Replantasyon

Replantasyon Nedir?

Kol, parmak ya da el gibi vücut parçalarının vücuttan tamamen ayrılması halinde bu parçaların yerine konması prosedürlerine replantasyon adı verilmektedir. Bu cerrahi işlemlerde amaç vücuttan ayrılan organın mümkün olduğunca fazla fonksiyon ve his sağlanarak yerine konmasıdır. Bu sebeple de bazı durumlarda replantasyon uygulanması mümkün olmayabilir.

Bu durumlarda protezin sağlayacağı avantaj göz önüne alınmaktadır. Eğer replantasyon işleminin sonucu protezin sağlayacağı faydadan daha az ise o zaman işlem uygulanmaz. Bunun yanında tüm elin vücuttan ayrılması halinde de replantasyon uygulanmamaktadır. Çünkü tüm elin replantasyon işleminden sonra işlev kazanma şansı bulunmaz.

Bu durum hastalara avantaj sağlamayacağı gibi ağrı gibi bazı sağlık problemlerinin yaşanmaya devam etmesine neden olur. Replantasyon işleminden sonra ise tedavi edilen uzvun işlevini geri kazanabilmesi için mutlak suretle fizik tedavi seanslarının gerçekleştirilmesi gerekmektedir. 

Replantasyon Neden Yapılır?

Replantasyon işlemi vücuttan ayrılan parçaların yerine konması ve eski işlevine yakın bir işlev kazanması için uygulanan bir cerrahi prosedürdür. Ancak replantasyonun uygulanması için vücut parçasının, vücuttan tamamen ayrılmış olması gerekmektedir. Vücuttan tamamen ayrılmayan parçalarda ise farklı cerrahi prosedürler uygulanmaktadır.

Replantasyon Nasıl Yapılır?

Replantasyon ameliyatları birkaç aşamadan oluşmaktadır. Bu aşamaların ilkinde zarar görmüş olan alan temizlenir. Temizleme aşamasında açıkta kalan kemik uçlarının törpülenmesi gibi işlemler yer almaktadır. Daha sonraki aşamada ise tendonlar, arterler, kaslar ve sinir yeniden birleştirilir. Cilt kayıplarının bulunması halinde ise vücudun farklı bölgesinden alınana cilt dokusu ile greft işlemi uygulanır ve ameliyat bitirilir. 

Replantasyon işleminin başarısını etkileyen etmenlerin başında hastaların yaşı gelmektedir. Hastanın yaşı ne kadar genç ise iyileşme şansı da o kadar yüksek olmaktadır. Çünkü genç yaştaki hastalarda sinirler kendini daha iyi bir şekilde iyileştirmektedir. Bunun yanında hastaların iyileşme süresinin belirlenmesinde sinirlerin iyileşme süresi göz önüne alınmaktadır.

Sinirlerin ayda 2,5 cm iyileştiği esas alınmaktadır. Zarar gören bölgenin parmak uçlarına uzunluğu ile sinir iyileşme süresi göz önüne alınarak parmakların fonksiyonlarını ne zaman geri kazanabileceği tahmin edilmektedir. Son olarak uygulama yapılan bölgede eklem bulunmaması başarı şansının artmasındaki faktörler içerisinde yer alır. 

Eğer replante edilen kısmın canlılığından endişe duyulmuyorsa fonksiyonun iyileştirilmesi için ek prosedürlerin de uygulanması mümkün olmaktadır. Bu prosedürler içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Tendon üzerinde oluşan yapışıklıkların giderilmesi için tenolisis ameliyatı
  
  
• Sertleşmiş eklemlerin iyileştirilmesi için kapsulotomi ameliyatı
  
  
• Çalışmayan tendonların bölgeden çıkarılarak vücuttan işlevi bulunan başka tendonların transfer dildiği tendon kas transferi
  
  
• İşlevini yerine getirmeyen sinirlerin bölgeden alınarak işlevi bulunan sinirlerin greflenmesini içeren sinir grefti
  
  
• Uygulama yapılan bölgenin çalışmaması ya da ek sağlık sorunlarına
  neden olması durumunda uygulanan geç dönem ampütasyon işlemleri

Replantasyon Hangi Hastalar İçin Uygundur?

Replantasyon için uygun olan hastalar mutlak veya relatif olarak ikiye ayrılmaktadır. Mutlak endikasyonlar içerisinde şunlar yer alır.

• Başparmak amputasyonları
• Genel motivasyonu yüksek, zeka ve kavrama seviyesi fazla hastalar
• Birden fazla parmak amputasyonu
• Çocuk yaşta görülen amputasyonlar
• Bilek veya avuç içerisinde geçen amputasyonlar

Replantasyonun zorunlu olmadığı durumlar içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• İleri yaşta ve dirsek üstündeki bir seviyede olan amputasyonlar
• Baş parmak dışındaki diğer parmaklarda görülen amputasyonlar
• Amputasyonla birlikte ezik ya da avülasyon yaralanmalarının bulunması
• Distal falanks seviyesindeki amputasyonlar

Replantasyon Hangi Hastalar İçin Uygun Değildir?

