Bel fıtığı nedir?
Omurgayı oluşturan kemiklerin arasında yer alan ve disk adı verilen lastiksi yastıklarda görülen problemlere fıtıklaşma adı verme verilmektedir. Omurilik diskinde çekirdek adı verilen yumuşak ve jöle benzeri bir merkez bulunmaktadır. Çekirdeğin etrafında halka olarak adlandırılan daha sert ve elastiki bir dış yüzey bulunmaktadır. Fıtıklaşma çekirdeğin bir kısmının halkadaki bir yırtıktan dışarı doğru itilmesi durumunda meydana gelmektedir.
Omurganın herhangi bir yerinde oluşabilen fıtık sıklıkla sırtının alt kısımlarında meydana gelmektedir. Bel fıtığının oluştuğu omura bağlı olarak kol ve bacaklarda ağrı uyuşukluk ya da güçsüzlük görülebilir. Hastaların önemli bir kısmından bel fıtığında hiçbir belirti göstermez.
Bel fıtığı tanı kriterleri
Bel fıtığı konusunda öncelikli olarak fiziki muayene uygulanmaktadır. Bu muayene sırasında sırtın hassasiyet açısından kontrol edilebilmesi hastaların sırtüstü ve düz bir şekilde uzanmaları gerekmektedir. Daha sonrasında bacaklar çeşitli pozisyonları getirilerek hissedilen ağrı ve şiddeti ölçülür. Bunun yanında nörolojik durumun kontrol edilmesi için çeşitli muayenelerde uygulanabilmektedir. Nörolojik muayenelerde kontrol edilen durumların içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Refleksler
- Kas gücü
- Yürüme yeteneği
- İğne batmaları veya titreşim hissetme yeteneği
Bel fıtığı vakalarının önemli bir kısmı fiziki muayene ile tanı alabilmektedir. Doktorun başka bir durumdan şüphelenmesi halinde ek tetkikler istemesi mümkündür. Hastalardan istenebilecek tetkikler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Bilgisayarlı tomografi taraması
- Manyetik rezonans
- Miyologram
Doktorların uygulayabilecekleri testlerin içerisinde sinir testleri de yer almaktadır. Bu testler sayesinde sinileri dokusu boyunca sinyallerin ne kadar iyi hareket ettiği ölçülebilir. Bu sayede hasarın yeri belirlenebilir. Sinir testleri içerisinde EMG ve sinir iletim çalışması yer almaktadır.
Bel fıtığı belirtileri
Bel fıtığı genellikle sırtın alt kısmındaki omurlarda meydana gelmektedir. Belirtiler diskin yerine ve sinire baskı yapmadığına bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Bel fıtığı genellikle vücudun tek tarafını etkilemektedir.
- Sırt ağrısı
- Bacaklarda veya ayaklarda karıncalanma veya uyuşma
- Kas güçsüzlüğü
Bel fıtığı nedenleri
Zaman içerisinde merkezin dışında konumlanmış olan dış katmanın çatlaması ve zayıflaması ile merkezli oluşturan maddenin açığa çıkması sebebiyle bel fıtığı oluşmaktadır. Dışarı sızan madde yakındaki omurilik sinirlerine baskı uygulayabilmektedir. Bunun yanında bel fıtığı riskini arttıran bazı faktörler de yer almaktadır. Bu faktörlerin içerisinde şunlar bulunur.
- Yaşlanma
- Aşırı kilo alma
- Tekrarlayan hareketler
- Ağır cisimleri yanlış bir şekilde kaldırımı
- Ani gerginlik
Bel fıtığının tedavi yöntemleri
Bel fıtığının başlangıç aşamasında hissedilen ağrılar evde uygulanacak bazı yöntemler ile giderilebilmektedir. Ancak aşağıdaki belirtilerin görülmesi durumunda doktora başvurulması gerekmektedir.
- Ağrının günlük yaşamı etkilemesi
- Belirtilerin 4 ile 6 hafta arasında devam etmesi
- Belirtilerin gittikçe kötüleşmesi
- Bağırsak ve mesane kontrolü kaybettirmesi
- Kollarda, ellerde, bacaklarda veya ayaklarda karıncalanma uyuşma ya da güç kaybının fark edilmesi
- Ayakta durmada ya da yürümede zorluk çekilmesi
Belirtilerin düzelmemesi ya da daha da şiddetlenmesi halinde tedavi edilmesi gereklidir. Tedavi seçenekleri içerisinde şunlar yer alır.
İlaç tedavisi
Uzmanlar anti- inflamatuar bir ağrı kesici ya da kas gevşetici reçete edebilir.
Omurga enjeksiyonları
Epidural veya sinir bloğu olarak adlandırılan omurga enjeksiyonları da steroid ilaçları doğrudan omurgaya uygulanmaktadır. Bu sayede fıtıktan kaynaklanan sinirin sıkışması ve iltihaplanması azalır. Enjeksiyon sayesinde vücut daha hızlı iyileşerek aktivitelere daha hızlı bir şekilde dönülebilmektedir.
