Perthes Hastalığı Nedir?
Legg Calve Perthes hastalığı olarak da adlandırılan Perthes hastalığı, sadece çocukların etkilenmesine neden olan nadir bir hastalıktır. Uyluk kemiğinin stop şeklindeki baş kısmına geçici kan akışı kaybının olduğu durumlarda gelişmektedir.
Kemik hücrelerinin sağlıklı döngüsünü devam ettirebilmesi için kan akışı son derece önemlidir. Kemiğe yeterince süre kan akışı sağlanmazsa kemik hücreleri ölmeye başlar. Bu sürece osteonekroz ya da avasküler nekroz adı verilmektedir. Uyluk kemiğinin üst kısmına uzun süre kan gelmezse kemik zayıflar. Bu durum sebebi ile kemik çökmesi görülebilir. Kan akışının yeniden sağlanması kemiğin eski gücünü kazanmasını sağlar. Ancak kemikteki hasar geri döndürülemez.
Perthes Hastalığı Nedenleri
Perthes hastalığının temel sebepleri tam olarak anlaşılamamıştır. Ancak bu durumun oluşmasında genetiğin rol oynayabileceğine dair bazı kanıtlar bulunmaktadır. Ancak bunun kesinleşmesi için daha fazla çalışma yapılması gerekir.
Perthes hastalığının nasıl bir süreç içerisinde ilerlediği ise bilinmektedir. Hastalık öncelikle uyluk kemiğinin topuz kısmına kan akışının kesilmesi ile başlamaktadır. Bu sebeple de bölgedeki kemik hücreleri ölmeye başlar ve zayıflık oluşur. Bu süreç genellikle 2 yıllık bir süre içerisinde gerçekleşmektedir. Daha sonrasında kemik çöker ve yuvarlıklığını kaybeder. Bu aşamaya parçalanma denmektedir.
Hasarlı olan dokular vücut tarafından emilir ve kan akışının sağlanması ile birlikte yeni kemik dokusu büyümeye başlar. Yeni doku sayesinde femur başı yuvarlak halini alır. Bu süreç de birkaç yıl içerisinde gerçekleşmektedir. Son olarak kemik iyileşir. Ancak bu iyileşme her zaman mükemmel bir şekilde gerçekleşmez ve topuz kısmında şekil bozuklukları kalıcı olur.
Femur basınının mükemmel şekline ne kadar yaklaşacağı ise kemik çöküşünün derecesine ve çocuğun hastalık sürecine başladığında kaç yaşında olduğuna göre değişiklik göstermektedir. Çocuğun yaşı ne kadar küçük ise iyileşme o kadar iyi olur.
Perthes Hastalığının Belirtileri
Perthes hastalığının ilk belirtileri genellikle topallama olmaktadır. Bunun yanında görülebilecek belirtiler içerisinde şunlar da yer almaktadır.
- Yürüme ya da koşma biçiminde değişiklik
- Kalça bölgesinde, kasıkta, uylukta ya da dizde ağrı
- Kalça bölgesinde spazmlara yol açan tahriş ve iltihaplanma
- Aktivite ile ağrı, sertlik ya da hareket kısıtlılığı
- Kalça ekleminde sertlik veya hareket kısıtlılığı
Hastalık sebebi ile görülen ağrı aylarca sürebilir. Ancak ağrı sürekli değildir. Ara sıra gelip gider. Bazı vakalarda ise ağrının şiddeti çok hafif olabilir ya da hiç ağrı hissedilmeyebilir. Bu sebeple de başka bir amaç için röntgen çekilene kadar tanı almayabilir.
Perthes Hastalığının Tanı Kriterleri
Perthes hastalığının belirtilerinin görülmesi halinde tanı için röntgen çekilmesi gerekmektedir. Durumun ne kadar ilerlemiş olduğunun anlaşılması için ise MRI görüntülerinden yararlanmaktadır. Bunun yanında hastalığın gidişatının kontrol edilmesi için farklı testlerin de istenmesi mümkün olmaktadır. Bunların yanında çocuktaki hareket kısıtlılığının boyutunun anlaşılabilmesi için bazı aktiviteleri yapması da istenebilmektedir.
Perthes Hastalığının Tedavi Yöntemleri
Perthes hastalığının iyileşme süreci birkaç yıl sürebilmektedir. Önerilen tedavi türleri aşağıdaki değişkenlere bağlı olarak değişiklik göstermektedir.
- Belirtilerin başladığı yaş
- Hastalığın evresi
- Hasarın miktarı
Perthes hastalığının kötüleşmesi, eklemin Femoral baş adı verilen küre kısmı zayıflar ve parçalanır. İyileşme sırasında, eklemin soket kısmı bir kalıp görevi görür. Bu zayıflamış Femoral başın yuvarlak şeklini korumaya yardımcı olabilir.
Bu kalıbın işe yaraması için Femoral başın yuvanın içine sıkıca oturtulması gerekir. bazı vakalarda kemiğin doğru pozisyonda tutulması için bacağın 4- 6 hafta boyunca özel bir bacak alçı kullanmaktadır.
Perthes Hastalığı Ameliyatı
Bazı çocuklar Femoral başın yuvanın içerisinde sıkı bir şekilde kalması için ameliyata ihtiyacı bulunmaktadır. Bu prosedür, eklemi tekrar hizalamak için uyluk kemiğinde veya pelviste kama şeklinde kesiler yapmayı içerebilmektedir.
6 yaşından küçük olan çocuklar için genellikle ameliyata gerek kalmaz. Çünkü bu yaş grubunda kalça yuvası doğal olarak şekillenebilir. Bu sayede femur başı ve yuva ameliyata gerek kalmadan birbirine iyi bir şekilde uymaya devam eder.
Perthes Hastalığı ve Fizik Tedavi
Kalçanın sertleşmeye başlaması eklem çevresinde kasların ve tendonların kısalmasına neden olabilir. Bunun önlenmesi için esneme hareketlerinin yapılması gerekmektedir. Bölgeye zarar vermeden kasların uzun kalması için ise fizik tedavi terapileri önerilebilir.
Aktivite Kısıtlamaları
Perthes hastalığı bulunan çocukların koşmaması, zıplamaması veya kalça hasarının hızlanmasına neden olabilecek diğer yüksek aktiviteli eylemlerde bulunmaması gerekmektedir.
Koltuk Değnekleri
Bazı durumlarda çocuğun etkilenen ekleme ağırlık vermekten kaçınması gerekmektedir. Bunun için koltuk değnekleri kullanımı önerilebilir.
Anti- inflamatuar İlaçlar
Hastanın ağrısının hafifletilebilmesi için reçetesiz olarak satılan ibuprofen gibi ilaçların kullanılması gerekebilir.
Perthes Hastalığının Komplikasyonları
Perthes hastalığı geçiren çocukların yetişkinlik dönemlerinde kalça artritine yakalanma riski daha yüksek olmaktadır. Özellikle kalça eklemi zayıf iyileşen hastalarda bu durum sıklıkla görülür.
Top ve eklemin iyileşmesinden sonra tam olarak bir araya gelmemesi durumunda eklem erken dönemde yıpranabilir.
Genellikle 6 yaştan sonra tanı alan çocuklarda ileriki yaşlarda kaça rahatsızlıkları geçirme olasılığı daha yüksek olmaktadır.
