Nöropatik Ağrı Nedir?
Sinir sisteminin arızalanması ya da hasar görmesi durumunda ortaya çıkabilecek sinir ağrılarına nöropatik ağrı adı verilmektedir. Nöropatik ağrı aynı zamanda sinir ağrısı olarak da adlandırılmaktadır. Periferik sinirler, omurilik ve beyin de dahil olmak üzere sinir sisteminin çeşitli düzeylerden herhangi birinde ağrı hissedilebilir. Merkezi sinir sistemi; omurilik ve beyinden oluşmaktadır. Perifer sinirler vücudun geri kalan kısmındaki organlar, kollar, bacaklar, el ve ayak parmakları gibi yerlere yayılan sinirlere verilen isimdir.
Hasar görmüş olan sinir lifleri vücuttaki ağrı merkezinde yanlış sinyaller göndererek nöropatik ağrıya neden olmaktadır. Sinir hasarı bölgesinde ve merkezi sinir sistemindeki bölgelerde sinir fonksiyonu değişebilir. Nöropati vakalarının yaklaşık olarak %30'u diyabet sebebiyle görülürken; zona, alkol kullanım bozukluğu ve el gibi birçok farklı hastalık da nöropatik ağrıya neden olmaktadır.
Nöropatik Ağrı Nedenleri?
Nöropatik ağrılar birçok hastalık ve neden sebebiyle görülebilmektedir. Nöropatiye neden olan ve en yaygın görülen sağlık koşulları içerisinde ise şunlar yer almaktadır.
Otoimmün hastalıklar
Nöropati ağrısına neden olabilecek otoimmün hastalıkları içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Sjogren sendromu
- Lupus
- Romatoid artrit
- Guillain Barre sendromu
- Kronik inflamatuar
- Demiyelinizan polinoropati
Bunların yanında bağışıklık sistemi ile ilgili bazı kanserlerde nöropatiye neden olmaktadır. Bunlar paraneoplastik sendrom adı verilen bir otoimmün bozukluk şeklidir.
Diyabet ve metabolik sendrom
Nöropatinin en yaygın görülen sebebi diyabet olmaktadır. Diyabet hastalarının yarısından fazlasında bir tür nöropati gelişmektedir.
Enfeksiyon
Aşağıda da belirtildiği gibi bazı viral veya bakteriyel enfeksiyonlar nöropati ağrılarına neden olmaktadır. Bu enfeksiyonlar içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Lime hastalığı
- Zona
- Hepatit B
- Hepatit C
- Cüzzam
- Difteri
- HIV
Kalıtsal bozukluklar
Başta Charcot Marie Tooth hastalığı olmak üzere birçok genetik bozukluk ailelerde görülen kalıtsal nöropati türleri içerisinde yer almaktadır.
Tümörler
Kötü huylu tümörler olarak da adlandırılan kanserli büyümeler ve iyi huylu olarak adlandırılan kanserli olmayan büyümeler sinirlerin üzerinde gelişim göstermesi durumunda ya da sinire baskı yapması halinde nöropatiye neden olmaktadır.
Kemik iliği bozuklukları
Nöropatiye neden olan kemik iliği bozuklukları genellikle monaklonal gamopati olarak adlandırılan bir proteinin kemikleri etkileyen nadir bir miyelom türü, lenfoma ve nadir görülen aminoidoz hastalıkları bulunmaktadır.
Diğer hastalıklar
Nöropatiye neden olabilecek diğer hastalıklar içerisinde böbrek ve karaciğer hastalığı gibi metabolik durumlar ile hipotiroidizm olarak bilinen ve tiroid hormonunun alt salgılanmasına neden olan hastalıklar yer almaktadır.
Alkol kullanım bozukluğu
Alkolizm olarak da adlandırılan alkol kullanımı bozukluğu olan kişilerin yaptığı sağlıksız beslenme seçimleri ve vitaminlerin zayıf emilimi vücutta gerekli vitaminlerin düşük miktarlarda olmasına neden olabilir. Bu durum kişilerden nöropatik ağrının görülme sebeplerinden birisi olmaktadır.
Zehirlenme
Zehirli maddeler arasında endüstriyel kimyasallar, kurşun ve cıva gibi ağır metaller yer almaktadır.
İlaçlar
Başta kanseri tedavi etmek için kullanılan kemoterapi ilaçları olmak üzere bazı ilaçlar nöropatiye neden olmaktadır.
Sinirde yaralanma veya baskı
Motorlu araç kazaları, düşmeler veya spor yaralanmaları gibi travmalar periferik sinirlerin kesilmesine veya hasara uğramasına neden olabilmektedir. Bunun yanında sinir basıncının artmasına neden olacak sebepler içerisinde alçı yaptırmak, koltuk değneği kullanmak ya da yazı yazmak gibi bir hareketi defalarca tekrarlamaktan da kaynaklanabilmektedir.