Replantasyon tüm kopmuş vücut parçaları ya da hastalarına uygulanan bir operasyon değildir. Her ne kadar replantasyon işleminde mikrocerrahi tekniklerinden yararlanılsa da aşağıda sözü edilen durumların bulunması halinde operasyonun hastaya vereceği zarar faydasından daha fazla olacağı için replantasyon uygulanmaktadır. Bu durumların içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Amputasyon durumunun yanı sıra hastanın hayatını tehdit eden sağlık sorunlarının bulunması
  
  
• Vücut parçasının vücuttan ayrılmasının üzerinden 6 saatten fazla zamanın geçmesi halinde
  
  
• Birden fazla amputasyon bulunması halinde
  
  
• Vücuttan ayrılan parçada ciddi yaralanmanın ya da yanığın olması halinde
  
  
• Yaranın aşırı derecede kontamine ya da kirlenmiş olması halinde
  
  
• Replantasyon ameliyatlarının uzun sürmesi sebebi ile bu duruma engel teşkil edecek sistemik hastalıkların bulunması halinde
  
  
• Diyabet, kalp hastalığı, ateroskleroz, yeni geçirilmiş serebrovasküler ya da myokarda atak, sigara kullanımı ya da kendine zarar verme amacıyla amputasyon söz konusu olması halinde replantasyon işlemi uygulanmamaktadır. 

Replantasyon Sonrası Nelere Dikkat Edilmeli?

Replantasyon ameliyatlarından sonra iyileşmenin sağlıklı bir şekilde tamamlanması için en önemli görev hastaya düşmektedir. Bunun için ameliyattan sonra hastaların dikkat etmesi gereken noktalar içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Ameliyattan sonra sigara kullanılmamalıdır. Çünkü sigara kan akışının önemli ölçüde bozulmasına neden olarak replante edilmiş bölgeye kan akışının zayıflamasına neden olmaktadır. Bu sebeple de iyileşme önemli ölçüde zarar görür.
  
  
• Replante edilen bölgenin kalp seviyesinin üzerinde tutulmaması gerekmektedir. Bu pozisyonda bölgeye olan kan akışının azalmasına ve dolayısıyla dokuların ölmesine neden olmaktadır. 
  
  
• Operasyon sonrasında fizik tedavi ve atel uygulamaları birinci basamak tedaviyi oluşturmaktadır. Bu sebeple de hastaların talimatlara uygun bir şekilde atel kullanmaları ve fizik tedavi seanslarına düzenli olarak devam etmeleri gerekmektedir. 
  
  
• Tedavi edilen bölgenin görünüşü ve fonksiyon kaybı endişesi gibi kaygı yaratabilecek durumların bulunmasından dolayı hastalara psikolojik desteğin de sağlanması gerekmektedir. 
  
  
• Hastaların gerginlikten uzak durmalarına ve dinlenmelerine dikkat edilmesi gerekmektedir. 
  
  
• Hastanın bulunduğu odanın soğuk olmamasına dikkat edilmelidir. Özellikle oda sıcaklığının ılık olması tercih edilir.
  
  
• Ameliyattan sonra aşırı çay, kahve ya da kafein içeren içeceklerin tüketilmemesi önerilmektedir. 

Replantason Türleri

Replantasyon amputasyon bölgesinin bulunduğu yere göre değişiklik göstermektedir. Temel olarak iki alt gruba ayrılır.

Majör (Büyük) Replantasyon

Majör replantasyon işleminin uygulanabilmesi için vücut parçasının avuç içi seviyesinin üzerinden ayrılması gerekmektedir. Bu seviyenin üzerinde bulunan alanlar içerisinde ön kol, el bileği ve kol yer almaktadır.

Minör (Küçük) Replantasyon

Minör replantasyon ise avuç içi seviyesinin altındaki alanlarda amputasyon gerçekleşmesi halinde uygulanmaktadır. Bu sebeple de minör replantasyon genellikle parmaklara uygulanan bir işlemdir. 

Replantasyon Sonrası Süreç Nasıl İlerler?

Replantasyon işlemlerinin öncelikli hedefi vücuttan ayrılan parçanın canlılığının geri kazandırılmasıdır. Daha sonrasındaki hedef ise parçanın işlevinin normale en yakın hale getirilmesidir. Bu sebeple de ameliyattan sonraki süreç aşağıda belirtildiği gibi ilerlemektedir.

