Mantar enfeksiyonu nedir?
Mikoz olarak da adlandırılan mantar enfeksiyonları maya veya küfe de neden olan mantar sebebi ile ortaya çıkmaktadır. Mantar enfeksiyonu sıklıkla ciltte ve tırnaklarda görülmektedir. Ancak mantarlar akciğerlerde, vajinada ve idrar yollarında da enfeksiyona neden olmaktadır. Mantar ise hayvan ya da bitkilerden ayrı olarak sınıflandırılan canlılardır.
Üreme parçaları sporlardır. Birçok mantar türü sağlıklı bir vücudun farklı yerlerinde yaşayabilmektedir. Ancak bazı şartların oluşması durumunda popülasyonları aşırı şekilde artmaktadır. Milyonlarca farklı mantar türü olduğu tahmin edilmektedir. Ancak bunların içerisinde çok küçük bir kısmı insanlarda hastalığa neden olmaktadır.
Mantar enfeksiyonu oluştuğu bölgelere göre farklı şekillerde görülebilmektedir. Örneğin ciltte oluşan mantar enfeksiyonları kırmızı ve şiş görünürken; tırnaklarda oluşan mantar enfeksiyonları tırnak renginin değişmesine neden olmaktadır. Boğazdaki mantar enfeksiyonları ise beyaz lekeler halinde görülmektedir.
Mantar enfeksiyonları herkesi etkileyebilir. Özellikle sürekli olarak nemli kalan veya sürekli olarak sürtünen kısımlarda daha sık oluşmaktadır. Dolaşım ya da bağışıklık sistemi zayıflayan ve diyabeti olan kişilerde ise daha sık mantar enfeksiyonuna rastlanmaktadır. Mantar enfeksiyonları genellikle ciddi bir sağlık riski oluşturmaz. Ancak bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde bazı mantar türleri ciddi sağlık problemlerinin yaşanmasına neden olmaktadır.
Mantar enfeksiyonunun nedenleri
Mantar enfeksiyonları küf, mantar ve maya sebebi ile oluşmaktadır. Mantarların önemli bir kısmı enfeksiyona neden olmasa da birkaç farklı tür özellikle bağışıklık sistemi düşük olan kişilerde enfeksiyona neden olmaktadır. Özellikle fırsatçı mantarlar ciddi sağlık sorunlarının yaşanmasına neden olmaktadır. Enfeksiyon yapabilecek yaygın mantar türleri içerisinde şunlar yer almaktadır.
Dermatofitler
Saçlı derinin, tırnakların ve cildin etkilenmesine neden olan bu mantarlar keratinle beslenmektedir. Bu sebeple de canlı dokuları enfekte etmezler.
Candida
Vücutta doğal olarak da yaşayan candida mantarları genellikle herhangi bir soruna neden olmaz. Ancak belirli koşulların oluşması durumunda popülasyonu ciddi bir şekilde artarak enfeksiyona neden olmaktadır. Ancak bu enfeksiyonlar nadiren ciddi sağlık sorunlarının yaşanmasına neden olmaktadır.
Çevresel mantarlar
Toprakta ya da suda yaşayan bu mantarlar içerisinde aspergillus, histoplasma, balstomyces ve coccidioides yer almaktadır.
Mantar enfeksiyonu nasıl yayılır?
Mantar enfeksiyonları genellikle şu yollar ile yayılmaktadır.
- Duş ve soyunma odası gibi nemli kamusal alanlar
- Bazı dermatofit enfeksiyonlarında enfekte insan ya da hayvan ile temas
- Ciltteki kırılma ya da yaralanma
- Vücutta doğal olarak bulunan bazı mantarların kontrolden çıkmasına neden olabilecek antibiyotik kullanımı
- Ortamdaki mantarların solunması
Mantar enfeksiyonu belirtileri
Mantar enfeksiyonlarında görülen belirtiler, enfeksiyona neden olan mantarın türüne ve etkilediği bölgeye göre değişiklik göstermektedir. Belirtiler sıklıkla cilt, tırnak ve mukozada görülmektedir. Bazı vakalarda ise gözlerin, beynin, akciğerlerin, sinüslerin ve bağırsakların etkilenmesine neden olan belirtiler görülmektedir.
