Skafoid kırığı nedir?
Bir tür bilek kırığı olan skafoid kırıkları, baş parmağın tabanına yakın bir küçük kemikte oluşmaktadır. Bu kemik bileği oluşturan kemik topluluğu olan karpal kemiklerden birisidir.
Skafoid kırıkları neredeyse her zaman düşmeden sonra kolları uzatarak düşmeyi yavaşlatmayı çalışma sonucunda oluşmaktadır. Bunun yanında araba kazaları ve diğer travmalar da görülebilmektedir. Kemiğin onarılması için ameliyat uygulanabilir. Hastaların önemli bir kısmında skafoid kırıkların iyileşmesi 3 ay kadar sürmektedir.
Skafoid kemiği 3 bölümden oluşmaktadır. Bu bölümler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Skafoidin ellere ve parmaklara en yakın ucu olan distal kutup
- Skafoidin orta kısmı skafoid beli
- Skafoidin ön kola en yakın ucu olan proksimal kutup
Bu terimler kırığın nerede gerçekleştiğinin ve kırık hakkında belirli ayrıntıları bildirmektedir.
Skafoid kırığı neden olur?
Bileğe alınan herhangi bir darbe skafoid kırıklara neden olmaktadır. En yaygın görülen nedenler içerisinde ise şunlar yer almaktadır.
- Düşmeler
- Spor yaralanmaları
- Araba kazaları
Skafoid kırığı belirtileri
Skafoid kırıklarının belirtileri içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Ağrı
- Şişme
- Bileği hareket ettirememe
- Morarma
- Renk değişikliği
- Bilekte normalde bulunmayan deformite ya da şişlik
Skafoid kırığı tanı kriterleri
Skafoid kırıkları fiziksel muayene ve görüntüleme testleri ile konulmaktadır. Röntgen, skafoid veya diğer kırıkların olup olmadığının doğrulanmasını sağlamaktadır. Bunun yanında kemiklerin ne kadar hasar gördüğünün de anlaşılmasını sağlamaktadır.
MRI, kemiklerin ve etrafındaki bölgenin hasarının tam olarak anlaşılabilmesini sağlamaktadır. Bu sayede kasların ya da bağ dokularının zarar görüp görmediği anlaşılmaktadır.
BT taraması özellikle ameliyata ihtiyacı olan hastalara uygulanmaktadır. Cerrahların hem kemiklerin hem de çevre dokuların ayrıntı bir şekilde görmesini sağlamaktadır.
Röntgende görülmeye skafoid kırıklarına ise gizli skafoid kırıkları adı verilmektedir. Bu durumda da MRI ya da BT taraması istenebilir. Ağrı ya da hassasiyetin skafoid kemiğinin üzerinde görülmesi ve birkaç gün içerisinde ağrının geçmemesi durumunda gizli kırıktan şüphelenilmektedir.
Skafoid kırığı tedavi yöntemleri
Skafoid kırıkların tedavisinde uygulanacak yöntemler kırığın şiddetine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Temel olarak kırık kemiklerin bir araya getirilmesini hedeflemektedir. Kullanılabilecek yöntemler içerisinde ise şunlar yer almaktadır.
Hareketsizleştirme
Kırıkların hafif olması ya da skafoidin çok fazla yerinden oynamaması durumunda sadece atel ya da alçı kemiklerin kaynaması için yeterli olacaktır. Atel genellikle 3- 5 hafta kullanılmaktadır. Alçı uygulanması halinde ise tipik olarak 6 – 8 hafta uygulanması gerekmektedir. Kaynaşmanın olup olmadığının anlaşılması için ise takip röntgenlerinin uygulanması gerekmektedir.
Kapalı redüksiyon
Daha ciddi kırıklarda kemiklerin yeniden hizalanması için kapalı redüksiyon gerekmektedir. Bu cerrahi olmayan prosedür sırasında doktor vücudun dışından fiziksel olarak iterek ve çekerek kırık kemiği içeride hizalamaktadır. Prosedür sırasında ağrı hissinin önlenmesi için aşağıdakilerden biri uygulanabilir.
- Kırığın etrafındaki bölgenin uyuşturulması için lokal anestezi
- Vücudun tamamını rahatlatacak sakinleştiriciler
- İşlem sırasında hastaların uyumasını sağlayan genel anesteziler
Kapalı redüksiyon işleminden sonra alçı ya da atel uygulaması yapılmaktadır.
Skafoid kırığı ameliyatı
Skafoid kırıklarının çok şiddetli olduğu durumlar kemiklerin bir araya getirilmesi ve yeniden hizalanması için ameliyat uygulanmaktadır.
