Salmonella nedir?
Salmonella bakterisinden kaynaklı ishal ve mide ağrılarının görülmesine salmonella adı verilmektedir. Gıda zehirlenmesinin en yaygın şekillerinden birisi olan salmonellanın tifo ateşi gibi farklı formları bulunabildiği için bu türüne salmonelloz adı verilmektedir.
Salmonella nedenleri
Salmonella zehirlenmesi Salmonella bakterisi sebebiyle oluşmaktadır. Vücutta yok edilebileceğinden daha fazla Salmonella bakterisinin girmesi durumunda ateş, ishal ve diğer gastrointestinal sorunlar daha neden olan enfeksiyon görülür.
Salmonella bakterisi insanların ve hayvanların bağırsaklarında yaşamakla birlikte yiyecek, içecek ve yüzeyler ile kontamine olabilir.
Salmonella bakterisine en sık rastlanan materyaller içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Çiğ yumurta ve yumurta kabukları
- Salmonella bakterisi bulaşmış birinin etrafındaki yüzeyler
- Çiğ kırmızı et, deniz ürünleri ve kümes hayvanları
- Hayvanların ve yaşadıkları yerler, kürkleri, tüyleri, pulları, deri ve dışkıları
- Meyve ve sebzeler
- Pastörize edilmemiş süt veya peynir
- Arıtılmamış su
Salmonella belirtileri
Salmonella bakterisine maruz kaldıktan birkaç saat veya birkaç gün sonra ortaya çıkan belirtiler mide ve bağırsakların etkilemektedir. Salmonella zehirlenmesi belirtileri içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Bazen kanlı da olabilen ishal
- Baş ağrısı
- Ateş
- Mide bulantısı
- Kusma
- Mide ağrıları veya krampları
Salmonella bulaş yolları
Salmonella bakterisi sıklıkla az pişmiş yiyeceklerden veya yiyeceklerin uygun şekilde hazırlanmamasından kaynaklanmaktadır. Bunların içerisinde en sık kontamine olma şekli ise şunlardır.
- Pişmemiş veya az pişmiş et, kümes hayvanları, deniz ürünleri veya yumurta yemek
- Kirlenmiş meyve ve sebzeleri yemek
- Yemek yerken veya yemek hazırlarken elleri yıkamamak
- Kirlenmiş suyu tüketmek
- Pastörize edilmemiş süt ve süt ürünleri tüketmek
Bunların yanında Salmonella bakterisi ile enfekte olmuş hayvanlardan da insanlara bakteri bulaşabilmektedir. Hayvana dokunulduğunda bakteri ellere ulaşabilir ve daha sonrasında ağız yolundan vücuda girebilir. Hemen hemen her hayvan Salmonella enfeksiyonuna yakalanabilir veya kürkünde, tüylerinde, pullarında ve derisinde Salmonella taşıyabilir. Sıklıkla Salmonella bakterisi görülen hayvanların içerisinde ışınlar yer almaktadır.
- Amfibiler
- Sürüngenler
- Kuşlar
- Çiftlik hayvanları
- Evcil hayvanlar
Salmonella bakterisin hemen hemen tüm pişmemiş gıdalarda bulunabilmektedir. Ancak bulaş genellikle pişmemiş veya az pişmiş kümes hayvanları veya yumurtalardan kaynaklanmaktadır. Bunların yanında Salmonella enfeksiyonu insandan insana ya da hayvandan insana bulaşabilmektedir.
Bu sebeple de tuvalete gittikten sonra veya hasta olunduğunda ellerin yıkanmaması durumunda yüzeylere ve gıdalara Salmonella bakterisinin bulaşması ve diğer insanları enfekte etmesi mümkün olmaktadır.
Salmonelladan korunma yolları
Salmonella enfeksiyonunun önlenmesi için güvenli gıda hazırlama uygulamalarının takip edilmesi ve hayvanlara karşı dikkatli davranılması gerekmektedir. Salmonella riskinin azaltılması için güvenli gıda hazırlama uygulamaları içerisinde ise şunlar yer almaktadır.
- Pastörizasyon, gıdalardaki Sarmonella bakterisini öldürmektedir.
- Hasta kişilerin başkalarına yemek yapmaması gerekir.
- Tuvalete gittikten sonra ellerin daima sabun ve su ile yıkanması gerekir.
- Yemek hazırlamadan ve yemek yemeden önce ellerin yıkanması gerekir.
- Yemek hazırlama ve yemek yüzeyleri ile mutfak aletlerinin kullanılmadan önce ve sonra yıkanması gerekir.
- Yiyeceklerin güvenli bir sıcaklığa kadar pişirilmesi gerekir.