Düşük vitamin seviyeleri
Vücutta B1 B6 ve B12 de dahil olmak üzere B vitaminlerinin yanı sıra bakır ve E vitamini sinir sağlığının korunabilmesi için son derece önemlidir. Bu vitaminlerden birinin eksik olması halinde nöropatik ağrılar görülebilir.
İdiopatik nöropati ağrıları
Bazı vakalarda nöropatik ağrıya neden olan herhangi bir durum saptanamaz. Bunlara ideopatik nöropatik ağrı adı verilmektedir.
Nöropatik Ağrı Belirtileri
Nöropatik ağrı belirtileri içerisinde aşağıdakilerden biri ya da daha fazlası bulunabilmektedir.
Kendiliğinden ortaya çıkan ağrı
Herhangi belirgin bir neden olmadan ortaya çıkan ağrılar nöropatik ağrılarını en karakteristik belirtisidir. Bu ağrılar yanma, bıçaklanma ya da elektrik çarpmasına benzer bir ağrı olabileceği gibi karıncalanma, uyuşma veya iğneleme hissi de içerebilmektedir.
Hiperaljezi
Normal şartlarda kişilerdi ağrı ya da acı hissedilmesine neden olabilecek iğne batmasına ya da sıcak gibi etmenlerin karşı daha duyarlı olmak.
Allodini
Normal şartlar altında ağrı ya da acıya neden olmayacak soğuk, basınç ya da cilde bir şeylerin sürtmesi gibi etmenlerden dolayı ağrı hissedilmesi durumudur. Dokunmaya karşı aşırı hassasiyet söz konusudur.
Hipoaljezi
Normal şartlar altında ağrı ya da acı gibi hisleri yaratması gereken durumlarda herhangi bir ağrı ya da acı hissedilmemesi durumudur.
Disestezi
Garip, nahoş ya da acı veren beklenmedik hislerin ifade eden bir terimdir.
Uykusuzluk
Ağrı sebebiyle yaşanılan uyumada zorluk ya da uyku bozukluğu sebebiyle duygusal stres yaşanabilir.
Diğer belirtiler
Nöropatik ağrıda görülebilecek diğer belirtiler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Kas güçsüzlüğü
- Koordinasyon eksikliği
- Düşme
- Hareket edememe
- Giyilmediği halde eldiven veya çorap giyiyormuş gibi hissetme
- Aşırı terleme veya terleyememe
- Bağırsak, mesane veya sindirim sorunları
- Kan basıncının düşmesi
- Baş dönmesi
Nöropatik Ağrı Tanı Kriterleri
Nöropatik ağrının teşhisi sırasında uzmanlar öncelikli olarak fiziki muayene yaparak hastaların geçmişlerini incelemektedir. Uzmanın sinir yaralanması olduğunu bilmesi ya da bundan şüphelenmesi durumunda tipik nöropatik ağrı belirtilerinin tanıyacaktır. Daha sonrasında altta yatan neden neyin bulunmasına yönelik çeşitli testler kullanılacaktır.
Kan testleri
Düşük vitamin seviyeleri, diyabet, inflamasyon belirtileri ya da periferik nöropatiye neden olabilecek metabolik sorunları tespit edilmesi için kan testleri kullanılmaktadır.
Görüntüleme testleri
Bilgisayarlı tomografi veya manyetik rezonans taramaları fıtıklaşmış diskleri, sinir sıkışmaları, kan damarlarını veya kemikleri etkileyen diğer problemleri keşfedilmesinde görüntüleme testleri kullanılmaktadır.
Sinir fonksiyon testleri
EMG olarak da adlandırılan bu testler sinir hasarını bulmak için kaslardaki elektriksel aktiviteyi ölçer ve kaydeder. Kas kasılırken yaratmış olduğu elektriksel aktiviteyi ölçmek için kasın içine ince bir iğne yerleştirilir.
EMG sırasında tipik olarak bir sinir iletim çalışması da yapılabilir. Bunun için düz elektrotlar cilde yerleştirilir ve düşük elektrik akımı sinyalleri gönderilir. Bir uzman sinirlerin elektrik akımına nasıl tepkiyi verdiğini kaydeder.
Diğer sinir fonksiyon testleri
Bunlar otonom refleks ekranı içerebilmektedir. Bu test otonom sinirlerin nasıl çalıştığını kaydeder. Diğer testler arasında vücudun terleme yeteneğini ölçen ter testi ve dokunma, soğuma ve ısıyı nasıl hissettiğinizi kaydeden duyu testleri yer almaktadır.