Skafoid kırığı ameliyatının yöntemleri
Skafoid kırıkların tedavisinde uygulanabilecek 2 farklı teknik bulunmaktadır. Bu yöntemler kırışın şiddetine bağlı olarak uygulanır ve şunları içerir.
İç fiksasyon
En yoğun kırıklara uygulanan ameliyatlardır. Bu yöntemde önce kırık kemikler yeniden hizalanmaktadır. Daha sonrasında kaynaşmaları için yerlerine sabitlenmektedir. Sabitleme işleminde kullanılabilecek yöntemler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Plakalar ve vidalar
- Pimler ve teller ( bu parçalar çok küçük kemik parçalarının bir arada kalmasını sağlamaktadır.)
Bazı hastalarda takılan bu parçalar hayatlarının sonuna kadar kalmaktadır. Bazı hastalarda ise takılan çivi ya da pimlerin çıkarılması için takip ameliyatlarının yapılması gerekmektedir.
Kemik grefti
Skafoid kırığın ciddi şekilde yerinden oynaması ya da kırığın gerektiği gibi iyileşmemesi durumunda uygulanmaktadır. Kırık kemiğin yeniden yerleştirilmesi için kemik grefti uygulanır ve kemikler bu sayede yeniden birleşir. Kemikler yeniden büyürken parçaların bir arada kalmasını sağlamak için genellikle dahili fiksasyon uygulanması gerekmektedir.
Skafoid kırığı ameliyatının faydaları
Skafoid kırığı ameliyatları hizalama ile ya da kendiliğinden kaynaşamayacak kırıkların bir araya getirilmesini sağlamaktadır. Bu sebeple de kırığın tamamen iyileşmesi mümkün olmaktadır. Bu sayede kırık sebebi ile komplikasyon riski ortadan kaldırılır.
Skafoid kırığı ameliyatının komplikasyonları
Skafoid kırıklarının tedavisinde uygulanan ameliyatlarda komplikasyon oranı son derece düşük olmaktadır. Ancak yine de görülebilir. Görülebilecek komplikasyonlar içerisinde ise şunlar yer almaktadır.
- Enfeksiyon
- Sinir yaralanması
- Sertlik
- Donanım sorunları
- Kemiğin iyileşmeme olasılığı
Skafoid kırığında nelere dikkat edilmeli?
Skafoid kırıkları tedavisinde cerrahi yöntemler kullanılsın ya da kullanılmasın iyileşme 6 aya kadar sürebilmektedir. Diğer kırıkların aksine skafoid kırıkları yavaş iyileşme eğilimindedir. Bu süre içerisinde doktor izin vermediği sürece aşağıdaki aktivitelerden kaçınılması gerekmektedir.
- 2 kilodan daha ağır nesneleri kaldırmamak ya da ittirmemek
- Atış yapmamak
- Temas sporlarına katılmamak
- Merdivenlere ya da ağaçlara tırmanmamak
- Elin üzerinde düşme riski olan aktivitelere katılmamak
- Ağır makine ve titreşim yapan cihazları kullanmamak
- Sigara içmemek
Bazı hastalarda kırıklardan sonra sertlik görülmesi mümkündür. Özellikle uzun süre alçıda kalan ya da ameliyat geçiren kişilerde daha yaygın görülmektedir. Bu sebeple de iyileşme süreci boyunca parmak hareketi sürdürmek son derece önemlidir.
Skafoid kırığı riskleri
Skafoid kırığın tedavi edilmemesi halinde görülebilecek komplikasyonlar içerisinde şunlar yer almaktadır.
Akut kompartman sendromu (AKS)
Kaslardaki basıncın artması kanın dokuya ulaşmasını engelleyebilir. Bu durum kalıcı kas ve sinir hasarının yaşanmasına neden olmaktadır.
Malunion
Kırık kemiklerin iyileşirken düzgün bir şekilde hizalanmaması durumunda meydana gelmektedir.
Kaynamama
Kemiklerin tam olarak ya da hiçbir araya gelmeyebilir.
Avasküler nekroz
Zaman içerisinde kötüleşen ve hareket kabiliyetini etkileyebilen ağrılı bir kemik hastalığıdır. Herhangi bir sebeple kemiklere giden kanın engellenmesi durumunda ortaya çıkmaktadır.
Artrit
Kaynaşmama ve avasküler nekroz elde ve bilekte artrite neden olabilir. Bu durumda ağrı, şişlik, sertlik ve deformite görülmektedir.
Skafoid kırığı iyileşme süreci
İyileşme sürecinde belirtiler birkaç hafta boyunca devam edebilir. Geçirilen ameliyat türüne bağlı olarak birkaç hafta içerisinde bilek yeniden hareket etmeye başlayabilir. Ağrıların şiddetli olması veya geçmemesi halinde doktora başvurulması gerekmektedir.
