Whiplash (Boyun Kamçı Yaralanması)

Whiplash (Boyun Kamçı Yaralanması) Nedir?

Whiplash, ani hareket değişikliklerinin boynu ve üst omurgayı yaralanmaya neden olacak şekil hareket etmeye zorlaması ile oluşmaktadır. Bu, bir tür boyun burkulmasına neden olmaktadır. Tek bir kavramı ifade eden whiplash çok çeşitli etkilere neden olabilmektedir. Uzmanlar Whiplash sebebi ile oluşan durumlara Whiplash ile ilişkili bozukluklar adını vermektedir. Whiplash aynı zamanda ayrıca herhangi bir yönde ani hareket değişikliğinde de meydana gelen bir durum olmaktadır.

Whiplash boyun yaralanmasını içermesinden dolayı ilk müdahalenin sağlık ekipleri tarafından yapılması gerekmektedir ve genellikle acil bir durum olarak ele alınmaktadır. Uzmanlar yaralanmayı doğrulayana, tedavi ya da stabilize edene kadar aşırı dikkatli bir şekilde hastalara yaklaşmaktadır. 

Genellikle arkadan çarpan araba kazalarından kaynaklanan bu durum spor kazaları, fiziksel istismar ya da düşme gibi durumlarda da görülmektedir. Whiplash, boyun burkulması ya da incinmesi olarak da adlandırılmaktadır. 

Whiplash görülen hastaların önemli bir kısmının tedavisinde ağrı kesici ve egzersiz içeren bir tedavi planı uygulamaktadır ve genellikle birkaç hafta içerisinde iyileşir. Ancak bazı hastalarda uzun vadeli komplikasyonlar görülmektedir. 

Whiplash (Boyun Kamçı Yaralanması) Nedenleri

Whiplash genellikle başın hızla geriye ve sonra kuvvetle öne doğru atılmasıyla meydana gelmektedir. Bu genellikle arkadan çarpmalı bir araba kazasının sonucu olarak meydana gelmektedir. Bu hareket boyun kaslarına ve dokularına zarar verebilir. Whiplash oluşmasına neden olabilecek genel durumlar içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Motorlu taşıt kazaları
• Temas sporları
• Roller coastera binmek
• Fiziksel taciz ya da saldırı

Whiplash (Boyun Kamçı Yaralanması) Belirtileri

Whiplash belirtileri durumun ciddiyetine göre değişiklik göstermektedir. Darbe anında boynun uzaması veya sıkışması ne kadar şiddetli ise yaralanma da o kadar büyük olmaktadır. Whiplash belirtilerinin önemli bir farklı zamanlarda ortaya çıkmaktadır. Bazı belirtiler darbeden hemen sonra görülürken bazı belirtilerin ortaya çıkması için ise en az 12 saat gerekmektedir. Bazen tüm belirtilerin ortaya çıkması 24 saat veya daha uzun sürebilmektedir.

Whiplashın çeşitli etkileri olabileceği için uzmanlar durumla ilgili bozuklukların şiddeti için derecelendirme sistemi oluşturmuşlardır. Bu derecelendirme sistemine Quebec Sınıflandırılması adı verilmektedir. Bu derecelendirmeye göre görülebilecek belirtiler içeresinde şunlar yer almaktadır.

1. Sınıf

Bu seviyede darbe alan kişi herhangi bir ağrı hissetmez ya da yaralanmaya dair herhangi bir belirti görülmez.

2. Sınıf

Bu seviyedeki Whiplash kişinin acı hissettiği ilk sınıftır. Bunun yanında görülebilecek belirtiler içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Hareket halinde sertlik
• Yaranın çevresinde dokunmaya karşı hassasiyet

3. Sınıf

Bir kişinin 1. Derece ağrı ve belirtilerinin yanı sıra bir yaralanmanın fiziksel belirtilerini gösterdiği ilk seviyedir. Ağrının birinci dereceden farklı etkileri de olabilir. 2. derece Whiplash belirtileri içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Baş, yüz, omuzlar ve sırt gibi yakın bölgelere yayılan ağrı
• Baş ve boynu hareket ettirme ya da çevirmeyi zorlaştıran kas spazmları
• Yaralanmanın fiziksel belirtileri içerisinde morarma, şişme ve yaralanmanın çevresine dokunmada hassasiyet

