Aşil Tendonu

Aşil tendonu nedir?

Baldırın arka kısmında bulunan ve kalın yapıda bir tendon olan aşil tendonu, baldırdaki gastrocnemius ve soleus kaslarını topuk kemiği birleşme noktasına bağlar. Vücuttaki en güçlü tendon olan aşil tendonu insanların yürümesini, koşmasını ve zıplamasını sağlar.

 Baldır kaslarının topuğa bağlanmasını sağlayan aşil tendonu uzunluğu ortalama olarak 15 santimetredir. Ancak bazı insanlarda bu uzunluk 26 santimetreye kadar çıkabilir. Aşil tendonunun bir diğer özelliği vücut ağırlığının yaklaşık olarak 4 katını taşıyabilmesidir. Ancak tendona uygulanan çeşitli stresler aşil tendonu yaralanmalarını neden olur.

Baldırın ortasından başlayan aşil tendonu topuğa kadar uzanır. Aşil tendonunun bağlı olduğu gastrocnemius diz eklemini çapraz bir şekilde bağlayan 2 başa sahip olmaktadır. Bu kas hem dizin hem de ayak bileğin esnemesini sağlar. Soleus kası ise ayak parmaklarının aşağıya bakacak şekilde esnemesini sağlamaktadır.

Aşil tendonu güçlü kolajen liflerinden oluşmuştur. Vücuttaki diğer tendonlarda da olduğu gibi aşil tendonunun her katmanında paratenon hücreler yer alır. Paratenon tabakasının görevi tendona kan akışının ve hareketin sağlanmasıdır.  Aşil tendonu 4 kısma ayrılmaktadır. Bu kısımlardan ilki yerleşemeyen aşil tendonu olarak isimlendirilir. Bu nokta baldırın yukarısındaki kısımlara verilen isimdir. Aşil tendonunun ikinci kısmı orta tendon adı verilen ve baldırın alt kısmı ile ayak bileğinin üst kısmı arasında yer alan kısmıdır. Kordon benzeri bir yapıya sahip olmaktadır. Topuğun hemen üzerinde yer alan kısmına ise yerleşme öncesi aşil tendonu adı verilmektedir. Tendonunun topuğa bağlandığı nokta ise insersiyonel aşil tendonu olarak adlandırılmaktadır. Aşil tendonunun topuğa bağlandığı alanda küçük sıvı keseleri bulunmaktadır. Tampon görevi gören bu kesenlere bursa adı verilmektedir. Bursalar aşil tendonunun bir parçası olmamakla birlikte tendon yaralanmalarında sıklıkla etkilenirler.

Aşil tendon kopması nedir?

Alt bacağın arka kısmının etkilenmesine neden olan aşil tendonu kopası genellikle eğlence amaçlı spor yapan kişilerde görülmektedir. Genellikle aşırı egzersiz sebebi ile kısmen ya da tamamen kopabilmektedir. 

Aşil tendonunun kopması durumunda hastalar patlama sesi duyabilir. Daha sonrasında hastaların düzgün yürümesini engelleyecek kadar keskin bir ağrı hissederler. Aşil tendonu kopmasının tedavisinde ise genellikle cerrahi yöntemlerden yararlanılmaktadır.

Aşil tendon kopması tanı kriterleri

Aşil tendonu kopması durumunda öncelikle fiziki muayene yapılmaktadır. Bu fiziki muayene esnasında hassasiyet ve şişlik açısından incelenir. Aşil tendonunun tamamen kopması durumunda doktor ilgili bölgede boşluk hisseder. 

Fiziki muayene sırasında hastaların sandalyeye diz çökmesi ya da siz üstü yatması istenebilir. Daha sonrasında ayağın esneyip esnemeyeceğinin anlaşılması için baldır kası sıkılır. Ayağın esnememesi aşil tendonu yırtılmasının bir belirtisi olarak kabul edilmektedir.

Aşil tendonu yaralanmasının boyutunun anlaşılabilmesi için de MRI ya da ultrason taraması gerekmektedir. 

Aşil tendon kopması belirtileri

Aşil tendonunun kopması durumunda bazı hastalarda herhangi bir belirti görülmeyebilir. Belirti görülmesi durumunda ise en sık rastlanılan belirtileri içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Baldıra tekme atılmış gibi hissetmek
• Kopmanın meydana geldiği anda patlama ya da kopma sesi
• Şiddetli ağrı
• Yaralı bacakta parmak ucunda duramama
• Topuğun yakınında şişlik
• Yürüme esnasında ayağın bükülmemesi
• Yaralı bacağın itilememesi

Aşil tendonu kopması nedenleri

Aşil tendonunun kopmasına neden olan temel etmen stresin ani bir şekilde artmasıdır. Buna örnek olabilecek durumların içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Çukura adım atmak
• Atlama içeren sporlar
• Yüksekten düşme

Bunun yanında aşil tendonu kopma riskinin artmasına neden olan risk faktörlerinin içerisinde şunlar yer almaktadır.

