Çarpık Ayak (Pes Ekinovarus)

Çarpık Ayak (Pes Ekinovarus) Nedir?

Genellikle doğuşta mevcut olan doğum kusurlarından birisi olan çarpık ayak, bebeklerin ayak şeklinin ya da pozisyonun bozulduğu bir dizi ayak anormalliğinin tanımlanması için kullanılmaktadır. Çarpık ayak durumlarında kasları kemiğe bağlayan dokular normalden daha kısa olmaktadır. Sağlıklı bir şekilde dünyaya gelen bebekler için çarpık ayak genellikle izole bir durumdur.

Çarpık ayak hafif ya da şiddetli olabilir. Bu sorun ile dünyaya gelen bebeklerin yaklaşık olarak yarısında çarpıklık her iki ayakta da görülmektedir. Çarpık ayakla dünyaya gelen bebeklerin ilerleyen dönemlerinde normal bir şekilde yürümesi zorlaşmaktadır. Bu sebeple de doktorlar genellikle doğumdan hemen sonra tedavi edilmesi önerilmektedir. 

Çarpık ayak tedavisinde genellikle cerrahi prosedürlere ihtiyaç duyulmaz. Ancak bazı bebeklerin sağlıklı bir şekilde yürüyebilmesi için cerrahi prosedürlere ihtiyaç duyulmaktadır.

Çarpık Ayak (Pes Ekinovarus) Neden Olur?

Çarpık ayağın neden meydana geldiği henüz bilinmemektedir. Ancak genetik ve çevresel faktörlerin kombinasyonu olduğu düşünülmektedir. 

Çarpık Ayak (Pes Ekinovarus) Belirtileri

Bebekte çarpık ayak olması durumunda görülebilecek belirtiler içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Ayağın üst kısmı genellikle aşağı ve içe doğru bükülür. Bu sebeple de kemer artar ve topuk içe doğru döner.
• Ayak o kadar şiddetli bir şekilde dönebilir ki sanki ters dönmüş gibi görünebilir.
• Etkilenen bacak ya da ayak diğerinden biraz daha kısa olabilir. 
• Etkilenen bacaktaki baldır kasları genellikle yeterince gelişmemiştir. 
• Ayaktaki görünüme rağmen herhangi bir ağrıya neden olmaz.
• Ayak bileğinde sertlik olması
• Ayaklarda tam hareket kabiliyetinin bulunmaması

Bunun yanında ayaktaki şekil değişiklikleri içerisinde şunlar da yer almaktadır.

• Ayağın böbrek şeklinde olması.
• Ayağın iç kısmında derin kırışıklıkların olması
• Ayak kemerinin normalden daha yüksek olması

Çarpık Ayak (Pes Ekinovarus) Tanı Kriterleri

Çarpık ayak teşhisi genellikle hamilelik sırasında gerçekleştirilen ultrason görüntülemelerinde tanı almaktadır. Hamilelik sırasında tanı alan çarpık ayak durumunun tedavi planlaması da yine bu dönemde gerçekleştirilir.

Bazı durumlarda ise tanı doğumdan sonra konmaktadır. Genellikle bebeğin ilk fiziksel muayenesinde teşhis edilmektedir. Bazı durumlarda tanının doğrulanması için röntgen gerekebilmektedir. 

Çarpık Ayak (Pes Ekinovarus) Tedavi Yöntemleri

Yenidoğan bebeklerin kemiklerinin, eklemlerinin ve tendonlarının son derece esnek olmasından dolayı tedavi doğumdan sonraki ilk bir iki hafta içerisinde başlamaktadır. Tedavinin amacı, uzun vadede engelleri önlemek amacıyla çocuğun yürümeyi öğrenmeden önce ayakların çalışma şeklinin iyileştirilmesidir. 

