Radyoaktif İyot Tedavisi Nedir?
Halk arasında atom tedavisi olarak da adlandırılan radyoaktif iyot tedavisi tiroid kanserlerinde sağlıklı dokuların korunurken kanserli hücrelerin ortadan kaldırılması hedeflemektedir. Aktif tiroid kanserlerinin tedavisinde kullanılan en etkili yöntemlerden birisidir.
Radyoaktif iyot tedavisi tiroid kanserlerinin yanı sıra tiroid bezinin fazla hormon salgılamasından dolayı hastalarda titreme, taşikardi, anksiyete asabiyet ya da uyku sorunlarına neden olan hipertiroidi hastalığının tedavisinde de kullanılmaktadır.
Tiroid bezinin çalışması için vücutta iyotun bulunması gerekir. Normal şartlarda tiroid bezi için gerekli olan iyot besinlerden alınır. Radyoaktif iyot tedavisi de bu temelden yola çıkılarak geliştirilmiş olan bir tedavi çeşididir. Bu sebeple de kanserli hücreler hedef alınarak vücuda az dozlarda iyot verilir.
Radyoaktif İyot Tedavisi Kimlere Uygulanır?
Radyoaktif iyot tedavisi genellikle tiroid kanseri sebebiyle ameliyat olan hastalara operasyondan sonraki birinci ya da ikinci ayda uygulanmaktadır. Bunun yanında tümörün yarıçapının 1 cm’nin üzerinde olan veya tümörün yarıçapının 1 cm’nin altında olmasına rağmen metastaz gözlenen hastalara uygulanmaktadır.
Radyoaktif İyot Tedavisi Öncesinde Dikkat Edilmesi Gerekenler
Radyoaktif iyot tedavisine başlamadan önce hastaların sürekli olarak kullandıkları bazı ilaçları bırakmaları gerekir. Bu ilaçlar tedaviyi gerçekleştiren doktor tarafından hastaya bildirilir. Bunun yanında hastaların tedaviden önceki 2 hafta boyunca iyotlu tuz tüketimini kesesi gerekmektedir. Bazı diş dolgularının içinde iyot bulunmaktadır. Eğer hastalarda böyle bir dolgu varsa çıkarılması gerekir. Bunların yanında içerisinde iyot bulunan gargaralarının ya da multivitaminlerin kullanımının da durdurulması gerekmektedir.
Hastalar tedaviden önceki 2 hafta boyunca iyot açısından fakir bir diyet ile beslenmesi gerektiği için soyadan ve soya ürünlerinden, işlenmiş et ürünlerinden, cips ya da kuru yemiş gibi atıştırmalıklardan, kahverengi gıda maddesi kullanılan gıdalardan, katkılı süt ve süt ürünlerinden, dondurmadan, margarinden, poşet çaylardan, kahvelerden, renkli hazır içeceklerden, çikolatadan, asitli içeceklerden, koyu yeşil yapraklı sebzelerden, çileklerden ve kırmızı biber baharatından uzak durması gerekmektedir.
Hastalar taze meyve sebzeleri, baharatları, doğal kırmızı ve beyaz eti, doğal yağ ve et suları ile hazırlanmış olan pilav ve makarna çeşitleri ile beslenmektedir. Ancak hastalarının tedaviye 5 gün kala et ve tavuk ürünlerini minumuma indirmesi gerekir.
Emziren kadınların tedavi tamamlanana kadar bebeklerini emzirmemeleri önemlidir. Ayrıca hamilelik planları bulunuyorsa bu planları 1 yıl ertelemeleri önerilir.
Radyoaktif İyot Tedavisi Nasıl Uygulanır?
Radyoaktif iyot tedavisinde hastalara iyot-131 olarak adlandırılan bir iyot kapsülü verilmektedir. İçerisinde az miktarda iyot bulunmasının yanında radyoaktif maddeler de bulunmaktadır. Tiroid bezleri iyotu kullanmaya başladığında radyoaktif maddeler de kanserleri hücreler üzerinde çalışmaya başlar.
Hastanın durumuna bağlı olarak 1 ile 3 arasında değişen bir sürede uygulanan radyoaktif iyot tedavisinde hastalar refakatçi ya da ziyaretçi kabul edemezler. Bunun yanında hastaların bir süre özellikle gebe kadınlardan ve çocuklardan uzak durması gerekir.