4. Sınıf

Bu aşamadaki Whiplash vakalarında nörolojik belirtiler görülmeye başlamaktadır. Bunlar şişlik ya da iltihabın, beyne giderken veya beyinden dönerken yaralı bölgeden geçen sinir sinyallerini bozması sebebi ile oluşmaktadır. Belirtileri içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Kas güçsüzlüğü
• Boyun, sırtın üst kısmı, omuz ve kollarda uyuşukluk hissi
• Boyun, sırtın üst kısmı, omuz ve kolların üst kısmında yanma, karıncalanma ve iğne batması hissi
• Baş ağrısı
• Baş ve boyun hareket ettirildiğinde dahi gözlerin otomatik olarak sabit kalmasını sağlayan reflekslerdeki bozukluklar sebebi ile görme sorunlarının oluşması
• Ses kısıklığı veya ses kaybı
• Yutkunma güçlüğü
• Baş dönmesi
• Vertigo

5. Sınıf

Whiplash durumunun en şiddetli formu olan 4. derece görülen kişilerde yukarıda belirtilen belirtilerinin hepsinin görülmesinin yanı sıra boyun omuru kırığı ya da omurların hizasının bozulması da söz konusu olmaktadır. Bu sebeple de yakındaki sinirlere baskı mümkün olmaktadır. 

Whiplash (Boyun Kamçı Yaralanması) Tanı Kriterleri

Whiplash dışlama tanılarından birisi olmaktadır. Bu sebeple de uzmanlar acil tedavi gerektiren daha ciddi durum ya da diğer olası nedenleri eledikten sonra tanıyı koymaktadır. Diğer durumları elemek için tanı testleri, görüntüleme taramaları, fiziksel ve nörolojik muayenelerin yapılması gerekmektedir. Bunun yanında hastada görülen belirtilerin ve trafik kazası gibi duruma sebebiyet verecek etkenlerin de öğrenilmesi gerekmektedir. 

Fiziksel ve Nörolojik Muayene

Muayene sırasında uzmanlar baş, boyun ve kollara dokunur ve bu uzuvların hareketlerini inceler. Aşağıdakileri kontrol etmek için çeşitli hareketlerin yapılması gerekmektedir.

• Boyun ve omuzdaki hareket aralığı
• Ağrıya neden olan veya ağrının artmasına neden olan hareket derecesi
• Boyun, omuzlar veya sırtta hassasiyet
• Uzuvlarda refleks, kuvvet ve his

Görüntüleme Testleri

Whiplash yaralanmaları görüntüleme testlerinde görünmez. Ancak görüntüleme testleri boğun ağrısının kötüleşmesine neden olabilecek diğer etmenlerin elenmesini sağlayabilir. Uygulanabilecek görüntüleme testlerinin içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Röntgen
• BT taraması
• MR

Whiplash (Boyun Kamçı Yaralanması) Tedavi Yöntemleri

Whiplash tedavisinin amaçları içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Ağrının kontrol edilmesi
• Boynun hareket kabiliyetinin yeniden sağlanması
• Normal aktivitelere dönebilmek

Tedavi planı Whiplash derecesine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Bazı kişiler için sadece reçetesiz satılan ağrı kesiciler yeterli olurken, bazı kişiler için ise fizik tedavi ya da cerrahi gibi tedavi yöntemlerine başvurulması gerekmektedir.

Ağrı Yönetimi

Ağrının azaltılabilmesi için aşağıdaki tedavilerden bir ya da birkaçını uygulamak ağrının hafiflemesine yardımcı olacaktır.

Dinlenme

Yaralanmadan sonraki birkaç gün dinlenmek ağrının hafiflemesine yardımcı olacaktır. Ancak çok fazla istirahat etmek iyileşmenin gecikmesine neden olabilir.

Sıcak ya da soğuk uygulama

Boyna her 3 saatte bir 15 dakika boyunca sıcak veya soğuk kompres uygulamak ağrının azalarak hastanın kendisini daha iyi hissetmesini sağlayacaktır.

Reçetesiz ağrı kesiciler

Asetaminofen ve ibuprofen gibi ağrı kesiciler genellikle hafif ve orta derecedeki ağrının kontrol edilmesi için etkili olmaktadır.

Reçeteli ilaçlar

Şiddetli ağrı çeken hastalar için sinir ağrısının hafiflemesi için bazı antidepresan türlerinin reçete edilmesi mümkün olmaktadır.

Kas gevşeticiler

Bu ilaçların kısa süreli kullanımı gergin kasların gevşemesini sağlayarak ağrının hafiflemesine yardımcı olmaktadır. Bu ilaçlar aynı zamanda hastaların kendilerini uykulu hissetmelerine neden olabilmektedir. Bu sebeple de özellikle ağrı sebebi ile gece uyumada zorluk çeken hastalar için ideal olmaktadır.