- Çiğ et, kümes hayvanları, deniz ürünleri veya yumurtalarla çalışırken başka yiyeceklere dokunulmaması gerekir
- Sebze ve meyveleri kesmeden, yemeden veya pişirmeden önce yıkayıp soyulmaları gerekir.
- Kümes hayvanları ve deniz ürünlerini mümkün olan en kısa sürede soğutulması veya dondurulması gerekir.
- Pastörize edilmemiş süt veya pastörize edilmemiş sütle yapılmış yiyeceklerin tüketilmemesi gerekir.
- Arıtılmamış su içilmemeli veya arıtılmamış suyla hazırlanan yiyeceklerin yenmemesi gerekir.
Salmonella hayvanlar içinde risk oluşturmaktadır. Hemen hemen her hayvan Salmonella enfeksiyonuna yakalanabilir veya bu bakteriyi kürkünde, tüylerinde, pullarını ve derisinde taşıyabilir. Enfekte olan her hayvan hasta görünmez.
Özellikle tavuklar, ördekler, kaplumbağalar ve kertenkeleler enfeksiyonu taşıma açısından en yüksek riski bulundurmaktadır. İnsanların hayvanlar tarafından taşınan Salmonella bakterisinden korunmak için yapabileceği şeyler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Evcil hayvanlar da dahil olmak üzere hayvanların yiyeceklerine, su kaplarına, çöp kutularına, kakalarına, kafeslerine veya oyuncaklarına dokunduktan sonra ellerin sabun ve su ile yıkanması gerekir.
- Hayvanlara dokunduktan sonra ellerin ağza götürülmemesi gerekir.
- Kürklerin, tüylerinin, pullarının veya derilerinin öpülmemesi gerekir.
- 65 yaş üzerinde ya da 5 yaşın altında olan kişilerin hayvanlara dokunmaması gerekir.
- Bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerin hayvanlara dokunmaması gerekir.
- Yüksek riskli hayvanların çevresinde veya yaşadıkları yerlerde herhangi bir şey yiyip içilmemelidir.
- Evcil hayvanların yaşam alanları mümkünse dışarıda temizlenmelidir.
- Evcil hayvanların yaşam alanını, oyuncaklarını veya kafeslerin temizlemek için mutfak lavabosunun kullanılmaması gerekir.
Salmonella risk faktörleri
Salmonella bakterisi herkesi enfekte edebilir. Ancak yaş, yaşam koşullar,ı hastalıklar ve bazı ilaçlara bağlı olarak enfeksiyon veya ciddi hastalık riski daha yüksek olabilmektedir. Aşağıdaki durumlarda Salmonellaya yakalanma riski artar.
- Yüksek riskli hayvanların çevresinde yaşamak veya çalışmak
- Antasit veya yakın zamanda antibiyotik kullanmak
- İnflamatuar bağırsak hastalığının bulunması
- 5 yaşın altında olmak
Aşağıdaki durumlarda Salmonella bakterisi ciddi hastalıklara yakalanma riskini arttırmaktadır.
- 65 yaş üstünde veya 12 aydan küçük olmak
- Bağışıklık sisteminin zayıf olması
- Orak hücre hastalığının bulunması
Salmonella tanısı
Salmonella tanısı dışkı, kan veya başka bir numunenin test edilmesiyle konulmaktadır. Doktorlar öncelikle fiziksel bir muayene uygular ve semptomlar ile sağlık geçmişi hakkında çeşitli sorular sorar. Salmonella tanısı koymak için yapılacak testler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Dışkı örneği
- Kan testi
- İdrar ya da yaradan alınan örnekler
Salmonella tedavi yöntemleri
Salmonella genellikle ilaçla tedavi edilmez. Hastaların durumlarının ağır olması veya komplikasyon riskinin yüksek olması durumunda antibiyotik tedavisi uygulanır. Şiddetli ishalin bulunması durumunda hastaların hastaneye yatırılmaları gerekmektedir. Hastalık süresi içerisinde bol miktarda sıvı tüketilmesi gerekir. Susuz kalınması halinde doktorlar IV sıvısı verebilmektedir.
Tedavisinde kullanılan ilaçlar içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Siprofloksasin
- Seftriakson
- Trimetoprim- sülfametoksazol
- Azitromisin
Salmonella enfeksiyonunun neden olduğu semptomların yönetilmesi aşamasında en çok dikkat edilen nokta dehidrasyonun önlenmesidir. Bunun için aşağıdaki sıvılardan bol miktarda tüketilmesi önerilmektedir.
- Su
- Spor içecekleri
- %100 meyve suları
- Et suyu
- Oralitrasyon solüsyonları
Salmonella genellikle kendi kendine kaybolur. Ancak belirtilerin geçmesi birkaç gün sürebilir. Bu süre içerisinde bol miktarda sıvı tüketildiğinden emin olunması gerekir.
