Rotasyonplasti nedir?
Uzuv kurtarma operasyonları içerisinde yer alan rotasyonplasti, dizin çıkarılmasının ardından alt bacak bölgesinin kurtarılmasını sağlamaktadır. Rotasyonplasti, diz üstü ampütasyona bir alternatif olmaktadır. Bunun için bacağın orta kısmı kesilir ve uyluk kemiği ile kaval kemiği birbirine bağlanır. Bu aşamada alt bacağın 180 derece döndürülmesi gerekir.
Ayak bileği eklemi, diz ekleminin tam tersi şekilde geriye doğru eğilir. Ancak rotasyonplastiden sonra ayak bileği dizin yerini alır. Cerrah çıkarılan parçanın bıraktığı boşluğu kapatmak için kaval kemiğinin alt kısmını uyluk kemiğinin üst kısmına bağlar. Bu şekilde tibia alt femurun yerini alır ve döndürülmüş ayak bileği diz ekleminin yerini alır.
Bu sayede tam ve işlevsel bir üst bacak oluşturulur. Uçtaki protez, işlevsel dizle birlikte normal bir şekilde yürümeyi ve koşmayı sağlamaktadır. Oturup kalkma sırasında dizler paralel bir şekilde ve birbirine doğru bükülmektedir. Pantolon giyilmesi halinde fark görülmez.
Rotasyonplasti neden yapılır?
Rotasyonplasti, üst bacağın bir kısmının çıkarılması için ameliyat olunması gerektiğinde ancak hareket kabiliyetinin ve dayanıklılığın korunması istenmesi halinde bir seçenektir. Bu ameliyatın en yaygın nedeni kemik kanseri olmaktadır. Osteosarkom ve Ewing sarkomu gibi bacak kemiğinin etkilenmesine neden kanserler yetişkinlerden daha çok çocuklarda ve gençlerde görülmektedir.
Doğumda olan mevcut kusurlar ise çocuklarda rotasyonplasti yaptırılmasının bir diğer nedenidir. Örneğin doğuştan gelen Femoral eksiklik, az gelişmiş femuru tanımlamaktadır. Tüm femur kullanılamaz olduğunda, tüm tibia onun yerine geçebilir ve diz eklemi kalça ekleminin yerini alabilir.
Rotasyonplasti için diğer nedenler çocukları ya da yetişkinleri etkileyebilir. Ancak bunlar nadir görülmektedir. Bu nedenler içerisinde ise şunlar yer almaktadır.
- Travmatik bacak yaralanmaları
- Kalcı bacak enfeksiyonları
- Başka bir yerden bacağa yayılan kanser
Çocuklar rotasyonplasti için en iyi adaylardır. Çünkü kemikleri büyümeye devam eder. Büyümenin gerçekleşmesi sayesinde yeniden yapılandırılmış bacakları da onlar ile birlikte büyür. Böylece aktivitelere daha iyi adapte edilebilirler. Yetişkinler bu avantaja sahip değildirler. Ancak rotasyonplastinin onlar için en iyi seçenek olabileceği durumlar bulunmaktadır.
Rotasyonplasti nadir olarak gerçekleştirilen işlemler içerisinde yer almaktadır. Bu sebeple de çok az cerrahın bu alanda deneyimi bulunmaktadır. Bu durum hem hasta hem de uzman için karmaşık bir durum olmaktadır. Bu sebeple de karar vermeden önce seçimin dikkatli bir şekilde yapılması gerekmektedir.
Rotasyonplasti faydaları
Rotasyonplasti alternatif başlıca yöntemler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Dizüstü ampütasyon ve diz üstü protez kullanımı
- Çıkarılan parçaların yerine protez kemik parçaları veya kemik grefti kullanarak uzuv kurtarma
Bunlat ile rotasyınplasti arasındaki temel fark, diz ve bacak parçalarını değiştirmek için protez ya da donör kemiğine güvenmeleri, rotasyonplasti ise hastanın kendi bacağından parçalar kullanılmasıdır. Sinirler ve kan damarları sağlam kalır ve bacak çocuğun büyümesi ile birlikte büyür. Bu sebeple de özellikle çocuklar için son derece faydalı olmaktadır.
