmektedir. Vakaların sadece %9'u doğumdan itibaren görülen nedenlerden kaynaklanmaktadır.
Kanal daralmasının kazanılmış nedenleri
Edinsel spinal stenoz olarak da adlandırılan bu nedenler yaşamın ilerleyen dönemlerinde meydana gelmektedir. Genellikle 50 yaştan sonra oluşan bu nedenlerin sıklıkla görülenleri arasında yaşlanma ile birlikte omurgada meydana gelen değişikliklerdir. Edinilmiş spinal stenozun diğer nedenleri arasında ise şunlar yer almaktadır.
- Artrit omurgada dahil olmak üzere eklemlerdeki kıkırdağı parçalayan, aşınma ve yıpranma durumuna verilen isimdir. Kıkırdak eklemlerin koruyucu örtüsü olmaktadır. Kıkırdaklar aşındıkça kemikler birbirine sürtmeye başlar. Vücut bu duruma yeni kemik geliştirerek tepki verir. Genellikle kemik mahmusları veya kemiğin aşırı büyümesi görülür. Omurgadaki kemik çıkıntıları omurga kanalına kadar uzanabilir ve bu alanı daraltır. Bu durum omurgadaki sinirlerin sıkışmasına neden olur. Bunun yanında paget hastalığı da omurga kemiklerinin aşırı büyümesine neden olabilmektedir.
- Her omurun arasında yer alan ve amortisör görevi gören düz yuvarlak bir vertebral disk bulunmaktadır. Yaşlanma ile birlikte diskler kuruyabilir ve düzleşebilir. Disklerin dış kenarlarındaki çatlaklar jel benzeri merkezin kırılmasına neden olabilir. Bu sebeple şişen disk yakındaki sinirlere baskı uygulayabilir.
- Bağlar omurganın bir arada kalmasını sağlayan lif bantlarıdır. Artrit bağların zamanla kalınlaşmasına ve omurga kanalına doğru şişmesine neden olabilir.
- Omurga veya omurgaya yakın bölgelerdeki kırık veya yerinden çıkmış kemikler kanalın daralmasına neden olabilir. Omurganın yakınındaki yaralanmalardan kaynaklanan iltihaplanma da kanal daralmasına neden olabilmektedir.
- Omurilikte de ya omurlar arasındaki kistler ve tümörlerde omurga kanalının tıkanması daralmasına neden olmaktadır.
Spinal stenenozun konjenital nedenleri
Kanal daralmasını bebekleri ve çocukları da etkileyebilmektedir. Doğumdan gelen bu nedenler arasında şunlar yer almaktadır.
- Fetal gelişim sırasında omurga oluşumu ile ilgili sorunların yaşanması
- Kemik büyümesini etkileyen genetik koşullar
- Genetik mutasyon nedeniyle cüceliğe yol açan kemik büyüme bozukluğu olan akondroplazi
- Fetal gelişim sırasında omurga, omurilik veya sinir köklerinin düzgün şekilde oluşmaması kanal daralmasına neden olmaktadır. Bu durumların içerisinde spina bifida ve diğer nöral tüp efektleri bulunmaktadır.
- Çocuğun omurgasının olması gerekenden daha fazla dışa doğru eğilmesi durumuna konjenital kifoz adı verilmektedir. Bu durumda sırtın üst kısmı aşırı yuvarlak görünür. Bu fetal omurga gelişimindeki bir sorun nedeniyle ortaya çıkmaktadır.
- Bebekler boyutları daha kısa olan vertebra peptikülleri ile doğmaları durumunda da kanal daralması söz konusu olmaktadır.
- Çocuğun kemiklerinin normal şekilde büyümesi ve aşırı yoğunlaşmasına neden olan nadir bir genetik durum da kanal daralmasının doğuştan gelen nedenlerinden birisi olmaktadır.
- Çocukların kemiklerinin omurgasının ve diğer vücut sistemlerinin etkilenmesine neden olan morquio sendromu da nadir görülen genetik bir durumdur.
- Nadir görülen ancak genetik olarak aktarılan bir diğer durum ise diafiz aklaisi olmaktadır. Bu durum birkaç küçük kemik büyümesine neden olmaktadır. Bu kemik büyümelerinin omurgada gerçekleşmesi durumunda kanal daralmaktadır.