Çarpık Ayak Ponseti Tedavisi

Çarpık ayak tedavisi seçenekleri içerisinde en yaygın kullanılan seçenektir. Bu tedavinin aşamaları içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Öncelikle doktor ayağın doğru pozisyonda kalması için ayağı alçıya alır.
• Birkaç ay boyunca ayağın yeniden konumlandırılması için ayak birkaç haftada bir yeniden alçıya alınır.
• Sürecin sonunda Aşil tendonunun uzatılması için cerrahi işlem gerçekleştirilir.

Bebeğin ayağının şeklinin düzeltilmesinin ardından aşağıdakilerden bir veya birkaçı uygulanarak ayak konumunun korunması sağlanmaktadır.

• Bebeğe esneme egzersizlerinin yaptırılması
• Özel ayakkabılar ve desteklerin kullanılması
• Ayakkabı ve desteklerin ortalama olarak 3 yıl boyunca 24 saat kullanılmasına dikkat edilmesi

Bu yöntemin başarılı olması ve ayağın eski haline dönmemesi için doktorun talimatlarına göre ayak desteklerinin kullanılması gerekmektedir. Bu prosedürün başarılı olamamasının nedeni genellikle desteklerin talimatlara uygun bir şekilde kullanılmamasıdır. 

Çarpık Ayak Fransız Tedavisi

Ponseti yöntemi ile benzerlik taşıyan Fransız yönteminde alçı yerine atel ve bantlama kullanılmaktadır. Atel kemiklerin desteklenmesi ve korunmasını sağlayan bir cihazdır. 

Fizyoterapist tarafından uygulanan bu tedaviye doğumdan kısa bir süre sonra başlanması gerekmektedir. Atel ve bantlamanın her gün kullanılması gerekmektedir. Bunun için fizyoterapistler bu işlemin nasıl yapılacağını ebeveynlere öğretirler. Haftada birkaç gün ise fizyoterapist randevusuna gidilmesi gerekmektedir.

Fransız tekniğinin uygulanma adımları içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Bebeğin ayağı doğru pozisyona uzatılır.
• Ayaklar bant ve atel kullanılarak sabitlenir.
• İşlem iki ay boyunca her gün tekrarlanır.
• Daha sonrasında bebek 3 aylık olana kadar uygulama sıklığı azaltılır.

Fransız yöntemi ile tedavi edilen bebeklerde Aşil tendonu ektomisi de gerekli olmaktadır. 3 ayın sonunda çarpık ayakta iyileşme görülmektedir. Ancak doğru ayak pozisyonunun korunması için çocuk 2- 3 yaşına gelene kadar koruyucu tedavinin uygulanmaya devam etmesi gerekmektedir. 

Çarpık Ayak Ameliyatı

Cerrahi olmayan seçeneklerden olumlu sonuç alınamaması halinde ya da durumun şiddetli olması durumunda cerrahi işlemler düşünülebilir. Ortopedi cerrahları tarafından uygulanan bu operasyon ile bebeğin ayağının daha iyi bir pozisyona gelmesi için tendonların ve bağların uzatılması ve yeniden konumlandırılması mümkün olmaktadır. Ameliyattan sonra 2 ay kadar alçı uygulanması ve bir yıl kadar destek kullanılması gerekmektedir.

Ameliyata rağmen çarpık ayağın tamamen düzelmeme ihtimali bulunmaktadır. Ancak vakaların önemli bir kısmında ameliyat edilen bebekler normal ayakkabı giyebilirler ve aktif bir hayat yaşayabilirler. 

Çarpık Ayak Ameliyatının Yöntemleri

Çarpık ayak ameliyatında genellikle ayağın yeniden şekillendirilmesini sağlayan rekonstrüktüf cerrahisi uygulanmaktadır. Bunun için cerrahlar bacaktaki ya da ayaktaki bir kemiği yeniden şekillendirir ve konumlandırır.

Bunun yanında yeniden şekillendirilmenin sağlanması için dış fiksasyon da önerilebilmektedir. Bu ameliyat yönteminde pimler ve teller kullanılarak ayaklara cerrahi olarak dış destekler uygulanır. Bu destekler ayağı yavaşça yeniden konumlandırmak için günlük olarak ayarlanır.