Bel fıtığı egzersizleri
Bel fıtığının erken aşamalarında uygulanacak egzersizler ağrıların hafiflemesine ve bel kaslarının rahatlamasına yardımcı olmaktadır. Bu sayede omurlar üzerindeki baskı azalır. Bu hareketleri fizyoterapist eşliğinde başlanmalı ve günde 3 defa tekrar edilmelidir. Etkili bel fıtığı hareketleri içerisinde şunlar yer almaktadır.
McKenzie metodu
Bel fıtığı tedavisinde etkili olduğu kanıtlanan egzersizlerden birisi olan McKenzie metodu aynı zamanda ağrının ilerleyip ilerlemediğinin tespit edilmesini sağlamaktadır. Bu metodun uygulanması için takip edilmesi gereken adımlar içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Yüzüstü yere uzandıktan sonra yavaşça kolların üzerinde belden bükülerek yukarı doğru kaldırılır.
- Ağrı hissedilen noktada durulması gerekir.
- Pozisyonda 10 saniye sabit kalındıktan sonra ilk pozisyona geri dönülür.
- Hareket 10 kez tekrarlanır.
Kalça germe egzersiz
Kalça germe egzersizi ile omurganın doğal pozisyonuna kavuşması mümkün olmaktadır. Egzersizin yapılabilmesi için şu adımların takip edilmesi yeterli olacaktır.
- Sırt üstü uzanmış ve dizler bükülerek ayaklar yere düz basacak şekilde pozisyon alınır.
- Başın arka kısmı yere değerken boyun ve omurga aynı hizada olmalıdır.
- Omurganın doğal şeklinin korunması için bel ile yer arasında boşluk oluşturulmalı ve bu boşlukta el rahatlıkla konumlandırılabilmelidir.
- Derin bir nefes aldıktan sonra nefes verirken karın kasları ile leğen kemiği yukarı doğru çekilmelidir. Bu aşamada bel tamamen yere değmelidir.
- Nefes alırken servikin ve omurganın doğal konumuna dönmesi ne izin verin.
- Hareketin 10 kez tekrarlanması gerekir.
Gövde dönüşü esneme hareketi
Bu hareketin yapılabilmesi için şu adımların takip edilmesi gerekmektedir.
- Dizler bükülü olacak şekilde sırt üstü uzanılır.
- Daha sonrasında dizler sağ tarafa yatırılır ve bu şekilde 10 saniye beklenilir.
- Dizler dik konuma getirildikten sonra sol tarafa yatırılır ve 10 saniye bu şekilde beklenir.
- Hareket sırasında dizlerin bitişik olması ve kalçanın yerden hareket etmemesi önemlidir.
- Hareketin 10 kez tekrarlanması yeterli olacaktır.
Bacak germe hareketi
Bu harekette önemli olan dizin mümkün olduğunca karına yakın bir pozisyona getirebilmesidir. Egzersizlerinin yapılabilmesi için takip edilmesi gereken adımlar içerisinde şunlar yer alır.
- Sırt üstü uzandıktan sonra eller bacağın alt kısmında birleştirilir.
- Dizler karnına doğru çekilir ve bu pozisyonda 10 saniye beklenir.
- Hareket diğer bacağı uygulanır.
- Egzersizin 10 kez yapılması yeterli olacaktır.
Yan gerdirme hareketi
Ayakta uygulanacak bu hareketin adımları içerisinde şunlar yer almaktadır
- Sol el havaya doğru kaldırılmışken sağ el diz bölgesine yakın tutulur ve vücut sağ tarafa doğru hafif bir şekilde eğilir.
- Sağ tarafa eğilme gittikçe arttırılır.
- Daha sonrasında aynı hareket sol taraf için uygulanır.
- Hareketin 10 kez uygulanması yeterli olacaktır.
Yarı eğilme pozisyonu
Sırt kaslarının gerilmesini sağlayan bu pozisyon yine ayakta uygulanmaktadır. Egzersizin adımları içerisinde şunlar yer alır.
- Eller sağ ve sol dizilerin yanında olacak şekilde öne doğru yavaşça eğilir. Bu aşamadan sırtın düz olmasına dikkat edilmesi gerekmektedir.
- Hastaların bel ya da bacak ağrısı hissetmemesi durumunda hareketin 10 kez tekrarlanması gerekmektedir.
- Hareket sırasında sırt kaslarının gerildiğinin hissedilmesi gerekmektedir.