Kanal daralmasının (spinal stenoz) belirtileri
Kanal d daralmasının belirtileri daralmanın nerede ve ne kadar şiddetli olduğuna bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Belirtiler kollarda bacaklarda ellerde ve ayaklarda hissedilebilir. Hissedilen belirtiler arasında ise şunlar yer almaktadır.
- Ağrı
- Uyuşukluk
- Karıncalanma
- Zayıflık
Kanal daralmasına neden olduğu belirtiler genellikle yavaş yavaş gelişmektedir. Bu sebeple de röntgen veya diğer görüntüleme testlerinde ortaya çıksa bile bir süre herhangi bir belirti görülmeyebilir. Bunun yanında belirtiler gelip gidebilir ve her kişiyi farklı şekilde etkileyebilir.
Lomber spinal stenoz belirtileri
Bel bölgesindeki omurların içerisinde bulunan kanalın daralması durumunda hastalarda görülebilecek belirtiler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Bel ağrısı
- Kalçadan başlayıp bacaklara doğru uzanan ağrı
- Bacaklarından birinde ya da her iki bacakta da kramp
- Kalça, bacak veya ayakta uyuşma ya da iğne batma hissi
- Uzun süre ayakta durulduğunda yürürken ya da yokuş aşağı yürürken kötüleşen ağrı
- Öne eğilme durumunda, yokuş yukarı yürürken veya otururken azalan ağrı
Servikal spinal stenoz belirtileri
Boyunda yer alan kanalın sıkışması durumunda hastalarda görülebilecek belirtiler arasında şunlar yer almaktadır.
- Boyun ağrısı
- Kolda, elde, bacakta veya ayakta uyuşma ve karıncalanma
- Kolda, elde, bacakta ya da ayakta zayıflık
- Denge sorunları
- Ellerde yazma veya gömlek düğmelerini ilikleme gibi alanlarda azalan işlevler
Kanal daralması neden olduğu ağrı nasıl hissedilir?
Kanal daralması ile alakalı olarak görülen ağrı kişiden kişiye farklılık göstermektedir. Bazı hastalar bu ağrıyı donuk bir ağrı veya hassasiyet olarak tanımlarken diğerleri ağrıyı elektrik benzeri veya yanma hissi olarak tanımlamaktadır. Hissedilen ağrı gelip gidebilir.
Kanal daralması (spinal stenoz) tanı kriterleri
Kanal daralması teşhisi için öncelikle hastaların tıbbi geçmişinin ve belirtilerinin incelenmesi gerekmektedir. Bunun için fiziki muayenede uygulanmaktadır. Fiziki muayene sırasında doktorlar ağrıya neden olup olmadığını görmek için farklı bölgelere bası yaparak omurgayı kontrol ederler.
Muhtemelen belirli omurga pozisyonlarında semptomlar görülüp görülmediğinin anlaşılabilmesi için hastaların farklı yönlere eğilmesi gerekmektedir. Bunun yanında daralmanın tam olarak yerinin belirlenebilmesi için çeşitli görüntüleme testleri de uygulanmaktadır. Bu testlerin içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Röntgen
- Manyetik rezonans görüntüleme
- Bilgisayarlı tomografi
- Bilgisayarlı tomografi miyologramı
Kanal daralmasının (spinal stenoz) tedavi yöntemleri
Kanal daralmasının birçok farklı tedavi seçeneği bulunmaktadır. Hasta için en uygun tedavinin belirlenebilmesi için aşağıdaki kriterler göz önüne alınmaktadır.
- Kanal daralmasına neden olan etmen
- Daralmanın görüldüğü bölge
- Belirtilerin şiddeti
Hastalarda hafif belirtilerin görülmesi durumunda öncelikli olarak evde bakım önerilebilmektedir. Bu yöntemlerin işe yaramaması ve belirtilerin kötüleşmesi durumunda ise fizik tedavi, ilaç tedavisi enjeksiyon ve ameliyat önerilebilir.
Evde bakım
Belirtilerin hafiflemesine yönelik olarak hastaların evlerinde yapabilecekleri bazı şeyler bulunmaktadır. Özellikle hafif belirtileri olan kişilere uygulayabileceği bu yöntemler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Özellikle osteoartrit olanlar için ısı uygulamak en uygun seçeneklerden birisi olmaktadır. Isı kan akışının artmasına ve dolayısıyla kasların gevşemesine yardımcı olmaktadır. Bu sayede eklemlerdeki ağrı rahatlatılır.