İşlemin diğer faydaları içerisinde ise şunlar yer almaktadır.
- Kendi bacağın kullanılması koşma, zıplama ve yüksek aktiviteli spor aktivitelerine geri dönmeyi kolaylaştırmaktadır. Ayrıca rotasyonplastiden sonra ek ameliyatlara ihtiyaç duyma riski daha az olmaktadır.
- Fantom uzuv ağrısı, kemik grefti başarısızlıkları ve enfeksiyonlar gibi ampütasyon ve metal ve kemik rekonstrüksiyonlarının potansiyel komplikasyonlarından kaçınmak
- Hayalet uzuv ağrısı riskinin azalması
- Kemik büyümesinin devam etmesi
Rotasyonplastinin riskleri
Ameliyatın riskleri içerisinde şunlar yer almaktadır.
Bacağa kan akışının kaybı
Kan pıhtısı veya kan damarları arasındaki bağların başarısız olmasından kaynaklı olarak bacağa kan akışı tamamen kesilebilir veya azalabilir.
Kompartman sendromu
Şiddetli şişlik, bacağın dokularına olan kan akışının kesilmesine neden olan basınç birikmesine neden olmaktadır.
Sinir yaralanması
Küçük sinir hasarı yaygındır. Genellikle kısa süre içerisinde iyileşir. Ancak daha ciddi ve kalıcı hasara neden olabilmektedir.
Ameliyattan hemen sonra görülebilecek komplikasyonlar içerisinde şunlar yer alabilmektedir.
- Atardamar tıkanıklığı
- Derin ven trombozu
- Ödem
- Ameliyattan sonra kanama
- Venöz yetmezlik
İyileşme sürecinde görülebilecek komplikasyonlar içerisinde ise şunlar yer almaktadır.
- Enfeksiyonlar
- Kaval kemiği ve uyluk kemiğinin geç kaynaşması
- Diz ve kalça eklemlerinin düzgün hizalanmaması, stabilite sorunlarının yaşanmasına neden olmaktadır.
- Bacak kemiği kırıkları
- Protez kaynaklı sorunlar
Rotasyonplasti sonrası süreç nasıl ilerler?
Bacaktaki kemiklerin tamamen iyileşmesi 3- 6 ay arasında sürmektedir. Ameliyattan sonra kemik kanseri için kemoterapi tedavisinin uygulanması gerekebilmektedir. Bu druumda iyileşmenin daha uzun süre alması beklenen bir durumdur. İyileşme süreci içerisinde tekerlekli sandalyeye ya da koltuk değneklerine ihtiyaç duyulabilir. Kesiğin iyileşmesinden ve şişliğin inmesinden sonra protez takılmaya başlanabilir.
Fizik tedavi rotasyonplastinin iyileşme sürecinin önemli bir parçasıdır. Uygulanan fizik tedavi kalça ve ayak bileği ekleminin gücünü ve esnekliğini yeniden kazanmasını sağlamaktadır. Ayrıca ayak bileği eklemini yeni diz eklemi olarak nasıl kullanılması gerektiği öğretilmektedir. Bu durum pratik gerektirmektedir. Bu sayede beyin ve sinirler yeni dizi tanımlar ve protez yeni alt bacak ile birlikte çalışabilir.
Yetişkinlerin yeni bacağa alışması çocuklardan daha uzun sürebilmektedir. Hastaların önemli bir kısmı 3 ila 6 ay sonra yardım almadan yürümeleri mümkün olmaktadır. 6 ila 12 ay arasında ise yüksek aktiviteli sporlar da dahil olmak üzere her aktiviteye geri dönebilmektedir.