Yüzeysel veya deri altı enfeksiyonlarının belirtileri
Bu mantar türlerinde görülebilecek belirtiler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Cildin altında ağrısız yumru
- Etkilenen bölgede kaşıntı, ağrı, kızarıklık ve döküntü
- Yemek yerken ağrı ve tat kaybı
- Ağızda ve boğazda beyaz lekeler
- Renksiz, kalın veya çatlak tırnaklar
Akciğer mantar enfeksiyonları
Akciğerlerin mantar enfeksiyonlarından etkilenmesi durumunda görülecek belirtiler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Öksürük
- Bazı durumlarda kan tükürmek
- Ateş
- Yorgunluk
- Nefes darlığı
- Gece terlemeleri
- Kas ağrısı
- Baş ağrısı
- Eklem ağrısı
Mantar enfeksiyonlarında görülebilecek diğer belirtiler
Mantar enfeksiyonlarında görülebilecek diğer belirtiler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Beyin içinde ya da çevresinde enfeksiyon görülmesi durumunda; baş ağrısı, kafa karışıklığı, boyun ağrısı, ateş, ışığa duyarlılık, mide bulantısı ve kusma görülebilmektedir.
- Gözde mantar enfeksiyonunun görülmesi durumunda ağrı, bulanık görme, kızarıklık, ışığa duyarlılık, akıntı ve sulanma görülmektedir.
- Bağırsaklarda mantar enfeksiyonlarının görülmesi durumunda karın ağrısı, kusma ve mide bulantısı görülmektedir.
- Sinüslerin mantar enfeksiyonundan etkilenmesi durumunda ise baş ağrısı, ateş, yüz ağrısı, burun tıkanıklığı ve yüzde tek taraflı şişlik yer almaktadır.
Mantar enfeksiyonun tanı kriterleri
Mantar enfeksiyonlarının tanısı enfeksiyonun bulunduğu dokuya göre değişiklik göstermektedir. Bu sebeple de çok çeşitli örneklerden kültür testi çalışabilmektedir. Bu örnekler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Cilt veya etkilenen diğer dokular
- Sekeresyon
- Tırnak
- İdrar
- Kan
- Balgam
- Beyin ve omurilik etrafındaki sıvı
- Vajinal akıntı
Mantar enfeksiyonlarının iç organlarda ya da beyinde olması durumunda enfeksiyon belirtilerinin araştırılabilmesi için MRI, röntgen ve bilgisayarlı tomografi taramaları yapılabilmektedir.
Mantar enfeksiyonunun tedavi yöntemleri
Mantar enfeksiyonları genellikle antifungal ilaçlar ile tedavi edilebilmektedir. Reçete edilecek ilaç ise enfeksiyonun oluştuğu dokuya göre değişiklik göstermektedir. Antifungal ilaçlar çeşitli formlarda verilebilmektedir. Bu tedaviler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Şampuan
- Ağızdan alınan haplar
- Göz damlası
- IV ilaçları
- Gargara ve pastiller
- Losyon veya krem
Mantar türleri
Mantarlar vücudun birçok farklı dokusunun etkilenmesine neden olmaktadır. Mantar enfeksiyonları ise etkiledikleri bölgelere göre temel olarak üç alt gruba ayrılmaktadır.
Yüzeysel mantar enfeksiyonları
Yüzeysel mantar enfeksiyonları cildi, tırnakları ve mukozayı etkilemektedir. Yüzeysel mantar türleri içerisinde ise şunlar yer almaktadır.
Saç mantarı enfeksiyonu
Saçkıran olarak da adlandırılan bu enfeksiyonlar saç ve tırnak hücrelerinde yaşayan bir grup mantar sebebi ile görülmektedir. Enfeksiyonun görüldüğü bölgeler içerisinde ise şunlar yer almaktadır.
- Ayaklar
- Kasıklar
- Uylukların iç kısımları
- Kafa derisi
- Eller
- Yüzdeki kıllar
Onikomikoz
Birçok farklı mantar türü hem ellerde hem de ayaklardaki tırnaklarda mantar enfeksiyonuna neden olmaktadır. Enfeksiyon sebebi ile tırnak renginin değişmesi ve tırnakların kırılması mümkün olmaktadır.
Kandidiaz
Candida mantarı kandidiaz mantarı adı verilen enfeksiyona neden olmaktadır. Cilt ve mukoza dokusunda enfeksiyona neden olmaktadır. Bu mantar türleri içerisinde ise şunlar yer almaktadır.