• 30- 40 yaş aralığında olmak
• Erkeklerde kadınlara oranla 5 kat daha fazla görülmesinden dolayı erkeklerde risk daha fazladır.
• Steroid enjeksiyonları
• Bazı antibiyotikler
• Obezite

Aşil tendon kopması tedavi yöntemleri

Aşil tendonu kopması için uygulanacak tedavi hastanın yaşına, aktivite seviyesinde ve yaralanmanın ciddiyetine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Özellikle genç ve aktif olan hastalar ameliyatı tercih etmektedir. Daha ileri yaştaki hastalar ise genellikle ameliyatsız tedavi seçeneklerini tercih ediyorlar. Aşil tendon kopması tedavisinde hem ameliyatlı hem de ameliyatsız yöntemler son derece başarılı olmaktadır.

Ameliyatsız aşil tendon kopması tedavisi

Ameliyatsız tedavi seçeneğinin yaklaşımları içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Hastaların koltuk değneği kullanması aşil tendonunun dinlenmesini sağlamaktadır.
• Buz uygulaması yapmak
• Ağrı kesici kullanmak
• İlk birkaç hafta ayak bileğinin hareket etmesinin önlenmesi için topuk dolgulu ya da açılı yürüyüş botu kullanarak ayağın aşağı doğru eğilmiş bir şekilde sabit kalmasını sağlamak

Ameliyatsız aşil tendonu tedavisi ameliyatın neden olabileceği enfeksiyon gibi risklerin ortadan kalkmasını sağlamaktadır. Diğer bir yandan ameliyatsız tedavi seçeneği aşil tendonunun tekrar kopma ihtimalinin artmasına neden olmaktadır. Ancak yapılan son araştırmalarda hastaların kilo vermesi ve rehabilitasyona erken aşamada başlaması sayesinde bu riskin önemli ölçüde azaldığını göstermektedir.

Aşil tendonu kopması tedavisinde ameliyat

Aşil tendonu kopmasında uygulanan ameliyat prosedüründe genellikle alt bacağın arkasına bir kesi açılır. Daha sonrasında kopmuş tendonlar birbirine dikilir. Gerekli olması halinde başka tendonlar ile güçlendirilmesi sağlanabilir. 

Ameliyatın komplikasyonları içerisinde enfeksiyonun yanı sıra sinir hasarı da bulunmaktadır. Bu sebeple de açık ameliyata göre minimal invaziv prosedürler daha fazla tercih edilmektedir. 

Rehabilitasyon

Aşil tendonu kopmasında ister ameliyat ister ameliyatsız tedavi seçeneği tercih edilsin sonrasında hastaların rehabilitasyona katılmaları gerekmektedir. Aşil tendonunun güçlendirilmesi için uygulanan fizik tedavi egzersizleri sayesinde hastalar 4-6 ay içerisinde eski aktivite düzeylerini kazanabilirler. Fizik tedavi ve rehabilitasyona hızlı başlanması tedavinin başarısını arttırmaktadır. 

Aşil tendon yırtılması nedir?

Aşil tendonun kopması aşil tendonunun tamamen ya da kısmen yırtılmasına verilen bir isimdir. Ani bir şekilde ortaya çıkan bu yaralanma tendonun kırılma noktasına kadar gerildiği anlarda meydana gelmektedir. Bu sebeple de sıklıkla spor yaparken oluşur.

Spor yaralanmaları içerisinde en sık görülen bunlardan birisi olan aşil tendonu yırtılması özellikle 30 ile 40 yaş arasındaki kişilerde görülmektedir. Erkeklerde kadınlara göre daha fazla görülmesinin yanı sıra düzenli olarak egzersiz yapmayan kişilerde daha sık görülür. Çünkü bu kişiler antrenman yaptıklarından yoğun egzersiz programlarını tercih ederler.

Aşil tendon yırtılması tanı kriterleri

Aşil tendonu yırtıklarında da tanı temel olarak fiziki muayene ile konulmaktadır. Bu muayenede uzmanlar ayağın hareket kabiliyetini test ederler. Bunun yanında bölgeye bası uygulaması yaparak ağrı ve hassasiyetin şiddetini ölçerler. Bunların yanında MRI ya da ultrason taramalarından yararlanılırlar. 

