Ayak Bilek Kırığı

Ayak bileği kırığı nedir?

Ayak bileği kırıkları fibula, tibia veya talus adı verilen kemiklerde görülen kırıklara verilen isimdir. Her yaşta görülebilen ayak bileği kırıkları genellikle çarpma, travma ya da düşme sonucunda ortaya çıkar. Ancak spor yapan kişilerde daha fazla düşme ve travma görüldüğü için ayak bileği kırıkları özellikle sporcularda görülen bir sağlık sorunu olmaktadır.

Ayak bileğini oluşturan üç kemikten herhangi birinde oluşan kırıklar bölgenin son derece hareketli olması sebebiyle ciddi ağrı yaşanmasına neden olur. Ağrının yanında ödem de görülmektedir. Hastaların bu şikayetleri zaman zaman bağ ve doku zedelenmeleri ile karıştırılabilmektedir. Bu sebeple de ayak bileği kırığından şüphelenilmesi durumunda zaman kaybetmeden hekime başvurulması önemlidir.

Ayak bileği kırığı nedenleri

Ayak bileğinin kırılmasının sebebi bileğin ciddi bir travmaya maruz kalmasıdır. Travmalar düşmeler, kazalar, çarpışmalar ve burkulmalar sebebiyle oluşabilir. Ayak bileğinin burkulması kırığın gizlenmesine neden olacağı için şiddetli ayak burkulmalarında doktora başvurulması gerekmektedir.

Ayak bileği nasıl kırılır?

Ayak bileğinde 3 farklı kemik bulunmaktadır. Bu kemiklerden dış kısımda olan kemiğe fibula adı verilir ve en uç kısmında lateral malleol adlı kemik çıkıntısı bulunmaktadır. İç kısımda ise medial malleol adlı kemik olmaktadır. Bu iki kemiğin arasında ise halk arasında kaval kemiği olarak da bilinen tibia adlı kemik bulunmaktadır. Ayak bileği kırıklarının önemli bir kısmı da tibia adlı kemikte meydana gelmektedir.

Ayak bileği kırığı tanısı nasıl konur?

Ayak bileği kırıkları belirtileri sebebiyle tendon ya da bağ doku zedelenmeleri ile benzerlik göstermektedir. Bu sebeple de tanı sırasında karışıklıklar olabilir. Bu durumun önüne geçebilmek için mutlaka röntgen çekilmesi gerekmektedir. Gerek bulunması halinde ise ayak bileği eklemin 3 boyutlu görüntülemesinin alınması ve eklemin çevresindeki yumuşak dokuların durumunun da belirlenmesi gerekmektedir. Bunun için de hastalarda BT ya da MR görüntüleri istenebilir.

Ayak bileği kırığından şüphelenilmesi durumunda en kısa süre içerisinde doktora başvurulması gerekmektedir. Bu süre içerisinde ise ayak bileği ekleminin sabitlenerek soğuk kompres uygulamasının  yapılması gerekmektedir. 

Ayak bileği kırığı belirtileri

Ayak bileğinin kırılması durumunda öncelikle hastalar şiddetli bir ağrı hissetmektedir. Bunun yanında ayak bileği kırıklarında görülen belirtiler içerisinde şunlar yer alır.

• Bazı hastalar burkulma ile birlikte ayak kemiğinden gelen kırılma sesini duyabilirler
• Ayak bileğinin hareketi tamamen kısıtlanır
• Kırık oluşan bilekten hastalar güç alamazlar
• Lateral malleolde oluşan kırıklarda ise hastalar zor olmasına rağmen ayaklarının üzerine basabilirler.
• Ağrılar darbe anında ortaya çıkabileceği gibi darbeden birkaç saat sonra da ortay çıkabilir.
• Ayak bileği bölgesinde şişme ve morarma görülür.
• Ayak bileğine uygulanan darbenin şiddetine bağlı olarak bilekte bulunan tendonlar ya da dokularda zarar görebilmektedir. Bu durumda hastalar çok daha şiddetli bir ağrı hissederler.

Ayak bileği kırığı sonrası yaşam

Ayak bileği kırıklarının daha hızlı iyileşmesi için hastaların dikkat etmesi gereken bazı noktalar bulunmaktadır. Bunların başında sağlıklı ve dengeli beslenme bulunmaktadır. Bunun sonrasında ayak bileği karıklarından sonra hastaların dikkat etmesi gereken noktalar içerisinde şunlar bulunmaktadır:

Yeterli kan dolaşımının sağlanması

Kemikler vücutta kendisini onarabilen nadir organlardan birisi olmaktadır. Bunun gerçekleşebilmesi ise birçok farklı aktörün bir araya gelmesi gerekmektedir. Bunların içerisinde besin maddeleri, aminoasitler, hormonlar, kemiği yıkan ve yeniden yapan hücreler, antioksidanlar ve büyüme faktörleri bulunmaktadır. Bunların kırık kemik dokusuna ulaşabilmesi için ise yeterli ve sağlıklı kan dolaşımının sağlanması önemli olmaktadır.