Sinir biyopsisi
Nöropatinin nedenini bulmaya çalışmak için sinirin küçük bir kısmının çıkarılmasını ve incelenmesini içermektedir.
Cilt biyopsisi
Sinir uçlarının sayısına bakmak için derinin küçük bir kısmının çıkarılmasıdır.
Nöropatik Ağrı Tedavi Yöntemleri
Nöropatik ağrı tedavisinin hedefleri neden olan durumu yönetmek ve belirtileri iyileştirmektir. Laboratuvar testleri neden olan bir durumu göstermiyorsa uzmanlar nöropatinin aynı şekilde devam edeceğini mi yoksa iyileşmeyeceğini görmek için izleme dönemi önerebilirler.
İlaçlar
Nöropati ağrısına neden olabilecek durumların tedavisinde çeşitli ilaçlar kullanılabilmektedir. Bunun yanında nöropati ağrılarının belirtilerini iyileştirmek için de çeşitli ilaçlardan yararlanılmaktadır. Bu ilaçlar içerisinde şunlar yer almaktadır.
Ağrı kesiciler
Steroid olmayan anti inflamatuar ilaçlar gibi reçetesiz satılan ilaçlar hafif belirtilerin iyileşmesine yardımcı olabilmektedir.
Nöbet önleyici ilaçlar
Epilepsi tedavi etmek için geliştirilen çeşitli ilaçlar sıklıkla sinir ağrısını iyileşmesine de yardımcı olmaktadır. Bu ilaçların yan etkileri içerisinde uyuşukluk ve baş dönmesi bulunmaktadır.
Topikal tedaviler
Reçetesiz olarak satılan lidokain kremi cilde uygulanabilir. Bu krem ağrıyı iyileştirmek için cilde uygulanan bir başka tedavidir. Yan etkileri içerisinde uygulama yerinde uyuşukluk ve baş dönmesi bulunmaktadır.
Antidepresanlar
Bazı trisiklik antidepresanlar ağrının iyileşmesine yardımcı olabilmektedir. Bu ilaçlar beyinde ve omurilikte ağrı hissedilmesine neden olan kimyasal süreçlere müdahale etmektedir. Bunun yanında serotonin ve norepinefrin geri alım inhibitörleri ve uzun süreli salınımlı antidepresanlar daha diyabetin neden olduğu periferik nöropati ağrılarını iyileştirmektedir. Antidepresanların yan etkileri içerisinde ağız kuruluğu mide bulantısı, uyuşukluk, iştah değişiklikleri, baş dönmesi, kabızlık ve kilo alımı bulunmaktadır.
Terapiler
Bazı terapi türleri nöropatik ağrı belirtilerinin yönetilmesine yardımcı olmaktadır. Bu terapi türleri içerisinde şunlar yer almaktadır.
Karıştırıcı terapi
Bu tedavi beyne ağrısız mesajlar göndermek için elektriksel uyarıların kullandığı bir terapi türüdür. Bu mesajlar sinirlerin beyne gönderdiği ağrı mesajlarının yerini alır. Bu tedavideki amaç beyni acı olmadığını düşünecek şekilde yeniden eğitmektir.
Omurilik stimülasyonu
Bu terapi türünde vücuda yerleştirilen cihazlar kullanılmaktadır. Bu cihazlara nörostümülatör adı verilir. Sinyallerinin beyne ulaşmasını engelleyebilecek düşük seviyeli elektriksel uyarı gönderirler.
Plazma değişimi steroidler ve intravenöz immün globulin
Bu tedavi genellikle iltihaplanma veya otoimmün koşullar sebebiyle görülen zayıflık uyuşukluk veya dengesizlikle birlikte nöropati ağrılarına neden olması durumunda kullanılmaktadır.
Fizik tedavi
Kas zayıflığının ya da denge sorunlarının bulunması durumunda fizik tedavi hareket etme yeteneğinin geliştirilmesine yardımcı olmaktadır. Ayrıca el veya ayak desteklerine, bastona, yürüteç veya tekerlekli sandalyeye de ihtiyaç olabilir.
Ameliyat
Nöropatik ağrının tümör gibi sinir üzerinde baskı yapan etmenlerden kaynaklanması durumunda ameliyat gerekebilmektedir.
Alternatif tıp
Nöropati ağrısı olan bazı kişiler rahatlamak için tamamlayıcı tedavilerden yararlanabilmektedir. Araştırmacılar çoğu ilaçlarda olduğu gibi bu teknikleri de derinlemesine incelemeye başlamıştır. Ancak aşağıdaki terapiler umut vadeden alternatif yöntemleri içerisinde yer almaktadır.