- Isı uygulamasına rağmen belirtilerin hafiflememesi durumundan buz torbası, dondurulmuş jel paketi veya dondurulmuş bezelye torbası gibi soğuk uygulamaları denenmelidir. Buzu 20 dakika boyunca uygulamak ve daha sonrasında 20 dakika ara vermek gerekmektedir. Buz uygulaması aynı zamanda şişliğin, hassasiyetin ve iltihabın azalmasına da yardımcı olmaktadır.
- Egzersiz yapmak ağrının hafiflemesine yardımcı olmaktadır. Bunun yanında omurgayı desteklemek için kasların güçlenmesi ve esnekliğin artmasına da yardımcı olmaktadır.
İlaç tedavisi
Reçetesi satılan steroid olmayan anti inflamatuar ilaçlar iltihabı hafifletmeye ve omurga stenozunda ağrıyı hafifletmeye yardımcı olmaktadır. Ancak bu ilaçları kullanmanın olası uzun vadeli sorunları hakkında doktor ile görüşülmesi gerekmektedir.
Bunun yanında uzmanlar ağrı giderici özelliklere sahip reçeteli ilaçlarda reçete edilebilmektedir. Bu ilaçların içerisinde nöbet önleyici ilaçlar veya antidepresanlar yer alabilir. Kas krampları veya spazmların görülmesi durumunda ise kas gevşetici ilaçlar yardımcı olabilmektedir.
Kanal daralması (spinal stenoz) ameliyatı
Kanal daralması durumu karmaşık ve hassas bir sağlık sorunu olmaktadır. Bu sebeple de uzmanlar sadece diğer tüm tedavi seçeneklerinin işe yaramadığı durumlarda ameliyatı önermektedir. Hastaların önemli bir kısmının ise ameliyata ihtiyacı bulunmamaktadır.
Kanal daralması (spinal stenoz) ameliyatı yöntemleri
Kanal daralması ameliyatları daralmanın görüldüğü yere ve şiddetine göre değişik prosedürler de uygulanabilmektedir. Kanal daralması ameliyat yöntemleri içerisinde şunlar yer almaktadır.
Laminektomi (dekompresyon ameliyatı)
Kanal daralması tedavisi için uygulananlar ameliyatlar içerisinde en sık tercih edilen cerrahi prosedürdür. Bu prosedürde omurun bir kısmı olan laminanın çıkarılması söz konusu olmaktadır. Bunun yanında bazı bağlar ve kemik çıkıntıları da ameliyat sırasında alınabilir. Prosedür omuriliğin ve sinirlerin baskı altında kalmaması için daha fazla yer açılmasını sağlamaktadır.
Laminotomi
Bu prosedür aynı zamanda kısmi bir laminektomi olmaktadır. Laminatomi ameliyatlarından sinir üzerinde en fazla baskıya neden olan bölgenin küçük bir kısmı çıkarılmaktadır.
Laminoplasti
Laminoplasti ameliyatları sadece boyunda ortaya çıkan kanal daralması durumlarında uygulanmaktadır. Bu prosedürde cerrahlar daha fazla kanal alanı sağlamak için laminanın bir kısmını çıkarırlar. Kemiğin çıkarılmasından sonra açık kalan alan boyunca menteşeli bir köprü oluşturmak için metal plaklar ve vidalar kullanılmaktadır.
Foraminotomi
Omurgadaki sinir köklerinin çıktığı alana foramen adı verilmektedir. Bu prosedürde sinir köklerine daha fazla yer sağlamak için bölgedeki kemik veya dokunun çıkarılması gerçekleşir.
İnterspinous proses ara parçaları
Lombard spinal stenozu olan bazı hastalar için uygulanan bir prosedürdür. Minimal invazif bir ameliyat olmakla birlikte sinirler için daha fazla alan yaratılma amaçlanmaktadır. Bu prosedürde cerrah her bir omurun arkasından uzanan kemiklerin arasına spinoz süreçleri adı verilen ara parçalar yerleştirmektedir. Ara parçalar omurları ayrı tutmaya yardımcı olarak sinirler için daha fazla alan yaratır.
