Hipotiroidizm

Hipotiroidizm Nedir?

Hipotiroidizm, tiroid hormonun az salgılanmasıdır. Bu durum tiroid bezlerinin az çalışmasına bağlı olarak gerçekleşir. Metabolizmanın düzenlenmesi ile görevli olan bu hormonların az salgılanması ise hastalarda yorgunluk, seste boğuklaşma, ciltte kuruluk ve dökülme ve dilde büyümeye neden olabilir.

Hipotiroidizm hastalarının kan değerlerinde T3 ve T4 seviyeleri normal olurken TSH düzeyleri yüksek olmaktadır. Hastalığın tedavi edilmemesi durumunda ise hastalar öncelikle kilo almaya başlar. Daha sonrasında ise hastaların vücut ısıları düşer ve şuurları bulanıklaşmaya başlar. Bu belirtilere son olarak kabızlık da eklenir.

Bu belirtiler görülen hastaların uzmana danışması ve gerekli tahlilleri yaptırması gerekmektedir. Hipotiroidizmin tanı alması durumunda ise günlük kullanılan hormon tabletleri ile tedavi edilirler.

Hipotiroidizm Belirtileri

Tiroid bezinin az çalışmasına bağlı olarak gelişen hipotiroidizmin görülen belirtileri şunlardır.

• Kadınlarda adet kanaması azlığı ya da yokluğu,
• Erkeklerde ergenlik gecikmesi,
• Unutkanlık,
• Konsantrasyon azlığı,
• Anormal kilo artışı,
• İştah fazlalığı,
• Kabızlık,
• Ses kısıklığı,
• Terlemenin azalması,
• Ellerde ve ayaklarda ödem,
• Soğuk ortamlara tahammül edememe,
• Depresif ruh hali,
• Mutsuzluk,
• Halsizlik,
• Çabuk yorulma,
• Hareketlerde yavaşlık,

Hipotiroidizm Nedenleri

Hipotiroidizmin önlenmesi için yapılabilecek bir şey yoktur. Çünkü bağışıklık sisteminin tiroid bezlerine saldırması ve burada bulunan dokuları harap etmesi sonucunda oluşur. Bunun sonucunda ise bazı hastalıklar meydana gelebilir. Bu hastalıklardan en bilineni tiroid bezlerinde iltihaplanma olarak bilinen Haşimato tiroididir.

Haşimato hastalığında bağışıklık sistemi tiroid bezlerini yabancı olarak algılar ve onlara saldırır. Bazı hastalarda ömür boyu bu durum gerçekleşmezken bazı hastalarda ise bağışıklık sistemi tiroid bezlerini çalışamayacak duruma getirebilir.

Tiroid hormonunun salınımının düşmesinin diğer en çok görülen sebepleri ise zehirli guatr ve tiroid kanseri olmaktadır. Hipotiroidizmin diğer nedenleri ise şunlardır.

• Annesinde tiroid hastalığı bulunanlar,
• İnterferon, lityum ya da amiodaron gibi ilaçları kullananlar,
• Radyasyona maruz kalmak,
• İyottan fakir bölgelerde yaşamak,
• İyottan fakir beslenmek,
• Hipofiz bezi sorunları,
• Doğuştan tiroid bezinin gelişmemesi,
• Tiroid ameliyatı geçirmek,
• Radyoaktif iyot tedavisi görmek,
• Tip 1 diyabet hastası olmak,
• Vitiligo hastası olmak,
• Bağışıklık sistemi hastalıklarına sahip olmak,

Bunların yanında kadınlarda hipotiroidizm erkeklere oranla 4 kat daha fazla görülmektedir. Bunun sebebinin kadın hormonları olan progesteron ve östrojen olduğu düşünülmektedir.  Ancak henüz bir kanıt bulunamamıştır.

Hipotiroidizm Tanı Kriterleri

Hipotiroidizm belirtilerinin kişiden kişiye farklılık göstermesinin yanı sıra sıklıkla diğer sağlık sorunları belirtilerine benzemesi sebebiyle hipotiroidizm sadece belirtilere dayanılarak konulamaz. Genellikle yapılan kan testleri sonuçları tanının kesinleşmesini sağlamaktadır. 

