Tortikollis

Tortikollis Nedir?

Bebeğin boyun kaslarının başının dönmesine ve bir tarafa doğru eğilmesine neden olan bir durumdur. Bebeğin boynu garip bir açı ile dönmüş gibi görünebilmektedir. Başının üst kısmı bir tarafa doğru eğilmiş olabilir ve çenesi diğer tarafa doğru eğilmiş olabilir.

Tortikollis aynı zamanda eğri boyun olarak da adlandırılmaktadır. Tortikollis, bükülmüş anlamına gelen Latince “tortus” ve boyun anlamına gelen “collum” gelimelerinden gelmektedir. Tortikollis bebeklerde ve çocuklarda oldukça yaygındır. Bu durum doğuştan mevcut olabileceği gibi bebeklik ve çocukluk döneminde de gelişebilir.

Doğuştan tortikolis en yaygın görülen türü olmaktadır. Genellikle bebekler ağrı hissetmezler. Bebeğin birkaç haftalık olana kadar bu durum keşfedilmeyebilir. İlk fark edilme genellikle başını kontrol etmeye başladıkları zaman görülmektedir.

Edinilmiş tortikolis genellikle bebeğin ilk 4 ila 6 ayında veya daha sonra ortaya çıkmaktadır. Bu durum aniden ortadan çıkabileceği gibi zaman içerisinde de gelişebilir. Edinilmiş tortikolis zararsız olabileceği gibi daha ciddi bir sağlık sorunun da işaretçisi olabilir.

Tortikollis Nedenleri

Bebeğin sternocleidomastoid kaslarından birisinin kısalması konjenital tortikollise neden olmaktadır. Bu kaslar boyundaki en büyük kaslardır. Kafatasının arkasını göğüs kemiğine ve köprücük kemiğine bağlar. Araştırmacılar bu kaslardan birinin bazı bebeklerde neden kısaldığı kesin olarak bilinmemektedir. Bu durumun nedenleri içerisinde şunlar yer alabilmektedir.

• Bebeğin rahim içerisinde pozisyonu
• SCM’de anormal gelişim
• Bebeğin boyun kaslarında kan birikmesi
• Bebeği kas dokusunun anormal bir şekilde kalınlaşması
• Klippel Feil sendromu, bebeğin boyun omurlarının kaynaşmasına neden olan nadir bir durumdur.

Edinilmiş tortikollis sıklıkla çocuğun boğazındaki şişlik sebebi ile oluşmaktadır. Şişlik çocuğun üst omurgasını çevreleyen dokuların gevşemesine neden olur. Bu, omurların normal pozisyonlarından çıkmasına neden olur. Bu durum boyun kaslarının spazm geçirmesine ve başının bir tarafa doğru eğilmesine neden olmaktadır. Şişlik bir enfeksiyondan ya da yaralanmadan kaynaklanabileceği gibi bilinmeyen bir nedenden dolayı da kaynaklanabilir. Edinilmiş tortikollisin diğer nedenleri içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• GERD
• Görüş problemleri
• Bazı ilaçlara karşı reaksiyon
• Yara dokusu
• Boyun artriti
• Sandifer sendromu (GERD’in boyun spazmı ile birleştiği nadir bir durum)
• Grisel sendromu, baş- boyun enfeksiyonları veya kulak burun boğaz ameliyatlarının nadir bir komplikasyonudur.

Tortikollis Belirtileri

Doğuştan gelen tortikollisin belirtileri içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Bebeğin başı bir tarafa, çenesi ise başka bir tarafa doğru eğilir.
• Boyun kasları şişer.
• Bebeğin baş ve boyun hareketlerinde kısıtlılık görülür.
• Bebeğin boyun kaslarından birinde bezelye büyüklüğünde bir yumru oluşur.
• Bebeğin bir omuzu diğerinden daha yukarıdadır.
• Yüz hatları asimetriktir.
• Boyun kaslarında gerginlik veya sertlik bulunur.

Edinilmiş tortikollias belirtileri içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Çocuğun başı bir tarafa, çenesi ise diğer tarafa doğru eğilir.
• Baş ağrıları
• Çocuğun baş ve boyun hareketinde kısıtlılık
• Baş titremeleri
• Çocuğun bir omuzunun diğer omuzundan daha yukarıda olması
• Şiddetli boyun ağrısı
• Boyun kaslarında gerginlik ya da sertlik
• Boyun kaslarının şişmesi

Tortikollis Tanı Kriterleri

Tortikollis tanısında öncelikli olarak fiziki muayene uygulanmaktadır. Muayene sırasında bebeğin başının ne kadar eğildiğine ve şişmiş kasların bulunup bulunmadığına bakılmaktadır. Durumun ciddiyetine bağlı olarak aşağıdaki testler de istenebilir.