Spinal füzyon
Spinal füzyon prosedürü doktorların önerdiği son seçenek olmaktadır. Bu ameliyat sadece spinal sezon nedeniyle yayılan sinir ağrısının olması, omurganın stabil olmaması ve diğer tedavilerden sonuç alınamaması durumundan uygulanmaktadır. Spinal füzyon ameliyatı iki omuru kalıcı olarak birleştirmektedir.
Kanal daralması (spinal stenoz) ameliyatının faydaları
Kanal daralması ameliyatları omurilik üzerindeki baskının hafiflemesine ve omuriliğin hizalanmasına yardımcı olmaktadır. Hastaların önemli bir kısmı için mükemmel sonuçlar vermektedir. Bu sebeple de hastalar genellikle ameliyattan sonra belirtilerinde iyileşme görürler.
Hastalığın önemli bir kısmı kanal daralması ameliyatından sonra normal yaşam tarzlarına devam edebilirler. Ancak yorucu faaliyetlerden kaçınmak gibi önlemleri almaları gerekebilir. Bu sebeple de ameliyattan sonra yapılması gerekebilecek yaşam tarzı değişiklikleri konusunda doktor tavsiyesinin dikkate alınması gerekmektedir.
Kanal daralması (spinal stenoz) ameliyatının komplikasyonları
Diğer tüm cerrahi prosedürlerde olduğu gibi kanal daralması ameliyatlarında da komplikasyon riski bulunmaktadır. Omurga ve omuriliğe yakın bir yerde ameliyat yapılması bu komplikasyonların çok ciddi olabileceği anlamına gelmektedir. Komplikasyonlar içerisinde ağrı, omurga bozulması ve ek ameliyat ihtiyacı bulunabilmektedir. Bu sebeple de ameliyattan önce doktor ile ameliyata bağlı komplikasyonlarını tartışılması gerekmektedir.
Kanal daralması ameliyatlarında görülebilecek komplikasyonlar içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Anesteziye bağlı olarak görülen komplikasyonlar
- Tromboflebit
- Akciğer problemleri
- Enfeksiyon
- Omurgalarının bir arada tutulması için uygulanan bidat plak ve çubukların kırılması
- İmplantın hareket etmesi
- Omurilik yaralanması
- Kalıcı ağrı
- Cinsel işlev bozukluğu
- Geçiş sendromu
- Psödoartroz
Fizik tedavi
Fizik tedavi sayesinde güç kazanmak ve denge, esneklik, omurga stabilitesini geliştirmek mümkün olmaktadır. Bunun için sırt ağırlıklı bir egzersiz programı geliştirilir. Sırt ve karın kaslarının güçlendirilmesi sayesinde omurga daha esnek hale gelmektedir. Fizyoterapistler omurilik kanalının açacak şekilde nasıl yürüteceğini hastalara öğretebilirler. Bu sayede sinirler üzerindeki baskı hafifleyebilir.
Steroid enjeksiyonları
Kanal daralması sebebiyle sıkışmış omurilik sinirlerinin etrafındaki boşluğa kortikosteroid enjeksiyonunun yapılması inflamasyonu, ağrıyı ve tahrişi azaltmaya yardımcı olmaktadır.
Kanal daralmasının (spinal stenoz) iyileşme süreci
Kanal daralması ameliyatından sonra kişinin sırtını desteklemeye yardımcı olması için korse giymesi gerekebilmektedir. Ameliyattan sonra hastanın mümkün olan en kısa süre içerisinde yürümeye başlaması gerekmektedir. Çünkü yürümek hastanın daha hızlı iyileşmesine yardımcı olmaktadır.
Bazı hastaların sırtlarını güçlendirmek için fizik tedaviye ihtiyaçları olabilmektedir. Fizik tedavi ile sırt kaslarının kuvvet, dayanıklılık ve esneklik kazanmasına yardımacı olacak egzersizler yapılmaktadır.
Kanal daralması (spinal stenoz) komplikasyonları
Kanal daralmasının ciddi olduğu vakalarda çeşitli komplikasyonlar görülebilmektedir. Bu komplikasyonların içerisinde ışınlar yer almaktadır.
- Mesane ve bağırsak kontrolünün kaybı
- Erektil disfonksiyon
- Orgazm olamama
- Cinsel işlev bozuklukları
- Kısmi veya tam bacak felci
