İshal

Oca 26, 2022

KISA YOL

İshal Nedir?

Sağlıklı bir kişinin gündelik hayatında normal olarak birkaç defa bağırsak hareketleri gereği dışkılaması gerekmektedir. Ancak bu dışkılama gün içerisinde normalden daha fazla gerçekleşmek ile birlikte gevşek ve sulu dışkı ile ortaya çıkarsa, bu bağırsak hareketleri ishal olarak adlandırılır. İshal rahatsızlığı için diğer kullanılan isim ise diyare olarak bilinmektedir.

İshal bilindiği üzere gayet kısa süreli bir rahatsızlık olmakla birlikte çoğu zaman birkaç günlük sürede iyileşir ve çok yoğun bir tedavi ihtiyacı bulunmamaktadır. Ancak ishal denildiğinde iki farklı ishal çeşidinden bahsetmek mümkündür. 

İlk olarak akut ishal üzerinde durulursa, genellikle 1 veya 2 gün süren bir rahatsızlık ile karşılaşılır. Bu durumun arkasında virüs veya bakterilerden dolayı ortaya çıkan bir enfeksiyon ya da bir gıda zehirlenmesi bulunabilir. Genellikle az gelişmiş bölgelere veya üçüncü dünya bölgelerine yapılan bir ziyarette, bir tatil sırasında veya temizliğin eksik olduğu bir bölgeye yapılan ziyarette bakteri ya da parazitler sonucunda ortaya çıkan ishal, turist ishali veya akut ishal oluşturabilir.

İshal açısından diğer tür ise kronik ishal olmak ile birlikte en az 1 ay kadar bir süre devam edebilir. Bu gibi bir durumun altında da genellikle bir bağırsak rahatsızlığı veya bağırsak sistemindeki bir bozukluk bulunabilir. Bu tip sorunlarda çoğu zaman Crohn hastalığı, sürekli enfeksiyonlar, inflamatuar bağırsak hastalığı, çölyak veya irritable bağırsak sendromu gibi problemler ishal nedeni olarak kabul edilmektedir.


İshale Ne İyi Gelir?

Yaşam kalitesine olumsuz bir etkisi bulunan ishal rahatsızlığında herkesin aklına ilk gelen soru, ishale ne iyi gelir sorusu olmaktadır. Hem çocuklarda hem de yetişkinlerde ishal rahatsızlığında özellikle tüketilen gıdalara dikkat edilmesi önemlidir. Çünkü bu rahatsızlıkta genellikle evde ishal tedavisi uygulanabilir.

İshalin durdurulabilmesi için bağırsaktaki fazla suyun giderilmesi yani bağırsaktan çekilmesi gerekir. Bu açıdan tüketilecek gıdalar açısından posa açısından zengin, musilaj içerikli ve guar gum açısından zengin besinler seçilmelidir. Bu tarz besinler arasında;

  • Zengin nişastalı patates
  • Su tutucu özellikli çay, kahve veya kakao
  • Sodyum kaybını önleyen su tutucu gıda olarak pirinç
  • Probiyotik özellikli yoğurt
  • Posalı ve pektin içerikli elma
  • Sıvı tutan ve zengin posalı muz
  • Şeftali, koruk suyu, havuç, makarna
  • Mide bulantısı gibi durumlarda tuzlu kraker 
  • Bol sağlıklı su gibi besinler seçilebilir.

İshal Nasıl Geçer?

İshal rahatsızlığından mustarip olan kişilerde ishalin geçirilmesi için dehidrasyon oluşturan sıvı kaybının önlenmesi gerekir. Yani ishali geçirmenin en pratik yolu sıvı kaybını engellemektir. Bu durumda bahsedilen gıdaların tüketilmesi ile birlikte su takviyesi yapılabilir, sodyum ve klorür gibi elektrolitler yenilendiğinde vücutta sıvı kaybı önlenebilir. 

Aslında daha kapsamlı şekilde bakıldığında ishal tedavisi için öncelikle akut veya kronik durumda olup olmaması göz önünde bulundurulur. Özellikle bebek ve küçük çocuklarda ishal durumunda hem besin takviyesi hem de ilaç takviyesi öncesi mutlaka doktora başvurmak gerekir.

Çocuklukta ishal rahatsızlığı genellikle virütik olmakla birlikte birkaç gün içerisinde düzelebilir. Antibiyotik bu konuda etkili olmayacağı için kullanımı bir ihtiyaç oluşturmayacaktır. Ancak ishal ile birlikte yüksek ateş, karın ağrısı ve kanlı dışkılama gibi problemler görüldüğünde doktor kontrolünde antibiyotik kullanılabilir.

İshal Neden Olur?

İshal rahatsızlığının arkasında bir takım hastalıklar ve tıbbi durumlar bulunabilir. Öncelikli olarak virüs kaynaklı bir şekilde ishal rahatsızlığına bakıldığında Norwalk virüsü, viral hepatit veya sitomegalovirüs nedeniyle ishal yaşanabilir.

