Trigeminal Nevralji Nedir?
Trigeminal nevralji beyinden çıkan on iki çift sinirden beşinci sinir olan trigeminal sinirinin tutulmasıyla meydana gelen bir hastalık türüdür. Yüz kısmında oldukça şiddetli ağrılara neden olur. Trigeminal Nevralji hastaları yemek yerken, konuşurken, traş olurken, gülerken, makyaj yaparken v.b yapılması gereken işlevleri yerine getirirken dayanılmaz ağrı ve yakıcı acı hissederler.
Bu durum hastanın yaşam kalitesini oldukça çok düşürür. Bu hastalık 30 yaş altı kişilerde çok nadir görülürken, 30 yaş ve üzeri kişilerde sıkça görülmektedir. Yüzün herhangi bir bölgesinde ani acı ve ağrı hissi oluştuğu takdirde hiç vakit kaybedilmeden bir hekim tarafından tanının konması ve tedavi edilmesi gerekmektedir.
Trigeminal Nevralji Nedenleri
Trigeminal Nevralji oluşumunun altında sinir sisteminin bozulmasıyla oluşan etkenler yer almaktadır. Çoğunlukla ileri yaşlarda görülen bu hastalık aşağıda yer alan etken nedenlerden de ortaya çıkmaktadır.
Yaşlanma
İleri yaşla beraber sinir dokusu eski canlılığını kaybederek, zayıflamaya başlar. Yeterince güçsüzleşen sinir hücresi tutularak işlemini gerçekleştiremez. Bu sorun ise trigeminal nevralji hastalığının başlamasına neden olur.
Travma
Dışarıdan ya da herhangi bir cerrahi operasyon sonucu gelişen travmalarda trigeminal nevralji gelişebilir.
Diyabet
Şeker hastalığının en önemli yan etkenlerinden biri de sinir dokularının yüksek kan şekeri sebebiyle fonksiyonlarını yitirmesidir. Bu da trigeminal nevralji oluşumuna zemin hazırlar.
Multipl Skleroz
Multipl skleroz, sinir dokularının hasara uğraması sonucu oluşan semptomlardır. Bu durumda trigeminal nevralji gelişebilir.
Enfeksiyonlar
Çocuklukla geçirilmiş uçuk vb gibi enfeksiyonlu hastalıklarla sinirler hasar görebilir. Bu durum karşısında trigeminal nevralji gelişebilir.
Trigeminal Nevralji Belirtileri
Trigeminal nevralji belirtileri aşağıda yer alan modellerden bir veya daha fazlasını içerebilmektedir.
- Elektrik çarpması gibi hissedilen yoğun atış ya da batıcı tarzda ağrı epizodları
- Yüze dokunulduğunda, sakız çiğnendiğinde, konulduğunda ya da dişler fırçalandığında başlayan ani ağrı atakları
- Birkaç saniye ile dakika arasında süren ağrı atakları
- Yüz spazmları ile ortaya çıkabilen ağrı atakları
- Günler, haftalar ya da daha uzun süren ağrı dönemleri. Bazı hastaların hiç ağrı hissetmedikleri dönemler bulunmaktadır.
- Trigeminal sinirim beslediği bölgede ağrı. Bu bölge içerisinde ya da çene, diş, diş etleri ve dudaklar bulunmaktadır. Daha sıklıkla göz ve alın da etkilenebilir.
- Aynı anda yüzün bir tarafında ağrı
- Ağrı tek bir noktaya odaklanabilir veya daha geniş bir alana yayılabilir
- Uyurken nadiren ortaya çıkar
- Zamanla daha sık ve yoğun hale gelen ağır hale gelen ağrı atakları
Ataklar Ne Kadar Sürer?
Trigeminal nevralji vakası kişiler arasında değişkenlik göstermektedir. Bazı bireyler bu hastalığı hafif düzeyde ve hatta hiç ağrı hissetmeyerek atlatırken, bazıları oldukça şiddetli atlatmaktadırlar. Bu hastalık vakalarında olan kişilerin genel olarak atlattıkları süre günler, haftalar, aylar ya da daha uzun süren birkaç atak dönemleri olarak gözlemlenmektedir.