Aşil tendon yırtılması belirtileri

Aşil tendonu yırtığının en karakteristik belirtisi, ayak bileğinin arkasında kopma hissedilmesi ve bazen de kopma sırasında çıkan sesin duyulmasındır. Bu his genellikle bacağı bir şeyler çarpma hissiyle benzerlik gösterir. Aşil tendonu kopmasından görülen diğer belirtiler içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Ayak bileğinin arkasında topuğun yakınında keskin ve ani bir ağrı
• Tendonunun yırtıldığı yerde hassasiyet
• Merdiven çıkarken ya da yokuş yukarı yürürken hissedilen ağrı
• Ayak bileğinin arka kısmında şişlik ve morarma

Aşil tendon yırtılması nedenleri

Aşil tendonu yırtılmasına, aşil tendonuna uygulanan ani baskı neden olmaktadır. Bu sebeple de tipik olarak spor esnasında aşil tendon yırtılması görülür. Özellikle squash, tenis, basketbol ve futbol gibi ani duraklamalar ve başlangıçların olduğu sporlar aşil tendonu yırtıklarının en çok görüldüğü sporlar olmaktadır.

Diğer bir yandan aşil tendonu yırtıkları her zaman spor kaynaklı olmaz. Tökezleme ya da bileğinin burkulması da aşil tendonunun kopmasına neden olabilir. Aşil tendonu bölgesine uygulanan antibiyotikler ve steroid enjeksiyonları da aşil tendonundan zayıflamasına neden olarak yırtılma riskini arttırmaktadır.

Aşil tendon yırtılması tedavi yöntemleri

Aşil tendonu yırtıklarında tıbbi tedaviye başvurmadan önce hastaların ayaklarını yüksek bir pozisyona kaldırarak buz kompresyon uygulaması ile dinlenmeleri sayesinde ağrının ve şişliğin azaltılmasını sağlanabilir. Bunun yanında aşil tendonu yırtıklarının tedavi seçenekleri içerisinde şunlar yer almaktadır.

Destek ve yürüme alçısı

Ayağın ve ayak bileğinin sabitlenmesi için destek ya da yürüme alçısı yöntemi uygulanmaktadır. Bu sayede aşil tendonu yırtığının iyileşmesi için gerekli olan ortam hazırlanır.

Cerrahi 

Özellikle aktif bir hayat tarzı benimseyen hastalar iyileşme süreci daha hızlı olduğu için ameliyatı tercih etmektedir. Bu ameliyatlarda tendon uçları birleştirilir. Ameliyattan sonra iyileşmenin sağlanması için yaralı bacak alçıya alınır.

Fizik tedavi

Hem ameliyatlardan hem de ameliyatsız tedavi seçeneğinden sonra aşil tendonunun eski hareketliliğini ve gücünü kazanması için fizik tedavi uygulanması gerekmektedir. 

Aşil tendon ameliyatının faydaları

Aşil tendonu onarımı için uygulanan ameliyatlarda oluşabilecek risklerin azaltılması ve hastaların daha hızlı bir şekilde iyileşmesi için minimal invaziv yöntemler tercih edilmektedir. Laparoskopik yöntem olarak adlandırılan bu yöntemin avantajları içerisinde şunlar yer almaktadır.

• İşlem daha küçük bir kesiden uygulanmaktadır.
• Kesinin küçük olması daha az doku hasarı anlamına gelmektedir. 
• Kanama ya da enfeksiyon gibi riskler azalmaktadır.
• Hasta bakımı süresi kısalır.
• Yara dokusunun sağlık sorunlarına yol açma riski azalır.
• Fizik tedaviye daha erken dönemde başlama şansı olur. Bu sayede tedavinin başarı olasılığı artar.

Aşil tendon ameliyatı komplikasyonları

Aşil tendonunun yırtılmasında ya da kopmasında uygulanan ameliyatın olası komplikasyonları içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Aşırı kanama
• Enfeksiyon
• Yara iyileşme sorunları
• Baldır zayıflığı
• Ayakta ve bilekte devam eden ağrı
• Sinir hasarı
• Kan pıhtısı
• Anestezi komplikasyonları

Aşil tendon egzersizleri

Aşil tendonu yaralanmalarından sonra uygulanan tedaviden bağımsız olarak hastaların fizik tedavi egzersizleri yapmaları zorunludur. Bu sayede aşil tendonunun güçlenmesi ve hareket kabiliyetini geri kazanması açısından önemlidir. Bunun için sıklıkla uygulanan egzersizler içerisinde şunlar yer almaktadır. 