• Ameliyattan sonra vücuttan ayrılan parçanın canlılığı yakından takip edilmektedir.
• Ameliyat sonrasında dolaşım bozukluğu gerçekleşebileceği için gerekli ilaç tedavileri damarlardaki tıkanıklıklar giderilebilir.
• Ameliyat sırasında tüm hasarlı dokularının onarılamaması halinde ise daha sonrasında bu dokuların onarılmasına yönelik yeni ameliyatlar planlanabilir.

Hastalarda ameliyattan sonra gözlemlenebilecek durumlar içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Duyu değişiklikleri (duyunun geç hissedilmesi, aşırı hassasiyet ya da az hissetme gibi durumlar)
• Kısalık
• Kemiğin kaynamaması ya da eğri kaynaması
• Eklemlerde görülen sertlikler

Replantasyon Komplikasyonları

Replantasyon sonrasında görülen komplikasyonlar özellikle majör replantasyon işleminden sonra görülmektedir. Bu komplikasyonların içerisinde ise şunlar yer alır.

• Enfeksiyon
• Ameliyat sonrasında görülen kanamalar
• Çoklu organ yetmezliği
• Böbrek yetmezliği
• Aritmi

Kopan Parça Nasıl Korunur?

Vücuttan ayrılan parçanın korunması ameliyatın başarılı bir şekilde sonuçlanması açısından son derece önemlidir. Bunun için kopan parçanın ameliyata kadar aşağıdaki şartlar altında saklanmasına özen gösterilmelidir.

• İlk olarak hastanın genel sağlık durumunun kontrol edilmesi ve daha sonrasında kanamanı durdurulması önemlidir.
  
  
• Kanamanın kontrol altına alınması aşamasında baskılı bandajların tercih edilmesi gerekir. Ampute olan bölgenin yüksek bir konuma getirilmesi gerekir. Ancak kanamanın kontrol altına alınması için damarların çok gerekli olmadıkça klipslenmemesi gerekmektedir. Aksi halde damarların hasar görmesi söz konusu olacaktır. 
  
  
• Kanamanın durdurulması için turnike uygulamaları mümkün olan en alt seviyede uygulanmalıdır. Ancak turnikenin 1,5 saatten daha fazla uygulanmaması gerekir.
  
  
• Vücuttan ayrılan parçanın ise dikkatli ve nazik bir şekilde serum fizyolojik ya da riger laktak ile temizlenmesi gerekir. Parçanın temizlenmesi aşamasında dezenfektan ya da betadin gibi maddelerin dokulara direkt olarak temas ettirilmemesi gerekmektedir.
  
  
• Vücuttan ayrılan parçanın temizlenmesinin ardından nemli bir beze sarılması önerilir. Bezin tercihen serum fizyolojik ile nemlendirilmesi önerilmektedir. 
  
  
• Daha sonrasında parçanın direkt su ya da buz ile temas etmesini engelleyecek temiz bir poşetin içerisine konması ve +4 derecede saklanması gerekmektedir.
  
  
• Hastanın mümkün olan en kısa süre içerisinde sağlık kuruluşuna başvurarak cerrahi müdahalenin uygulanması işlemin başarısı açısından son derece önemlidir.
  
  
• Hastanın sağlık kuruluşuna ulaştırılana kadar herhangi bir şey yiyip içmemesi gerekir. 

Kopan parçanın replante edilmesi için belirli bir süre var mıdır?

Vücuttan ayrılan parçadaki doku ölümünün gerçekleşeceği süre bazı faktörlere bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Temel olarak bu durum ikiye ayrılır.

Sıcak İskemi

Vücuttan ayrılan parçadaki kaslar ve diğer dokular hava sıcaklığının ya da kansızlığın etkisi ile hasar görmesi ve canlılığını kaybetmesi kaslar içerisinde serbest oksijen radikallerinin oluşmasına neden olmaktadır.

Soğuk İskemi

Vücuttan ayrılan parçanın +4 derecede soğutulması ve uygun şekilde taşınması halinde metabolizmanın yavaşlamasından dolayı hücre ölümü çok daha az olur. Bu sayede dokular daha uzun süre canlılığını korur. 

Vücuttan ayrılan parçanın kanlanma olmaksızın canlı kalabilme süresi ise şu şekilde olmaktadır.

• El ya da ayak seviyesinin üzerindeki kopmalarda sıcak iskemi 4- 6 saat arasında olmaktadır.
• El ya da ayak bileği üzerideki kopmalarda soğuk iskemi ise 6- 8 saat aralığında olmaktadır.
• Parmak kopmalarında ise sıcak iskemi 8-12 saat aralığında olmaktadır.
• Parmak kopmaların soğuk iskemi ise 24- 36 saat aralığında olmaktadır.