Ayrıca Trigeminal nevraljinin spazm benzeri ağrısına dönüşmeden hemen önce meydana gelebilecek, sürekli ağrı veya yanma hissi oluştuğu da gözlemlenmektedir. Genel olarak hastalarda yanak, çene, dişler, diş etleri, dudaklar ya da genellikle daha az sıklıkla gözlemlenen göz ve alın bölgesi dâhil olmak üzere trigeminal sinir tarafından etki altında tutulan bu bölgelerde ağrı gelişebilmektedir.
Bu ağrı semptomları çiğneme, yüze dokunma, konuşma, diş fırçalama, yemek yeme gibi yüz ile etkileşimde olan, hafif ve günlük rutin hareketlerde meydana gelmektedir. Genellikle uzun süreli ve tekrarlayan yüz ağrısı çeken kişiler, reçetesiz satılan ağrı kesicileri kullandıkları halde geçmeyen yüz ağrıları varsa, hiç vakit kaybetmeden biran önce bir doktora başvurmaları gerekmektedir.
Trigeminal Nevralji Tanı Yöntemleri
Yüz bölgelerinde ağrı ve acı şikâyeti olan kişiler, doktora yaptıkları ağrı tanımı ile trigeminal nevralji tanısı konmaktadır. Çünkü bu teşhisi koyabilmek için ağrının türü, yeri ve tetikleyici mekanizması oldukça önemlidir. Trigeminal nevraljiye bağlı olan ağrı pek çok vakada genel olarak ani, şok benzeri ve kısa olarak gözlemlenmektedir. Trigeminal nevraljiye bağlı ağrı, genel olarak yemek yemek, konuşmak, gülmek, bağırmak, yanağa dokunmak ve hatta serin ve basit bir esinti ile karşılaşmak gibi durumlarda yanakların uyarılmasıyla ortaya çıkmaktadır.
Yüz ağrılarınızla başvurmuş olduğunuz doktorunuz, trigeminal nevraljiyi teşhis etmek ve durumun altında yatan birçok nedenleri belirlemek için birbirinden farklı pek çok test türünden yararlanabilir. Yapılacak nörolojik muayene ile doktor tarafından kişinin yüzünün çeşitli bölümlerine hafif ve orta sert seviyede dokunulması ve yakından incelenmesi doktorun ağrının tam olarak nerede ortaya çıktığını ve eğer kişide trigeminal nevralji tanısı varsa yapılan testler sonucunda trigeminal sinirin hangi dallarının etkilenebileceğini belirlemesine yardımcı olmaktadır.
Ayrıca doktor tarafından gerçekleştirilecek olan refleks testleri de semptomların ayrıca sıkışmış bir sinirden mi yoksa hal dışı başka bir durumdan mı kaynaklandığını belirlenmesine yardımcı olacaktır. Ayrıca bu hastalık, multipl skleroz ya da bir tümörün oluşmasıyla da meydana gelmektedir. Doktor bu tanıyı tam olarak belirlemek için genel olarak baş bölgesinde manyetik rezonans görüntüleme yani MRI taraması yapılmasını isteyebilir.
Bunun yanı sıra bazı vakalarda ise, doktor arterler ile damarları görüntüleyebilmek ve kan akışının düzenini vurgulamak için vücutta bulunan bir kan damarına bir boya enjekte ederek, manyetik rezonans anjiyografisi çekilmesini de isteyebilir. İnsan vücudunda meydana gelen yüz ağrıları pek çok farklı durumdan kaynaklanıyor olabilmektedir. Bu nedenle doğru teşhis konulması, doğru tedavi uygulanmasında büyük rol oynamaktadır. Bu yüzden farklı koşulların ihtimali göz önünde bulundurularak, ek testlerin yapılması gerekli görülebilir.