Akupunktur
Vücudun çeşitli noktalarına ince iğnelerin yerleştirilmesi nöropati belirtilerinin azalmasına yardımcı olmaktadır. İyileşme için birden fazla seansın uygulanması gerekli olabilir. Bu işlem sertifikalı bir uygulayıcı tarafından öyle iğneler kullanılarak yapıldığında genellikle güvenli olarak kabul edilmektedir.
Alfa lipoik asit
Avrupa'da uzun yıllardır nöropati tedavisinde kullanılan alfa lipoik asit özellikle ağrılı diyabetik nöropatisi olanlara fayda sağlamaktadır. Kan şekeri düzeylerini etkileyebilmesinden dolayı alfa lipoik asit kullanımının sağlık uzmanı ile görüşülmesi gerekmektedir. Bu tedavinin diğer yan etkileri içerisinde mide rahatsızlığı ve deri dökülmüştü bulunmaktadır.
Amino asitler
Asetil L karnitin gibi aminoasitler özellikle kemoterapi gören kişilerde ve diyabet hastalarında fayda sağlamaktadır. Bu tedavinin yan etkileri içerisinde mide bulantı ve kusma yer almaktadır.
Nöropatik Ağrı Sendromları
Nöropatik ağrı da görülen belirtiler ve görülen bölgeye göre değişik alt gruplara ayrılmaktadır.
Diyabetik nöropati
Diyabettin neden olduğu sinir hasarı sebebiyle görülen nöropatik ağrıya diyabetik nöropati adı verilmektedir. Zaman içerisinde yüksek kan şekeri ve trigliserit düzeyleri sinirlerin hasar görmesine neden olmaktadır. Diyabetik nöropati de görülecek belirtiler sahip olunan türe göre değişiklik göstermektedir. Diyabetin neden olduğu nöropatik ağrı türleri içerisinde şunlar yer almaktadır.
Periferik nöropati
Genellikle ayakları, bacakları etkileyen periferik nöropati bazı durumlarda elleri ve kolları da etkileyen bir tür sinir hasarı olmaktadır. Son derece sık görülen nöropati türlerinden birisi olan periferik nöropati diyabetli kişlerin yaklaşık olarak üçte biri ile yarısı arasındaki hastaları etkilemektedir.
Otonom nöropati
İç organları kontrol eden sinirlere zarar vererek kalp atışı hızında ve kan basıncında, sindirim sisteminde, mesanede, cinsel organlarda, ter bezlerinde ve gözlerde sorunlara yol açmaktadır. Hasar aynı zamanda hipogliseminin farkında olunmamasına da yol açılabilir.
Fokal nöropatiler
Genelde tek sinirdeki hasardan dolayı hissedilen nöropatik ağrılardır. Çoğunlukla elde kafada gövdede ya da bacaklarda görülmektedir. Vokal nöropatinin en yaygın türleri karpal tünel sendromu gibi tuzak sendromlarıdır. Diğer fokal nöropati türleri çok daha az yaygındır.
Proksimal neropati
Kalçada ya da uylukta görülen proksimal nöropati nadir olarak görülse de sakatlayıcı bir tür nöropatidir. Hasar genellikle vücudun bir tarafını eskiler ve nadir olarak diğer tarafa yayıldığı da görülür. Belirtiler aylar ya da yıllar süren bir süreç içerisinde ve yavaş bir şekilde ilerler.
Fantom ekstremite ağrısı
Hayalet uzuv ağrısı olarak da adlandırılan Fantom extremite ağrısı, uzvun artık orada olmayan kısmından geliyormuş gibi görünen ve sürekli olan ağrı hislerini ifade etmektedir. Ampute edilmiş organlardan gelen yanma, kaşıntı ya da baskı gibi çeşitli hisler hissedilebilir. Ampute edilmiş bir uzva sahip olan kişilerin yaklaşık %80'inde bu tür ağrılar görülmektedir.
Ağrının ne kadar süreceği ise kişiden kişiye farklılık gösterir. Bazı kişilerde ağrı saniyeler içerisinde geçerken bazı kişilerde ağrı günlerce sürebilmektedir. Bu tür nöropatik ağrının sıklığı ve süresi ilk 6 ay içerisinde yavaş yavaş azalır. Ancak bu hisler az miktarda da olsa yıllarca deneyimlenmeye devam eder.
Postherpetik nevralji
Zona hastalığı sebebiyle görülen postherpetik nevralji, zona döküntüleri ve kabarcıkları iyileştikten sonra uzun süre devam etmektedir. Hissedilen ağrı yanma, keskinlik ve batma şeklinde olabilir. Bu ağrıyı hisseden kişiler genellikle hafif dokunuşlara dahi dayanamaz. Bazı kişilerde ise postherpatik nevralji kaşıntı ya da his kaybı gibi belirtilere neden olmaktadır.
