Veba hastalığı nedir?
Yersinia pestis bakterisinin neden olduğu bir hastalık olan veba, zoonotik hastalıklardan birisidir. Bu sebeple de hayvanlardan insanlara geçen bir hastalıktır. Bulaş genellikle enfekte olan bir hayvandan insana geçen pireler neden olmaktadır.
Veba türleri
Üç farklı türde veba bulunmaktadır. Vebanın türleri bakterinin etkilediği bölgeye göre değişiklik göstermektedir. Lenf düğümlerinin etkilenmesine neden olan hıyarcıklı veba olarak adlandırılmaktadır. Bakterinin kanı etkilemesi durumuna ise septisemik veba adını almaktadır. Akciğerlerin etkilenmesi durumunda ise pnömanik veba olarak adlandırılmaktadır.
Hıyarcıklı veba
Vebanın en sık görülen türü hıyarcıklı veba olmaktadır. Bunun yanında antibiyotik tedavisine hızlı bir şekilde cevap verir ve hastaların %95’i hayatta kalır. Hıyarcıklı veba bir veya daha fazla lenf düğümünün etkilenmesine neden olur ve genellikle lenf düğümlerinin şişmesine ve ağrıya neden olmaktadır. Etkilenen lenf düğümleri pire ısırığına yakın yerlerdedir.
Septisemik veba
Bakterinin kana karışması septisemik vebaya neden olmaktadır. Dokuların ölmesine neden olan bu veba, kangrene ve organ yetmezliğine neden olmaktadır. Septisemik vebanın bulaş yolları içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Pire ısırığı
- Enfekte bir hayvanın vücut sıvılarının vücuda girmesi
- İkincil enfeksiyon
Pnömonik veba
En az görülen veba türü pnömonik veba olmaktadır. En tehlikeli veba türü olan pnömonik veba, öksürme ve hapşırma yolu ile insandan insana yayılabilmektedir. Bunun yanında enfekte hayvanlarla yakın temastan ya da ikincil enfeksiyondan kaynaklanmaktadır. Pnömonik veba, ciddi zatürreye ve solunum yetmezliğine neden olmaktadır. Tedavi edilmemesi durumunda ise hastalar birkaç gün içerisinde hayatlarını kaybederler.
Veba hastalığı tanı yöntemleri
Hıyarcıklı vebanın karakteristik belirtisi bubo adı verilen şişmiş ve ağrılı lenf düğümleridir. Pire ısırığının bulunması durumunda vebadan şüphelenilebilir. Bu sebeple de teşhis muayenesinde aşağıdaki noktalara değinildiğinden emin olunması gerekir.
- Veba enfeksiyonu görülen bir bölgede yaşamak ya da böyle bir bölgeye seyahat etmek
- Pire tarafından ısırılmak
- Enfekte olabilecek hayvanların belirlenebilmesi
- Bir veya daha fazla ağrılı lenf düğümü
Vebanın teşhisinde tükürükten ya da lenf düğümünden alınan sıvı örneğine yapılan kültür testi kullanılmaktadır.
Veba hastalığı belirtileri
Vebanın belirtileri türüne göre değişiklik göstermekle birlikte bazı belirtiler ortak olmaktadır. Veba hastalığında görülebilecek belirtiler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Ateş
- Titreme
- Baş ağrısı
- Vücut ağrısı
- Zayıflık
- Yorgunluk
- Baş dönmesi
- Bulantı
- Kusma
- İshal
- Şişmiş ağrılı lenf düğümleri
- Karın ağrısı
- Burundan, ağızdan ya da cildin altında kanama
- Nefes darlığı
- Göğüs ağrısı
- Öksürük
- Kanlı ya da sulu mukus
Veba hastalığı nedenleri
Veba hastalığına Yersinia pestis bakterisi neden olmaktadır. Bazı hayvanlar bu bakteriyi taşırlar ve insanlara bulaşması için genellikle pire ya da bit ısırıklarının bulunması gerekir. Vebanın yayılım yolları içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Pire ya da bit tarafından ısırılmak
- Enfekte bir hayvanın vücut sıvılarına dokunmak
- Pnömonik veba insandan insana hava yolu ile geçmektedir
Veba taşıyan hastalar
Genellikle sıçanların veba taşıdığı düşünülmektedir. Ancak birçok hayvan vebaya neden olan bakteriyi taşımaktadır. Bu hayvanların içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Kemirgenler
- Küçük memeliler
- Evcil kedi ve köpekler
- Geyikler
- Develer
Veba hastalığı tedavi yöntemleri
Vebanın hızlı bir şekilde antibiyotikler ile tedavi edilmesi gerekmektedir. Bunun için antibiyotikler damardan ya da oral yolla verilebilir. Belirtilere bağlı olarak antibiyotik tedavisi sonuçlar alınmadan önce başlayabilir.
Veba tedavisinde kullanılan ilaçlar
Veba tedavisinde kullanılan antibiyotikler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Siprofloksasin
- Levofloksasin
- Moksifloksasin
- Doksisiklin
- Antibiyotik
- Streptomisin
- Kloramfenikol
- Trimetoprim- sülfametoksazol