Kırık bölgesinde oluşan morluk

Ayak bileği kırıklarından sonra bölgede oluşan morluk iyileşmenin bir belirtisi olmaktadır. Çünkü morluk kırığın tamir edilmesini sağlayan hücrelerin bölgeye toplanması sebebiyle oluşmaktadır. Bunun yanında kemik hücrelerinin onarılması için haberleşmeyi sağlayan sinyal molekülleri salınır. İyileşme sürecinde kemik ve kıkırdak üreten hücreler ortaya çıkar. Daha sonrasında ise bölgedeki kemik atıklarını temizleyen hücreler oluşur.

Kemiğin yeniden yapılandırılması

Ayak bileği kırıklarını ikinci evresi kemik dokusunun yeniden yapılandırılmasıdır. Kırığın oluşumundan yaklaşık olarak 2 hafta sonra başlayan bu evrede yumuşak kallus adı verilen ve kemiğin sabitlenmesinde görev alan doku ortaya çıkmaktadır. 6- 12 hafta arasında ise bu yapı sertleşerek ağırlık taşıyabilecek duruma gelir. 

Sigara kullanımı kemik onarımını olumsuz etkiler

Sigara kullanımı kan dolaşımını olumsuz etkilediği için kırıkların iyileşme sürecini de olumsuz etkilemektedir. Bu sebeple de kırıkların iyileşme sürecinin kısaltılması için sigara kullanımından uzak durulması gerekir.

Paça çorbası

Kırıkların daha hızlı iyileşmesi için hastaların beslenmelerine dikkat etmesi gerekmektedir. Çünkü kemiklerin onarım süreci ciddi enerji isteyen bir durumdur. Örneğin sağlıklı bir bireyin günlük kalori ihtiyacı 2500 kalori olurken kırıkların iyileşmesi için gerekli olan kalori miktarı 6000 kalori olmaktadır. Bu onarım sürecinde ise önemli besin maddelerinin başında kolajen gelmektedir. Çünkü kemik yapısının yenden inşa edilmesinde kolajenin önemi büyük olmaktadır. Bunun yanında protein alımının arttırılması da kemiklerin daha hızlı iyileşmesini sağlamaktadır. Bu sebeple de paça çorbası hastalara avantaj sağlamaktadır.

Süt ve süt ürünleri tüketimi

Ayak bileği kırıklarının daha hızlı bir şekilde iyileşmesi için hastaların daha fazla oranda kalsiyum almaları gerekmektedir. Ancak tek başına kalsiyum alımı yeterli olmamaktadır. Bunun yanında D vitaminin de yeterli düzeyde olması gerekir. Çünkü kalsiyumun bağırsaklardan emilebilmesi ve kemik dokusuna bağlanabilmesi için D vitamini gerekli olmaktadır.

Ayak bileği kırığı tedavisi

Ayak bileğinin tedavi edilebilmesi için hekimler şu noktalara dikkat etmektedir:

• Kırığa eşlik eden bağ ya da tendon problemlerinin olup olmadığı
• Eklem yüzeyine etkisi
• Kırığın ayrılma miktarı

Bu kriterler göz önüne alınarak hastalara en uygun tedavi yöntemi belirlenir. Ayak bileği kırıklarında iki farklı tedavi yöntemi bulunmaktadır. Bunlardan ilki alçı olurken diğer ise cerrahi uygulamalardır.

Ayak bilek kırığı ameliyatı

Eğer ayak bileğinde oluşan kırık sebebiyle kemikler birbirinden çok fazla ayrılmışsa ya da ayak bileğinde şekil bozulmaları varsa o zaman tedavi için ameliyat gerekebilmektedir. Ayak bileği kırıklarının ameliyatlarında kırılmış ve ayrılmış olan kemikler cerrahi olarak yerlerine yerleştirilirler. Daha sonrasında kemiğin sabit kalmasının sağlanması için plaklar, vidalar ya da teller kullanılmaktadır. Bu sayede kırık kemik doğru bir pozisyonda sabitlenir ve kemiğin kaynaması sağlanır.

Ayak bileği kırığının yanı sıra bağ dokularda da kopma varsa cerrahi operasyon sırasında bu duruma da müdahale edilmektedir. Bunun için ucunda dikişler olan ve akor adı verilen parçalar kullanılmaktadır.