Tipik olarak hipotiroidizmi teşhis etmek amacıyla yapılan ilk kan testi kandaki tiroit uyarıcı hormon olan TSH’ın düzeyini ölçmektir. TSH hormonunun yüksek olması durumunda tiroid hormonu T4 için kan testi ile birlikte test tekrar yapılır. Sonuçlar TSH’ın yüksek T4'ün ise düşük olduğunu gösteriyorsa hiportiroid tanısı konulabilir. Bazı durumlarda ise tiroid hormonu olan T3 de ölçülebilmektedir. 

Hastalara uygulanan ikinci testte TSH yüksek ancak T4 ve T3 standart aralıkta ise subklinik hipotiroidi olarak adlandırılan bir durumdur. Bu durumda gözle görülür herhangi bir belirtti yaşanmaz. 

TSH testleri ayrıca zamanla hipotiroidizmin yönetilmesinde de önemli bir rol oynamaktadır. Genellikle doğru ilaç dozunun bulunması ve sürdürülmesini yardımcı olmak için bu testlerden yararlanılmaktadır.

Hipotiroidizm Tedavisi

Hipotiroidizm ömür boyu tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır. Hastalığın tedavisinde ise T4 hormonu içeren ilaçlar kullanılmaktadır. İlaç kullanımının başlamasından sonra şikayetlerin düzelmeye başlaması 2  haftayı bulmaktadır. Düşük dozlar ile başlanılan tedavi 5- 6 haftada bir artırılır ve TSH hormonu normal seviyeye çıkınca tek doza ayarlanır. Daha sonrasında ise hastalar 6 aylık ya da 1 yıllık döngüler ile hormon seviyeleri takibe alınır.

Eğer hastanın hamilelik, koroner kalp hastalığı ya da ileri yaşta olma gibi bir durumu varsa hormon değerlerinin daha sık takip edilmesi gerekir. Bunun gruba dikkat edilmesinin sebebi ise tiroid hormonları ilaçları nedeniyle kalbin daha fazla çalışmasıdır. Bu sebeple de doz ayarlamasının iyi yapılması gerekir. 

Hipotiroidizmin tedavi edilmemesi durumunda ise hastalarda birçok metabolik sorunlar ortaya çıkmaktadır. Tedavi olmayan veya tedavisini sürdürmeyen kişilerde kalp büyümesi, pıhtı oluşumu, kalp yetmezliği, hipertansiyon ve damar sertliği gibi hayati tehlikesi olan durumlar ortaya çıkabilir.

Bunların yanında hormon seviyelerinde oynamalar küçükse ve hastaların şikayetleri fazla değilse tedaviye başlamadan önce hastalar düzenli kontroller ile izlenebilir.

Hipotiroidim Hastalarında Beslenme

Hipertiroidizm olan kişilerin beslenmelerini dikkat etmeleri gerekmektedir. Tiroid hormonunun dengelenmesi için özellikle iyot, selenyum, çinko, magnezyum, demir, D3 ve B12 vitamini gibi mikro besinlerden faydalanmaları gerekmektedir. Hipotiroidizm olan kişilerin beslenmelerini dahil etmeleri önerilen besinler arasında ise şunlar yer almaktadır. 

İyot 

İyot tiroid hormonu üretiminde önemli bir mineraldir. Şiddetli iyot eksikliği hipotiroidizme yol açarken, aşırı iyot ise tüketimi de aynı şekilde zarar yaratabilir. Yüksek miktarda iyot içeren besinler içerisinde ise şunlar yer almaktadır. 

• Morina ve ton balığı 
• Kabuklu deniz ürünleri 
• Deniz yosunu 
• Süt 
• Yoğurt 
• Peynir 
• Yumurta 
• İyotlu tuz 

Selenyum 

T4'ün T3'e dönüşümünü destekleyen selenyum, aynı zamanda tiroid hormonunun dengesini sağlamasına da yardımcı olmaktadır. Selenyum açısından zengin olan gıdalar içerisinde şunlar yer almaktadır. 