Çarpık Ayak Ameliyatının Faydaları

Çarpık ayak ameliyatı, diğer yöntemler ile başarı sağlanamayan durumlarda bebeklerin ayaklarının normal pozisyona gelmesini sağlamaktadır. Başarı şansı yüksek olan bu prosedürlerden sonra çocuklar normal bir şekilde yürüyebilmektedir.

Çarpık Ayak Ameliyatının Komplikasyonları

Çarpık ayak ameliyatından sonra görülebilecek komplikasyonlar uygulanan prosedüre bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Ancak genel olarak görülebilecek komplikasyonlar içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Ayak sinirlerinde hasar
• Ayakların şişmesi
• Ayaktaki kan akışı ile ilgili sorunlar
• Sertlik
• Artrit
• Zayıflık

Çarpık Ayak (Pes Ekinovarus) Riskleri

Çarpık ayak genellikle bebekler yürüme çağına gelene kadar herhangi bir komplikasyona neden olmaz. Tedavi edilmesi halinde ise genellikle normal bir şekilde yürüme görülebilir. Ancak aşağıdaki noktalarda bazı zorluklar görülebilmektedir.

• Etkilenen ayak diğer ayağa göre daha az esnek olabilir.
• Etkilenen bacak biraz daha kısa olabilir. Ancak genellikle hareketlilikte önemli bir soruna neden olmaz.
• Etkilenen ayak diğer ayaktan 1- 1,5 numara daha küçük olabilir.
• Etkilenen taraftaki baldır kasları diğer bacaktaki kaslardan daha zayıf olabilir.

Çarpık ayağın tedavi edilmemesi halinde ise ciddi problemlerin yaşanması mümkün olmaktadır. Bu sorunların içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Çocukta artrit gelişimi görülebilir.
• Ayağın alışılmadık görünümü, çocuğun ergenlik döneminde beden imajını endişe verici hale getirebilir.
• Ayak bileğinin burkulması çocuğun tabanı üzerinde yürümesine izin vermeyebilir. Bunu telafi etmek için ise ayağın dış tarafında ya da ayağın üst tarafı ile yürüme söz konusu olabilir.
• Yürümedeki değişiklikler baldır kaslarının doğal büyümesini engelleyebilir.
• Ayakta büyük yaraların ve nasırların oluşmasına neden olabilir.
• Yürümenin garip bir şekilde gerçekleşmesine neden olabilir. 

Çocuğun Destek Kullanımını Nasıl Yardımcı Olunur?

Desteklerin talimatlara uygun bir şekilde kullanılması başarı şansının arttırılmasındaki en önemli noktadır. Ancak çocuklarda destekleri gerektiği gibi kullanmak zor olabilir. Bu sürecin kolaylaştırılması için ise şu ipuçlarından yararlanılabilir.

• Destekler takılırken çocuklar ile oyun oynamak ve hafif egzersizler yaptırmak
• İlk üç aydan sonra destekler sadece gece ve gündüz uykusunda kullanılmaktadır. Bu sebeple de uyku rutininin bir parçası haline getirilebilir.
• Metal çubuklar üzerine yumuşak pedlerin eklenmesi
• Destek kullanımı sırasında krem ve losyon kullanılmaması
• Ayakkabının destekten kaymaması dikkat edilmesi

Çarpık Ayak Çeşitleri

Çarpık ayağın iki çeşidi bulunmaktadır.

İzole veya İdiyopatik Çarpık Ayak

En yaygın görülen çarpık ayak türüdür. Bu çeşidinde çocukta başka tıbbi sorun bulunmaz. İdiyopatik ise nedeni bilinmediği anlamına gelmektedir.

İzole Olmayan Çarpık Ayak

Bu çarpık ayak diğer sağlık sorunları ile birlikte görülmektedir. Bu sorunlar içerisinde eklem sorunu ve spina bifida yer almaktadır. Nöral tüp defektleri, bebeğin beyni, omurgası ve omuriliği ile ilgili sorunlardır.