• Boyun röntgeni
• Baş ve boyun BT taraması
• Baş ve boyun MRI taraması

Tortikollis Tedavi Yöntemleri

Genellikle germe egzersizleri ve pozisyon değişiklikleri doğumsal tortikollisi tedavi etmek için yeterli olmaktadır. Boyun kaslarının nasıl gerilmesi gerektiği doktorlar tarafından ebeveynlere öğretilmektedir. Günde birkaç uygulanması gereken bu hareketlerin zaman içerisinde arttırılması gerekmektedir. 

Evde uygulanabilecek yöntemler içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Biberonu ya da memeyi tercih edilen taraftan uzaklaşmasını sağlayacak şekilde tutmak
• Oyuncakları bebeğin her iki tarafa da bakmasını sağlayacak şekilde yerleştirmek
• Ellerini ve ayaklarını oynatmalarını sağlamak
• Bebeğin yüzüstü yatırılması

Tortikollis Fizik Tedavi

Germe hareketlerinin sonuç vermemesi halinde fizik tedavi uzmanlarına başvurulmaktadır. Fizik tedavi uzmanlarının uyguladığı yöntemler ile kısa olan boyun kasının uzatılması sağlanabilir. 

Edinilmiş Tortikollis Tedavisi

Edinilmiş tortikollis tedavisinin amacı bu duruma neden olan etmenin iyileştirilmesi ve belirtilerin hafifletilmesidir. Bu sebeple de uygulanan tedavi seçenekleri içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Antibiyotikler
• Boyundaki sert kasların gevşetilmesi için botoks enjeksiyonları
• Isı terapisi
• Masaj
• Boyunluklar
• Fizik tedavi

Yetişkinlerde Tortikollis Tedavisi

Yetişkinlerde uygulanacak tedavi altta yatan sebebe göre değişiklik göstermektedir. Bazı tedavi seçenekleri içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Ağrının hafifletilmesi için ısı terapisi, masaj ve fizik tedavi
• Esneme hareketleri
• Boynu yerinde tutmak için destek cihazları
• Kas spazmlarına yardımcı olmak için ilaç tedavisi
• Ağrıyı azaltmak için iltihap giderici ilaçlar
• Botoks enjeksiyonları
• Tetik nokta enjeksiyonları
• Durumun omurga çıkığından kaynaklanması durumunda omurga ameliyatı

Tortikollis Çeşitleri

Tortikollisin çeşitlenmesinin çeşitli nedenleri bulunmaktadır. Temel olarak 3 alt gruba ayrılır.

Konjenital Tortikollis

Doğumda mevcut olan bu tortikollis türü doğumdan kısa bir süre sonra da ortaya çıkabilmektedir. Doğum yaralanması sonucunda olabileceği gibi boyun kasındaki fibrom ya da hematom oluşumu da hareketlerin kısıtlanmasına neden olabilmektedir. Bunun yanında bazı hastalıklarda doğuştan gelen tortikollisin görülmesine neden olmaktadır.

Edinilmiş Tortikollis

İatrojenik tortikollis olarak da adlandırılan bu durum ilaçların yan etkisi gibi bir sebep ile yaşamın ilerleyen zamanlarında aniden ortaya çıkmaktadır.

Spazmodik Tortikollis

Tortikollisin en yaygın görülen biçimi olan pazmodik tortikollis yetişkinlik döneminde başlar ve altında herhangi bir sebep bulunmaz. Ancak GNAL ve THAP1 gibi genlerdeki mutasyonlar spazmodik tortikollise neden olabilmektedir. 

Tortikollis Riskleri

Doğumdan gelen tortikollis durumunda erken davranılması uzun vadede etkilerinin önlenmesine yardımcı olmakyadır. Tedavi edilmemesi halinde ise görülebilecek komplikasyonlar içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Başın daha az kontrol edilmesi
• Etkilenen tarafta sınırlı erişim ve gözlerle daha az izleme
• Oturma ve yürümede gecikmeler
• Beslenme sorunu
• Eğri yürüme
• Sade bir tarafa doğru yuvarlanma
• Yüz deformiteleri
• Düz kafa sendromu
• Motor becerilerinin gecikmesi
• İşitme ve görme sorunları

Tortikollisin tedavi edilmemesi durumunda ise yetişkinlerde görülebilecek komplikasyonlar içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Denge sorunları
• Yürüyüş şeklinde değişiklikler
• Kemik kenarlarında gelişen kemiksi yumrular
• Yaralanma, tümör veya enfeksiyon gibi altta yatan ciddi bir durum
• Günlük yaşamın etkilenmesine neden olan engellilik
• Duygusal sorunlar