• Deniz ürünleri 
• Et 
• Kümes hayvanları 
• Yumurta 
• Süt 
• Yoğurt 
• Tam tahıllar 

Çinko 

Selenyum gibi çinko da tiroid hormonlarını aktive etmek için gereklidir. Çinko eksikliğinin bulunması hipotiroidizm ve metabolizmanın azalmasına neden olmaktadır. Çinko açısından zengin olan besinler içerisinde ise şunlar yer almaktadır. 

• İstiridye ve diğer kabuklu deniz ürünleri 
• Et 
• Balık 
• Kümes hayvanları 
• Güçlendirilmiş kahvaltılık gevrek 
• Fasulye 
• Fındık 
• Tam tahıllar 
• Yumurta 
• Süt ürünleri 

Magnezyum 

Tiroid hormonunun üretiminde ve dengesini sağlanmasında magnezyum son derece önemli bir mineralleri. Magnezyum seviyesinin çok düşük olması anormal tiroid fonksiyonlarıyla ilişkili olmakla birlikte potansiyel olarak hipotiroidizm riskini arttırmaktadır. Magnezyum açısından zengin olan gıdalar içerisinde ise şunlar yer almaktadır. 

• Baklagiller 
• Fındık 
• Tohumlar 
• Tam tahıllar 
• Yeşil yapraklı sebzeler 
• Süt 
• Yoğurt 
• Peynir 
• Güçlendirilmiş kahvaltılık gevrekler 

Demir 

Tiroid hormonu metabolizması için gerekli olan demir mineralinin eksik olması durumunda süreç bozulabilmektedir. Demir açısından zengin olan besinlerin içerisinde ise şunlar yer almaktadır. 

• Yağsız et 
• Kümes hayvanları 
• Deniz ürünleri 
• Güçlendirilmiş ekmekler ve kahvaltılık gevrekler 
• Fasulye 
• Bezelye 
• Ispanak 
• Fındık 
• Kuru meyve 

D3 vitamini 

D3 vitamini yiyeceklerle alınır ve güneşe maruz kaldıktan sonra vücutta yapılır. D3 vitamininin düşük olması otoimmün hipotiroidizm ile bağlantılı olmaktadır. Aşağıda yer alan gıdalar daha fazla D vitamini alınmasına yardımcı olabilir. 

• Somon, ton balığı ve uskumru gibi yağlı balıklar 
• Balık yağı 
• Sığır karaciğeri 
• Yumurta sarısı 
• Portakal suyu 
• Peynir 
• Güçlendirilmiş kahvaltılık gevrekler 

B12 vitamini 

Hipotiroidizm olan kişilerde kan ve sinir sağlığı ile enerji üretimi için önemli bir mikro besin olan B12 vitamini eksikliğinin daha çok görüldüğü bilinmektedir. B12 vitamini açısından zengin olan Besin kaynakları içerisinde şunlar yer almaktadır. 

• Deniz ürünleri 
• Kümes hayvanları 
• Et 
• Sakatat 
• Yumurta 
• Süt 
• Peynir 
• Yoğurt
• Güçlendirilmiş kahvaltılık gevrekler

Hipotiroidizm Hastalarının Kaçınması Gereken Yiyecekler 

Bazı besinler hipotiroidi şiddetlendirdiği için bu besinlerin tüketilmemesi ya da sınırlandırılması gerekmektedir. Hastaların kaçınması gereken besinler içerisinde şunlar yer almaktadır. 

• Turpgiller ve soya bazlı gıdalar da yer alan guatrojenler, iyotu bloke ederek tiroid hormonu sentezini engellediğini bilinmektedir. Brokoli, lahana ve tofu gibi guatrojen kaynaklarının büyük miktarlarda tüketilmesi sorun yaratmaktadır. 
  
  
• Haşimato ile birlikte çölyak teşhisi alan kişilerin ise glutenden kaçınmaları gerekmektedir. Gluten açısından zengin olan besinlerin içerisinde buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllar yer almaktadır. 

Bunların yanı sıra hastaların cips, unlu mamuller, patates kızartması ve hamburger gibi aşırı işlenmiş gıdalar ve yağlı gıdaları da beslenmelerinden çıkarmaları gerekmektedir. Çünkü bu gıdalar vücutta oksidatif stresi ve inflamasyona neden olmaktadır.