Trigeminal Nevralji Tedavi Yöntemleri
Trigeminal nevralji tedavisi genel olarak ilk etapta ilaçlarla başlar. Bu vakalarda zamanla trigeminal nevralji belirti ve semptomları ilaçlara karşı olumlu yanıt vermeyi tamamen bırakabilir ya da kişi için hoş olmayan ve ciddi oranda bazı yan etkiler ortaya çıkabilir. Bu kişiler için enjeksiyonlar ya da cerrahi müdahale için farklı tedavi seçeneklerini oluşturur. Ayrıca bu hastalık kişiden kişiye değişkenlik göstermektedir. Bazı kişilerde hafif bir izlenim bırakırken bazı kişilerde dayanılmaz izlenimler bırakır. Bu yüzden bazı vakalarda ilaçlar haricinde ek tedavi yapılmasına hiç gerek olmaz.
Trigeminal nevralji ilaç tedavisi
Trigeminal nevraljinin ilaç tedavisinde beyne gönderilen ağrı sinyallerinin azaltılmasına ya da bloke edilmesini sağlayan ilaçlar reçete edilmektedir. Bunun için kullanılan ilaç grupları içerisinde şunlar yer almaktadır.
Nöbet önleyici ilaçlar
Kullanılan nöbet önleyici ilaçların etkilerinin zaman içerisinde azalması söz konusu olmaktadır. Bu sebeple de zaman zaman doz ayarlamasını yapılması gerekir. Nöbet önleyici ilaç gruplarının içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Karbamazepin
- Okskarbazepin
- Lamotrijin
- Fenitoin
- Topiramat
- Pregabalin
- Gabapentin
Nöbetlerin önlenmesine yönelik reçete edilen bu ilaçların yan etkileri içerisinde baş dönmesi, kafa karışıklığı, mide bulantısı ve uyuşukluk yer almaktadır. Bunun yanında özellikle Asya kökenli hastalarda karbamazepin ciddi reaksiyonlara neden olabilmektedir. Bunun için de Asya kökenli hastalara bu ilaç grubu başlanmadan önce genetik test yapılması gerekir.
Kas gevşeticiler
Baklofen gibi kas gevşetici ilaç grubu tek başlarına reçete edilebileceği gibi karbamazepin ile kombine edilerek de reçete edilmektedir. Kas gevşetici ilaçların yan etkilerinin içerisinde kafa karışıklığı, mide bulantısı ve uyuşukluk yer almaktadır.
Botoks enjeksiyonları
Botoks enjeksiyonları hakkında yapılan küçük bir çalışma ilaçlardan fayda sağlayamayan hastalara botoks uygulaması yapmanın etki ettiği görülmüştür. Ancak bu uygulamanın yaygın bir şekilde kullanılabilmesi için daha geniş ölçekli araştırmalara ihtiyaç duyulmaktadır.
Trigeminal nevralji ameliyatı yöntemleri
Trigeminal nevralji için tercih edilebilecek ameliyat yöntemleri içerisin şunlar yer almaktadır.
Mikrovasküler dekompresyon
Bu prosedürde sinirdeki sorunların çözülmesi için trigeminal sinire temas eden kan damarlarının hareket ettirilmesi ya da çıkarılmasını içermektedir. İşlemde kulak arkasından kesi açılır. Daha sonrasında bu küçük kesiden sinir ile temas eden atar damar hareket ettirilir. Bazı vakalarda sinir ile kan damarı arasına yastık uygulanır.
Damarın sinire baskı yapması durumunda damarın bir kısmının çıkarılması gerekir. Arterin sinire baskı yapmaması durumunda ise trigeminal sinirin bir kısmının çıkarılması gerekebilir. Bu operasyona nörektomi adı verilmektedir.
Nörektomi işlemi sayesinde ağrının uzun yıllar boyunca tamamen geçmesi ya da hafiflemesi mümkün olmaktadır. Ancak bunun için hastanın hissettiği ağrının türü ve hastanın yaşı önemli olmaktadır. Sinirin üzerine baskı yapan damarın çıkarılmasından sonra hastaların 3-5 yıl içerisinde ağrı yaşaması nadir görülen bir durumdur.
Mikrovasküler dekompresyon operasyonlarının neden olabileceği komplikasyonlar içerisinde işitme azalması, yüzde zayıflık, uyuşukluk ve felç bulunmaktadır.