Esneklik

Aşil tendonu üzerine ekstra yük binmemesi için baldır kaslarının esnek olması son derece önemlidir. Bunun yanında baldır kaslarının ve ayak bileği çevresindeki tendonların esnetilmesi aşil tendonu yaralanmalarının neden olduğu ağrının azalmasına da yardımcı olmaktadır. Bunun için yapılabilecek egzersizin adımları ise şunlar olmaktadır. 

• Ayaklar kalça genişliğinde açık ve sorun olan bacak arkada olacak şekilde duvara dönülür.
• Arkada kalan ayak tamamen yere basarken üst bacak öne doğru itilirken diz kırılmaz.
• Arkada kalan baldırda hafif ve orta şiddette gerginliğin oluşması gerekir.
• Bu pozisyonda en az 30 saniye durulmalıdır. 3 set halinde tekrarlanması önerilir.

Soleus esnetme

Asil tendonun önemli bir kısmı olan soleus kasının esnetilmesi için olan bu egzersizin adımları şunları içermektedir.

• Yüz duvara dönük bir şekilde ağrıyan ayak arkaya alınır.
• Arkada kalan ayağın topuk kısmı yere basarken diz hafif bir şekilde bükülür ve vücut ağırlığı öne doğru verilir. 
• Baldırın alt kısmında gerginlik hissedildiğinde durulması gerekir. 
• Bu pozisyonda 30 saniye beklenir ve 3 set halinde uygulanır.

Eksantrik mukavemet teknikleri

Eksantrik egzersizler kasların uzaması ile kasa gerilim uygulanmasını sağlayan hareketlerdir. Bu teknik sayesinde aşil tendonu yaralanmalarının neden olduğu ağrı hafifler. Bu egzersizler konusunda halen çalışmalar devam ediyor. Ancak şimdiye kadar yapılan araştırmalar eksantrik mukavemet teknikleri ile aşil tendonunun günlük zorlanmalara karşı daha dirençli olması sağlanmaktadır. Bunun yanında eksantrik mukavemet teknikleri aşil tendonunun ağrının hafiflemesini sağladığı yönünde olmaktadır. Eksantrik mukavemet egzersizleri içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

Gastrocnemius topuk kaldırma

Gastrocnemius kasının eksantrik olarak hedeflenmesi için şu adımların izlenmesi yeterli olmaktadır.

• Ayaklar omuz genişliğinde açılır.
• Eller tezgah üzerine konulur.
• Dizler düz bir şekilde tutularak parmak uçlarına yükselinir. 
• Ağrı olmayan ayak havaya kaldırılır ve bu pozisyonda yavaş bir şekilde ağrı olan ayak topuğu yere indirilir. 
• Günde iki kez tekrarlanması gereken bu hareketin tekrar sayısı ise 15 olmaktadır. 

Soleus topuk kaldırma

Soleus kasına odaklanması için yapılması gereken egzersizin adımları şu şekilde olmaktadır.

• Ayaklar omuz genişliğinde açılır ve dizler hafif bir şekilde bükülür.
• Eller tezgaha rastlanır.
• Her iki topuğun üzerinde yükselinir.
• Ağrı olmayan bacak ayağa kaldırılır.
• Diğer ayak yavaş bir şekilde indirilir.
• 15 tekrardan 3 set halinde ve günde 2 kez yapılması önerilmektedir.

Ağır direnç egzersizleri

Orta bölüm tendinit tedavisinde kullanılan egzersizler ağır direnç egzersizleri olmaktadır. Bu egzersizlerinde aşil tendonu ağrısının hafifletilmesinde eksantrik egzersizler kadar etkili olduğu bilinmektedir. 

Diğer bir yandan ağır direnç egzersizlerinde aşil tendonunun ağırlıklar ile daha fazla gerilmesine neden olduğu için dikkatli bir şekilde uygulanması gereken egzersizlerdir. Bu sebeple de tek başına uygulanmaması gereken egzersizlerdir. Bunun yerine sağlık kulüplerinde fizyoterapistler eşliğinde yapılması gerekmektedir.

Leg press topuk kaldırma

Hem gastrocnemius hem de soleus kaslarının güçlendirilmesini ve ağrının hafiflemesini sağlayacak egzersizlerin adımları içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Bacak presi aletine ayaklar omuz genişliğinde açık olacak ve dizler dik bir şekilde pozisyon alınır.
• İdeal ağırlık seçilir.
• İlk başta 15 tekrar önerilmektedir.
• Direnç kullanılarak yavaş bir şekilde iki ayak parmağının üzerine yükselinir. Sonra topukların üzerine inilir. Egzersizin her hareketinin 3 saniye devam etmesi gerekmektedir. 
• 3 tekrardan 4 set yapılması önerilmektedir. 
• Haftada 3 kez yapılması yeterli olmakla birlikte 1- 2 haftada bir ağırlığın arttırılması gerekir.