İshal nedenleri arasında bakteriler ve parazitler bulunmak ile birlikte kirli gıdalar, kirli su, kirli eşyaların kullanması gibi durumlarda Clostridium difficile gibi mikroorganizmalar ishal rahatsızlığı oluşturabilir. Ayrıca antibiyotik tedavilerinin ardından veya hastane tedavilerinin ardından ishal yaşanabilir. Farklı hastalıklarda tedavi amacıyla kullanılan antibiyotikler ishal nedeni olarak görülebilir. Ayrıca yine kanser ilaçları ve magnezyumlu antasit tarzı ilaçlar da ishal rahatsızlığı oluşturabilir.

Çocuk veya yetişkin herhangi bir kişide laktoz intoleransı bulunduğunda ishal rahatsızlığı görülebilir. Fruktozun sindirilmesinde zorluk yaşanıyorsa, sorbitol ve manital benzeri maddelerin bulunduğu sakız tarzı gıdalar tüketildiğinde, safra kesesi ameliyatlarının ardından ya da Chron, ülseratif kolit, çölyak, irritabl bağırsak sendromu gibi bağırsak rahatsızlıkları nedeniyle ishal yaşanabilir.

İshalin Belirtileri Nelerdir?

İshal rahatsızlığı ile birlikte birçok farklı belirti ortaya çıkma ihtimali bulunmaktadır. Bazen bu belirtilerin tek biri bazen de birçoğunun bir arada görülebileceği bilinmelidir. Bu genel belirtiler arasında;

  • Karın ağrısı
  • Mide bulantısı ve kusma
  • Artan dışkılama
  • Dışkı miktarının fazla olması
  • Dışkının sulu olması
  • Genel huzursuzluk
  • Dışkının sümüksü veya kanla karışık bir yapıya sahip olması bulunmaktadır.

İshal belirtileri arasında özellikle dehidrasyon yani sıvı kaybı bulunur. Bazı noktalarda hastalarda çarpıntı, baş ağrısı, idrara çıkma, ağız kuruluğu ve halsizlik görülebilir. Öte yandan ishalin kronik bir yapıya sahip olması durumunda da yani haftalarca devam etmesi durumunda yoğun karın ağrıları, şişkinlik ve mide bulantıları yaşanabilir.

Hangi Besinler İshal Yapar?

Gündelik hayatta özellikle açık alanlarda tüketebileceğiniz etli gıdalar, bayat süt ürünleri, krema, mayonez gibi besinler, çikolata, dondurma ve bozulma niteliğine sahip olan gıdalar ishal rahatsızlığına neden olabilir. Yine gündelik hayatta su tüketiminde hijyenik bir su tercih edilmediğinde, yani mikrop içerikli sular bilhassa yaz döneminde tüketildiğinde ishal ortaya çıkabilir.

Bir besin niteliğinde olmasa da yaz dönemlerinde kirli havuzlardan da ishal hızlı bir şekilde yayılabilir. Çünkü yüzme sırasında havuzun kirli suyu yutulduğunda, ishal rahatsızlığı ortaya çıkarabilir. Bu tarz durumlarda özellikle çocuklarda karşılaşılan ishal açısından sıvı kaybına karşılık sağlıklı sıvı takviyesi ve su takviyesi yapılmalıdır.

Yine gıdalar açısından bakıldığında sindirim sistemini yoran ve boşaltım sisteminde bozulmaya neden olan gıdalar arasında bulunan yapay tatlandırıcılar, alkol, fazla kahve, fasulye, nohut, mısır, karnabahar, lahana gibi gıdalar da ishal yapabilir. Bazen süt ürünleri veya yüksek lifli gıdalar bazen de yüksek yağ ve baharat içeren gıdalar ishale neden olabilir.

Hamilelik Döneminde İshal

Gebelik döneminde hormonal değişiklikler ile birlikte bağışıklık ve sindirim sistemi üzerinde değişimler yaşanabilir. Bu durumda ishal ile karşılaşmak mümkün olmakla birlikte virüsler, bakteriler, gıda zehirlenmesi veya kullanılan ilaçlar ishale neden olabilir.

Gebelik sürecinde ishal yaygın bir şekilde görülen bir problem olmak ile birlikte ani bir beslenme düzeni değişikliği ve yeni gıdaların tüketilmesi durumunda ishal normal olarak görülebilir. Hatta gebeliğin son 3 ay gibi bir döneminde çok daha sık karşılaşılan ishal rahatsızlığında vücudun kendini doğum için hazırlaması sebebi bulunmaktadır. İlk 3 ay içerisinde görülen ishaller ise hormonal değişim ile ortaya çıkar.

Hamilelik döneminde ishalin tedavisi için ilaç kullanılması çok sık tavsiye edilmez. Rahatsızlık genellikle kendiliğinden geçmekle birlikte gebelerde şiddetli belirtiler ortaya çıktığında, doktor kontrolü ve bu sayede ilaç tedavisi sağlanabilir.

Gebelik döneminde fetüse kan akışının sürekli bir şekilde gerçekleşmesi gerektiği için dehidrasyon durumu yaşanmaması önemlidir. Bu nedenle sıvı kaybını engelleyecek şekilde bol bol sıvı tüketilmeli, gazlı içeceklerden uzak durulmalı, çok şeker tüketilmemeli, baharatlı yiyecekler ve kafeinden sakınılmalıdır.

Doktora Soru Sor