Beyin stereotaktik radyocerrahisi (Gamma knife)
Bu operasyon prosedüründe trigeminal sinir köküne radyasyon verilmektedir. Verilen radyasyon sinirin zarar görmesine neden olarak ağrının zaman içerisinde azalmasını sağlamaktadır. Ağrının tamamen geçmesi ise bir ayı bulabilmektedir.
Birçok hastanın tedavisinde etkili sonuçlar sunan bu prosedür uygulamasından sonra 3-5 yıl içerisinde ağrının geri gelmesi mümkün olmaktadır. Ağrının geri gelmesinden sonra işlem tekrarlanabilir ya da farklı bir tedavi prosedür seçilebilir.
Tedavinin yan etkisi içerisinde yüzde uyuşukluk bulunmaktadır. Uyuşukluk prosedürün hemen ardından görülebileceği gibi yıllar içerisinde de görülebilmektedir.
Rizitomi
Ağrının azaltılması için sinir liflerinin yok edilmesini içeren bir prosedürdür. Bu sebeple de bir miktar uyuşukluğa neden olmaktadır. Rizotomi kendi içerisinde çeşitli prosedürlere ayrılmaktadır.
Gliserol enjeksiyonu
Bu işlemde trigeminal sinirin üç dala ayrıldığı bölgeyi çevreleyen omurilik sıvısı kesesine ilaç enjekte edilmektedir. Enjekte edilen bu ilaç sinire zarar vererek ağrı sinyallerinin engellenmesini sağlar. Uygulamadan sonra birçok hastanın ağrısı geri döner. Bunun yanında uygulamadan sonra yüzde uyuşukluk ve karıncalanma görülür.
Balon uygulaması
Bu prosedürde öncelikle kafa tasının alt kısmında yer alan trigeminal sinirin bir kısmına iğne yönlendirilir. Daha sonrasında iğneden ucunda balon olan bir kateter geçirilir. Daha sonrasında balon sinirin üzerine baskı yapacak kadar şişirilir.
Balon kompresyonu uygulaması hastaların ağrılarının bir süre için geçmesini sağlamaktadır. Başarı yüzdesi yüksek olan bu işlemden sonra hastaların geçici olarak yüz uyuşması yaşayabilmektedir.
Radyofrekans termal lezyon
Ağrıya neden veren sinir liflerinin seçilerek zarar verilmesini sağlayan bu prosedür sedasyon altında uygulanmaktadır. İğnenin sinire yerleştirilmesini ardından hasta uyandırılır ve iğnenin içerisine elektrotlar yerleştirilir sinirlere ayrı ayrı elektrik akımı verilmektedir. Hasta karıncalanma hissettiği anda doktoru bilgilendirir.
Ağrıya neden olan sinir belirlendikten sonra hasta yeniden uyutulur. Belirlenen sinirde ısıtılan elektrotlar ile lezyon oluşturulur. Oluşturulan lezyonun ağrıyı gidermesi durumunda başka lezyonlar da oluşturulabilir. İşlemden sonra hastaların yüzlerinde bir miktar uyuşukluk hissetmeleri beklenen bir durumdur. İşlemden sonra ağrının 3- 4 yıl sonrasında gelmesi mümkün olmaktadır.
Trigeminal nevralji ameliyatının faydaları
Trigeminal nevralji ameliyatlarının hastalara sunmuş olduğu avantajların başında genellikle tüm yöntemlerde ağrının hemen geçmesini sağlamasıdır. Operasyonlardan sonra ağrının geri gelmesi ise sık görülen bir durum değildir. Bu sebeple de hastaların önemli bir kısmında kalıcı iyileşme görülmektedir.
Ağrının tekrarlaması durumunda ise işlemin tekrarlanması mümkün olmaktadır. Bu sebeple de kronik ağrı durumunun ameliyat ile ortadan kaldırılması mümkün olmaktadır.
Trigeminal nevralji ameliyatının komplikasyonları
Trigeminal nevralji ameliyatlarında farklı prosedürler uygulanmaktadır. Bu sebeple de görülebilecek komplikasyonlar değişiklik göstermektedir. En ciddi komplikasyon görülen ameliyat prosedürü kafatasında küçük bir delik açılması gerektiği için MDV operasyonlarında görülmektedir. Görülebilecek ciddi komplikasyonlar içerisinde enfeksiyon, aşırı kanama, omurilik sıvısı sızıntısı ve genel anestezi riskleri bulunmaktadır.