- Oral pamukçuk
- Bebek bezi döküntüleri
- Vajinal mantar enfeksiyonları
- Özofagus kandidiyazı
- Kandidal intertrigo
Tinea versicolor
Pityriasis versicolor olarak da adlandırılan bu mantar enfeksiyonu cilt renginin değişmesine neden olmaktadır.
Deri altı mantar enfeksiyonları
Mantarın ciltteki bir kesikten vücuda girmesi durumunda deri altı enfeksiyonları görülebilmektedir. Cilt döküntüleri ve ülser gibi belirtilere neden olan deri altı mantar enfeksiyonları özellikle tropikal ve subtropikal bölgelerde daha sık görülmektedir. Deri altı mantar enfeksiyonları içerisinde şunlar yer almaktadır.
Sporotrikoz
Gül bahçıvanı hastalığı olarak da adlandırılan sporotrikoz, Sporothrix mantarı sebebi ile görülmektedir. Akciğerleri ve vücudun diğer kısımlarını da etkileyebilmektedir.
Kromoblastomikoz
Birçok farklı mantar türü kromoblastomikoza neden olabilmektedir. Bu enfeksiyon türü uzun süreli cilt enfeksiyonlarına neden olabilmektedir. Nadir olarak ise vücudun diğer bölgelerine yayılırlar.
Eumycetoma
Sıklıkla ayakların etkilenmesine neden olan bu enfeksiyon türü birçok mantar sebebi ile görülmektedir.
Derin mantar enfeksiyonları
Cilt dışında akciğer, kan, idrar yolları ve beyin gibi dokuları etkilemektedir. Bunların bir kısmı fırsatçı enfeksiyonlardır. Bu sebeple de bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde görülmektedir. Derin mantar enfeksiyonu çeşitleri içerisinde şunlar yer almaktadır.
Histoplazmoz
Histoplazma sebebi ile görülen bu mantar enfeksiyonu türü akciğerlerin, beynin ve vücudun diğer kısımlarının enfekte olmasına neden olmaktadır. Genellikle Ohio ve Mississippi Nehri Vadilerinde görülmektedir.
Koksidioidomikoz
Vadi ateşi olarak da adlandırılan bu enfeksiyon türü Coccidioides mantarı sebebi ile oluşmaktadır. Genellikle akciğerlerin enfekte olmasına neden olan bu enfeksiyon türü nadir olarak vücudun diğer dokularının da etkilenmesine neden olmaktadır.
Blastomikoz
Blastomyces mantarı sebebi ile görülen blastomikoz akciğerin, kemiklerin ve cildin etkilenmesine neden olmaktadır. Nadir olarak da omuriliği ve beyni etkileyebilir.
Aspergilloz
Aspergillus adı verilen küf sebebi ile görülen aspergilloz, kronik Pulmoner aspergilloz ve alerjik bronkopulmoner aspergilloz başta olmak üzere çeşitli akciğer enfeksiyonlarına neden olmaktadır. Vücudun diğer bölgelerinde de görülebilen bu enfeksiyon aynı zamanda mantar topuna da neden olmaktadır.
Candida idrar yolu enfeksiyonu
İdrar yolları enfeksiyonu genellikle bakteri sebebi ile görülse de bazı vakalarda sebep kandida mantarı olmaktadır.
İnvazif kandidiaz
Bazı kandida türleri invaziv kandidiaza neden olabilmektedir. Bu vakalarda beyin, kan, kalp, göz ve kemikler başta olmak üzere vücudun birçok dokusunu enfekte edebilmektedir.
Pneumocystis pnömonisi
Pneumocytis jirovecii sebebi ile görülen bu tür akciğerlerin enfekte olmasına neden olmaktadır.
Mukormikoz
Mukormiset adı verilen bir grup küf mantarı sebebi ile görülmektedir. Sinüslerin ve beynin etkilenmesine neden olur. Bunun yanında akciğerlerin, bağırsakların, cildin ve vücudun birçok dokusunun aynı anda enfekte olmasına neden olmaktadır.
Kriptokokoz
Cryptococcus neoformans ve cryptococcus gattii mantarları kriptokokoza neden olmaktadır. Genellikle akciğerleri enfekte etmek ile birlikte beyin ve omuriliğin enfekte olmasına neden olabilmektedir.