Oturarak baldır kaldırma

Derideki soleus kasını hedefleyen bu hareketin gerçekleştirilebilmesi için farklı bir fitness aletinde çalışılması gerekmektedir. Egzersizin adımları ise şunlar olmaktadır.

• Fitness aletine her iki ayak tabanı tam bir şekilde plakaya basar ve direnç yastığı her iki dizin üzerinde olacak şekilde oturulur.
• 15 tekrar yapmanızı sağlayacak uygun ağırlık seçilir.
• Yaklaşık 3 saniye boyunca her iki ayak parmağı üzerinde yükselinir.
• Dört set halinde tekrarlanır.
• Haftada 3 gün yapılması ve her hafta daha yüksek ağırlığa geçilmesi önerilmektedir.

Aşil tendon ameliyatı sonrası yaşam 

Aşil tendonu yaralanmalarından sonraki iyileşme süreci yaklaşık olarak 10 hafta sürmektedir. Bu süre içerisinde tendonun desteklenmesi için çeşitli desteklerden ve tendonun gücünü geri kazanması için çeşitli egzersizlerden yararlanılır. Bunun yanında aşil tendonu yaralanmalarından sonra hareket kısıtlılığının tamamen geçmesi için 6 ay ile 1 yıl arasında süreye ihtiyaç duyulmaktadır.

Uzun dönemde dahi zarar gören aşil tendonu diğer bacaktaki tendona göre daha kısa kalmaktadır. Ancak güçleri eşittir. Bunun yanında iyileşen tendon eskisinden daha kalın olarak kalır. Zamanla iyileşme görülür. Ancak bu iyileşme ile hiçbir zaman tendonun yaralanmadan önceki haline dönmesini sağlamaz.

Spor

Hastaların ne zaman yeniden spora dönebilecekleri ise yapılan spora göre değişiklik göstermektedir. Ancak genel olarak hastaların spor hayatlarına geri dönmeleri için 6 ay geçmesi gerekmektedir. 

Fiziksel çalışma

Hastaların fiziksel olarak çalışmaları gereken bir işleri bulunuyorsa eski performanslarını kazanmaları için en az 6 aylık bir sürenin geçmesi gerekmektedir.

Yürüme

Aşil tendonu yırtıklarından hastaların ayakları parmak uçlarında kalmalarını sağlayacak şekilde bilekler alçıya alınmaktadır. Hastaların kullandıkları koltuk değnekleri ise dengelerini sağlayabilmeleri içindir. Diğer ayağa ise alçı ile benzer boyutlarda ayakkabı giyilmesi önerilmektedir. Hastanın bu şekilde sürekli olarak yürümeleri önerilmektedir. Bu sayede tendon uçları daha güçlü bir şekilde birleşmesine yardımcı olunur. Bunun yanında tendon yırtığının tekrarlama ihtimalinin düşmesini de sağlar.

Aşil tendonu ağrısı 

Aşil tendonu yaralanmalarının neden olduğu ağrı tipik olarak ayak bileğinin arka ve baldırın orta kısmında ortaya çıkmaktadır. Özellikle yürürken, merdiven inerken ya da çıkarken daha fazla hissedilmektedir. Bazı hastalarda ağrıya şişlik ve hassasiyet de eşlik edebilmektedir.

Aşil tendonu iyileşme süreci 

Aşil tendonu ameliyatlarında sonra hastaların ayakları 2- 3 hafta boyunca alçıya alınmaktadır. Daha sonrasında aşil botu adı verilen medikal bir ayakkabıyı kullanarak yürümeye başlanması istenir. Bu bot yaklaşık olarak 4 hafta kullanılmaya devam eder. Bu süreçte hastalara fizik tedavi programları uygulanarak ağrının hafiflemesi ve iyileşmenin desteklenmesi sağlanır. 

Aşil tendon iltihabı nasıl geçer?

Aşil tendonu yaralanmalarında hastalarda sıklıkla ödem ve yaralanan bölgede enfeksiyon görülmektedir. Bunun içinde hastaların öncelikle bol bol dinlenmeleri önerilmektedir. Bunun yanında hastaların gün içerisinde düzenli aralıklarla buz kompresi uygulamaları önerilmektedir. İltihabın medikal olarak azaltılması için antienflamatuvar ilaçlar da reçete edilmektedir.