Ayak bileği kırığı ameliyatları genellikle artroskopik olarak yapılmaktadır. Kapalı ameliyat adı da verilen bu yöntem sayesinde hastaların daha hızlı bir şekilde iyileşmesi sağlanmaktadır. Ayak bileği ameliyatlarından sonra hastaların şiddetli ağrı yaşaması normaldir. Ancak bu durum ilaçlarla kontrol altına alınabilmektedir. Bu süre içerisinde hastalar hastanede gözetim altında kalırlar. Hastaların ameliyattan sonra normal hayatlarına dönebilmesi birkaç haftayı bulmaktadır.

Ayak bileği tedavisinde alçı

Ayak bileğinin kırılmasında en sık uygulanan yöntem alçı olmaktadır. Ancak alçının uygulanabilmesi içim kırık kemiklerin birbirinden çok ayrılmamış olması gerekmektedir. Bazı hastalarda alçı yerine alçı bot olarak adlandırılan ve giyilip çıkarılabilen tıbbi ekipmanlar da kullanılabilmektedir.

Ayak bileği kırığı ne zaman iyileşir?

Ayak bileği kırığının tedavisinin ne zaman sonuçlanacağı birçok farklı etmene bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Bu faktörlerin içerisinde hastanın yaşı, kırığın durumu, hastanın cinsiyeti, bağ ve tendon dokuların durumu bulunmaktadır.

Ayak bileğinin tedavi şeklinden bağımsız olarak tedavi sonrasında rehabilitasyon sürecinin önemi çok büyük olmaktadır. Çünkü rehabilite süresinde yapılan hareketler kırıkların ve doku hasarlarının daha hızlı iyileşmesini sağlamaktadır. Genel olarak ise ayak bileği kırıkları alçılama sonrası 2 - 3 ay, ameliyat sonrasında ise 4 - 5 ay içerisinde iyileşmektedir.

Ayak bileğinin iyileşmesi üzerinde etkili olan faktörler şunlar olmaktadır.

• Kıkırdak ve kemik sağlığı açısından önemli olan vitaminlerin eksikliği,
• Vücuttaki enfeksiyonlar
• Otoimmün hastalıklar
• Metabolik rahatsızlıklar
• Sigara kullanımı
• Kırığın eklem içini etkilemesi
• Kırıkta parçalanmanın fazla olması

Ayak bileği kırığı sonrası ödem

Ayak bileği kırıklarından sonra hem travmanın etkisi hem de ayağın uzun süre hareketsiz kalması ödem oluşumuna neden olmaktadır. Toplardamar tembelliğine bağlı olarak ortaya çıkan ödem özellikle fazla ayakta kalındığında daha fazla artar. Bunun önlenmesi için ise ayakta kalma sürelerinin kısıtlanması, otururken ya da yatarken ayağın yukarıda tutulması ve soğuk kompres uygulamaları gibi uygulamalardan yardım alınmaktadır. Ayak bileği kırığının iyileşmesinden sonra ödemin dağıtılması için bandajlardan da yararlanılır.

Ayak bileği kırığı sonrası kireçlenme

Ayak bileğinde görülen kireçlenmenin 3 temel sebebi bulunmaktadır. Bu sebepler artroz, romatoid artrit ve ayak bileği kırıkları olmaktadır. Travmatik olaylar sonrasında oluşan kırıklar ayak bileği eklem yapınsın bozulmasına neden olmaktadır. Bu durum da kireçlenme probleminin ortaya çıkmasına zemin hazırlar.

Ayak bileğinin kırılmasından sonra oluşabilecek kireçlenmenin de tedavi edilmesi gerekmektedir. Uygulanacak tedavi yöntemi hastanın yaşına kireçlenmenin oranına ve kemik yapısına göre değişiklik göstermektedir. Eğer kireçlenme erken evrede ise ağrı kesici ilaçların yanı sıra doktor tarafından verilen egzersizlerin de düzenli bir şekilde yapılması fayda sağlamaktadır. Bunun yanında fizik tedavi de kireçlenen eklemin rahatlamasını sağlayacaktır.

Bunun yanında erken evre eklem kireçlenmesinin tedavisinde artroskopik debridman yöntemi de uygulanabilmektedir. Bu yöntem halk arasında eklem temizliğe olarak bilinmektedir. Çünkü bu yöntem ile eklem içerisinde yer alan kireçlenmiş dokuların temizlenmesi sağlanmaktadır. Ancak kireçlenme sebebi ile ciddi deformasyona uğrayan ayak bileklerinde ayak bileği protezi uygulaması yapılmaktadır.