Trigeminal Nevralji Ameliyatı Sonrası Süreç
Trigeminal nevralji tedavisinde uygulanan en ciddi prosedür mikrovasküler dekompresyon cerrahisi olmaktadır. Bu sebeple de işlemden sonra dikkat edilmesi gereken noktalar çok daha fazla olmaktadır.
MDV operasyonlarından sonra hastaların 2- 4 hafta boyunca enfeksiyonun önlenmesi için antibiyotik kullanması gerekmektedir. Bir ayın dolmasından sonra ilaçlar yavaş yavaş kesilecektir. Kesi bölgesindeki dikişler ise işlemden yaklaşık olarak 10 gün sonra alınmaktadır. Hastaların işlerine ve günlük hayatlarına geri dönmesi için ise 1 ay dinlenme dönemi gerekmektedir.
Trigeminal Nevralji Riskleri
Trigeminal nevraljinin tetiklenmesi ve neden olabilecek risk faktörleri içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Tıraş olmak
- Yüze dokunmak
- Yemek yemek
- Dişleri fırçalamak
- Konuşmak
- Makyaj yapmak
- Rüzgar çarpması
- Gülümsemek
- Yüzü yıkamak
Bazı kişilere trigeminal nevralji açısından diğer kişilere göre daha fazla risk altında olmaktadır. Bu risk faktörlerinin içerisinde ise şunlar bulunur.
- Kadınların bu sorunu yaşama riski erkeklere göre daha fazla olmaktadır.
- 50 yaş ve üzerindeki kişilerde daha sık görülmektedir.
- Hipertansiyon hastası olmak
- Multiple skleroz hastası olmak
Trigeminal Nevralji Hastaları Nelere Dikkat Etmeli?
Trigeminal nevralji ağrısı yaşayan kişilerin bazı noktalara dikkat etmesi ağrı ataklarının hafifletilmesini ya da sıklıklarının azalmasını sağlamaktadır.
- Tetikleyicilerden kaçınılması gerekir. Yaygın görülen tetikleyiciler arasında sıcak ve soğuk içecekler, baharatlı yiyecekler ve rüzgar yer almaktadır.
- Pipet kullanmak sıcak ve soğuk yiyecek ve içeceklerin etkilemesini önleyebilmektedir.
- Ağrı sırasında sıcak ya da soğuk kompres uygulanabilir. Bazı kişiler için soğuk kompres ağrının hafiflemesini sağlayabilmektedir. Ancak kişinin soğuk hassasiyetinin olması durumunda ters etki gösterecektir. Bu kişilerin sıcak kompres uygulaması önerilir.
Trigeminal Nevralji İle Yaşam Nasıl Olur? Tedavi Süresince Nasıl Daha Kolay Atlatılır?
Trigeminal nevralji ile yaşamak kişiler için oldukça zor olabilmektedir. Ağrılı ve yanmalı bir gün geçirmek herkes için çok zor bir durumdur. Bu bozukluk kişilerin günlük yaşam kalitesini fazlasıyla etkilemektedir. Hem diğer insanlar gibi günlük aktivitelerini yerine getiremezler hem de fazlasıyla acı ve ağrı çekerler.
Bu durum karşısında destek grubundan yardım alarak zor olan bu süreci daha da kolay atlatmaları mümkün olabilir. Çünkü destek grubu üyeleri genellikle Trigeminal nevralji semptomlarında en son tedavi yöntemleri, hastalığın seyir hali vb gibi hastalığın hakkında yeterince bilgi sahibidirler ve kendi deneyimlerini gurup içinde paylaşma eğiliminde olmaktadırlar.
Trigeminal neralji tanısı konmuş hastalar, tedavi süresince doktorları tarafından destek guruplarına yönlendirilmektedirler. Böylece farklı kişilerin destekleri ve bilgileriyle gerçekleşmekte olan süreç kolay atlatılmaktadır.