Radyoaktif İyot Tedavisinden Sonra Dikkat Edilmesi Gerekenler
Radyoaktif iyot tedavisi olan kişilerin tedaviden sonra en dikkat etmeleri gereken nokta insanlardan uzak durmalarıdır. Radyoaktif maddenin etkisi altında olan hastaların diğer insanları etkilememeleri için 15 gün boyunca diğer insanlarla iletişim halinde olmaması gerekir. Kısa süreli ziyaretçi kabul edilebilir ancak hasta ile ziyaretçi arasında en az 2 metre mesafe bulunması gerekir. Bunun yanında özellikle hamile kadınların ve çocukların hastalardan uzak durması önemlidir. 60 yaşın üzerindeki kişilerin radyasyondan etkilenme ihtimalleri düşük olduğu için ek önlemlerin alınmasına gerek bulunmaz.
Hastalar mümkün olduğu kadar ortak tuvalet kullanmamalıdır. Ayrıca tuvaletlerini oturarak yapmalıdırlar. Alaturka tuvalet kullanmaları bulaş riskini artırmaktadır. Temizlenme aşamasında ise tuvalet kağıdı kullanılmalıdır ve kullanılan tuvalet kağıtları çöpte biriktirmek yerine tuvalete atılarak sifon çekilmelidir. Daha sonrasında ellerin bol su ve sabunla yıkanması gerekir. Eller yıkandıktan sonra ise lavabonun dezenfekte edilmesi önemlidir.
Bunların yanında çatal, kaşık, sabun ya da havlu gibi eşyaların hasta ile ortak kullanılmaması ve hastaların temas ettiği yerlerin sürekli olarak dezenfekte edilmesi gerekmektedir.
Hastaların bu süre içinde herhangi bir sebeple doktora gitmesi durumunda ise doktor ve hemşirenin tedavi alındığı konusunda bilgilendirilmesi gerekmektedir.
Hastanın tedavi sırasında ve sonrasında her gün duş alması ve bol su tüketmesi gerekmektedir. Bu sayede vücutta bulunan radyasyon daha hızlı bir şekilde vücuttan uzaklaştırılır.
Tükürük bezlerinin zarar görmemesi için ise hastaların ağızlarını limon suyuyla çalkalamaları ve sakız çiğnemeleri önerilmektedir.
Radyoaktif İyot Tedavisinin Yan Etkileri
Radyoaktif iyot tedavisi sırasında hastalar bazı yan etkiler yaşayabilmektedir. Bu yan etkiler genellikle hafif seyretmekle birlikte bazı hastaları ciddi şekilde etkileyebilmektedir. Ancak tedavinin sebep olduğu yan etkiler tedavi sona erdikten sonra kendiliğinden geçecektir. Radyoaktif iyot tedavisinin sebep olduğu yan etkiler şunlardır.
- Yorgunluk,
- Tükürük bezlerinin şişmesi,
- Boyunda hassasiyet,
- Göz kuruluğu,
- Ağız kuruluğu,
- Tat kaybı,
- Mide bulantısı,
Radyoaktif İyot Tedavisinin Uzun Süreli Riskleri Nelerdir?
Radyoaktif iyot tedavisi güvenli tedavi yöntemlerinden birisidir. Hipertiroidi tedavisinde kullanılan radyoaktif iyot tedavisinin uzun süreli riski hastalarda hipotiroidi oluşturmasıdır. Ancak bu sorun hastalara tiroid hormonu ilaçları verilerek çözülmektedir. Kanser hastalarına yapılan radyoaktif iyot tedavisinin büyük bir çoğunluğunda ise hipotiroidi görülmektedir. Ayrıca bu hastaların kanserlerinde küçük bir artış görülmesi de beklenir. Bazı hastalarda tedavi sebebiyle tükürük bezleri zarar görebilmektedir. Bunun önlenmesi için ise limon suyu ya da C vitamini gibi tükürük bezlerini uyaran maddelerin kullanılması önerilir.
Kadınlar İçin Özel Uyarılar
Radyoaktif iyot tedavisi kesinlikle gebe kadınlara uygulanmamaktadır. Eğer kadınlar emzirme döneminde ise tedaviden 6 hafta önce emzirmeyi kesmeleri gerekir. Radyoaktif iyot tedavisinin daha sonraki gebelikler üzerinde herhangi bir etkisi bulunmamaktadır. Ancak hamile kalınabilmesi için tiroid hormonunun normal ve kararlı bir seviyede olması gerekir. Bunun içinde gebelikler 1 yıl ertelenmesi uygundur.
Erkekler İçin Uyarılar
Radyoaktif iyot tedavisi alan erkeklerin yaklaşık olarak 2 yıl boyunca sperm sayılarında azalma ve bu sebeple de geçici infertilite olması normaldir. Eğer hastalar kanser tedavisinden sonra birkaç doz radyoaktif iyot tedavisi alırsa infertilite kalıcı olabilir.