Bel fıtığı ameliyatı
Bel fıtıkları zamanla iyileşmekte ya da ameliyat dışı tekniklerle tedavi edilebilmektedir. Ancak her 10 hastadan birinde cerrahi tekniklerin uygulanması gerekli olmaktadır. Diğer tedavilerin belirtileri hafifletmemesi durumunda omurilik ve sinirler üzerindeki baskının hafifletilmesi için çeşitli tekniklerden cerrahi işlemler uygulanabilir.
Bel fıtığı ameliyatının yöntemleri
Bel fıtığı neden olduğu belirtilere ve şiddetine göre uygulanacak ameliyat yöntemi değişiklik göstermektedir. Fıtıklaşmış diskini çıkarılması için diskektomi yönteminden yardım alınmaktadır.
Fıtıklaşmış diskin etrafındaki kemiğin bir kısmını çıkarmak ve omurga kanalını genişletmek için ise yapay disk ameliyatları uygulanmaktadır. Son olarak omurganın daha stabil hale getirilmesi için 2 veya daha fazla sayıdaki omurun doğrudan birleştirilmesi yönelik uygulanan cerrahi işleme omurga füzyonu adı verilir.
Bel fıtığı ameliyatının yan etkileri
Bel fıtığı ameliyatları nadir olarak yan etkilere neden olmaktadır. Ameliyatlardan sonra görülebilecek yan etkiler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Enfeksiyon
- Kan pıhtısı oluşumu
- Sinir hasarı
- Ağrı
- Şişlik
- Morarma
Bel fıtığı ameliyatının faydaları
Bel fıtığı ameliyatlarından sıkışmış olan sinir rahatlatıldığı için ağrı da ortadan kalkmaktadır. Ameliyatın doğru hastalara uygulanması halinde başarı oranı %90'dan daha yüksek olmaktadır.
Bel fıtığı komplikasyonları
Bel fıtığı nadiren görülse de tüm sinirleri ve omurilik kanalına bası yapabilmektedir. Bu durum nadir olarak kalıcı zayıflık ya da felç gibi problemlere neden olabilir. Bu durumların görülmesi halinde acil ameliyat yapılması gerektiği olmaktadır.
Bel fıtığı hastalığının iyileşme süreci
Bel fıtığı ameliyatlarından sonraki ilk günlerde kesin yapılan yerlerde ağrı hissedilmesi normal olarak kabul edilmektedir. Ameliyattan sonraki ilk 2-3 saat üzerinde hastaların sırt üstü yatarak dinlenmeleri önerilmektedir. Bu süre içerisinde sırtın yastıkla desteklenmesi önerilmektedir.
Ameliyattan sonraki gün doktor ya da fizyoterapist eşliğinde hastalar ayağa kaldırılmaktadır. Bu aşamada hastaların nasıl hareket edeceklerine dikkat etmeleri ve daha sonraki günlerde bu hareketlerin tekrarlamaları gerekmektedir.
Ameliyattan sonra ilk kez ayağa kalkarken baş dönmesinin görülmesi normal bir durumdur. Bu sebeple tamamen ayağa kalkmadan önce 1-2 dakika beklenilmesi gerekir. Ameliyattan sonraki ilk gün 4-5 kez ayağa kalkmak yeterli olacaktır.
Ameliyatın sorunsuz geçmesi halinde ertesi gün hastalar taburcu edilebilir. Genellikle gizli dikiş kullanılması sebebiydi hastaların daha sonrasında dikiş aldırmaya gitmesine gerek bulunmaz. Yarada herhangi bir şişlik ya da kızarıklık gibi enfeksiyon belirtisinin olmaması durumunda kontrol için 8. günde doktora gidilmesi önerilir.
Hastalar taburcu olduktan sonra gün içerisinde 5-6 kez ayağa kalkabilirler. Bu sırada doktorun önerdiği şekilde kalkılması gerekmektedir. Ameliyattın ilk haftasından sonra kısa yürüyüşlere başlanabilir. Yürüyüşlerin süresi zaman içerisinde uzatılmalı ve yürüyüş sırasında ameliyat yerinin üşümemesine dikkat edilmesi gerekmektedir.
Her ne kadar ameliyattan sonra egzersize başlamak için 6 hafta beklenmesi gerekse de ikinci haftadan itibaren hafif bel hareketlerinin yapılması gerekmektedir. Bunun yanında ameliyattan sonra ayakta hafif bir uyuşukluk görülebilir. Bu uyuşukluğun kendiliğinden 2 ay içerisinde geçmesi beklenmektedir.
Bel fıtığı olan bireyler nelere dikkat etmeli?
Bel fıtığı olanların ve fıtıklaşmanın önlenmesi için dikkat edilmesi gerekenler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Gövde kaslarının güçlendirilmesi ve omurganın stabilize edilmesi için egzersiz yapmak
- Omurga ve disiplin üzerindeki baskının azaltılması için iyi postürün korunması
- Ağır nesnelerin düzgün bir şekilde kaldırılması
- Sağlıklı kilonun korunması
- Tütün kullanımının bırakılması