Uyuşturma iğneleri

Ağrılı kas bölgesine lidokain iğnesi yapılması ağrının hafiflemesini sağlayabilir. Özellikle fizik tedavi sürecindeki hastalara önerilmektedir.

Egzersiz

Uzmanlar hastaların evde uygulayabilmeleri için çeşitli esneme ve hareket egzersizleri önerilebilmektedir. Bu egzersizler boyundaki hareket aralığının ger kazandırılmasını ve hastaların normal aktivitelerine geri dönmelerine yardımcı olmaktadır. Ağrı olan bölgeye nemli ısı uygulanması veya egzersizden önce ılık bir duş alınması önerilmektedir. 

Tavsiye edilecek egzersizler içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Boynu her iki tarafa doğru çevirme
• Başı bir yönden diğer yöne doğru eğme
• Başı göğse doğru eğerek boyun kaslarını esnetme
• Omuzları yuvarlama

Fizik Tedavi

Whiplash sebebi ile ağrının devam etmesi durumunda ya da evde uygulanan egzersizleri uygularken yardıma ihtiyaç duyulması halinde fizik tedavi önerilebilir. Fizik tedavi hastaların kendilerini daha iyi hissetmelerine yardımcı olurken aynı zamanda daha fazla yaralanmanın da önüne geçmektedir. Fizik tedavi uzmanları kasların güçlendirilmesi, duruşun iyileştirilmesi ve hareketlerin geri kazanılması için egzersizlerde hastalara yardımcı olmaktadır.

Bazı vakalarda transkutanöz elektriksel stimülasyonu (TENS) adı verilen bir prosedür kullanılmaktadır. TENS cilde hafif bir elektrik akımı gönderir. Sınırlı araştırmalar, bu tedavinin boyun ağrısının hafifletebileceğini ve kas gücünün kısa sürede artırabileceğini öne sürmektedir.

Fizik tedavi seanslarının sayısı ve süresi hastaların ihtiyaçlarına bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Ayrıca hastaların evlerinde uygulayabilecekleri egzersizler de fizik tedavinin desteklenmesinde kullanılabilir.

Boyun Destekleri

Yumuşak köpük destekler uzun bir süre Whiplash tedavisinde ağrının hafifletilmesi için kullanılmıştır. Ancak bu konuda yapılan çalışmalar boyun kaslarının uzun süre hareketsiz kalması kasların güçsüzleşerek iyileşmenin yavaşladığını göstermektedir. 

Ancak hareketin sınırlandırılması için destek kullanmak, yaralanmanın hemen ardından ağrının azaltılmasına yardımcı olmaktadır. Bunun yanında hastaların geceleri daha iyi uyumalarına da yardımcı olmaktadır. Ancak desteğin ne kadar süre kullanılması gerektiği noktasında uzmanlar görüş ayrılığına düşmektedir. Bazı uzmanlar boyun desteklerinin 72 saatten daha uzun süre kullanılmaması gerektiğini belirtirken bazı uzmanlar ise desteklerin birkaç hafta boyunca kullanılabileceğini öne sürmektedir. Bu sebeple de boyun desteklerinin doktorun belirttiği süre için kullanılması gerekir. 

Radyofrekans Sinir Ablasyonu (RF)

Kronik ağrının tedavi yöntemlerinden birisi olan RF, etkilenen bölgede bulunan sinirlerin ağrı sinyalleri göndermesini engellemektedir. Bu özellikle bir yaralanmanın sinir hasarına yol açtığı ya da sinirlerin olması gerekenden daha fazla ağrı sinyali gönderdiği durumlarda uygulanmaktadır.  Bu tedavide hedeflenen sinirleri ısıtmak ve kasıtlı olarak hasar vermek içi RF enerjisinden yararlanmaktadır. Bu sayede sinirler ağrı sinyali göndermeyi bırakırlar. Bu tedavi ile ağrının aylarca azalması mümkün olmaktadır. 

Omurga cerrahisi

Nadir durumlarda Whiplash kaynaklı bir yaralanma ameliyat gerektirmektedir. Bu durumların içerisinde bağların yırtılması ya da omuzun kırılmasıdır. Omurga ameliyatı, omurganın etkilenen bölgelerinin stabilize edilmesini sağlayarak daha fazla sinir hasarının oluşmasının önüne geçmektedir. 

Alternatif Tıp

Whiplash ağrının tedavisinde geleneksel olmayan tedaviler denenebilir. Ancak bunların ne kadar etkili olduğuna dair yeterince çalışma bulunmamaktadır. Ağrının kontrol edilmesini sağlayacak alternatif tıp yöntemleri içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

Akupunktur

Cildin belirli bölgelerine ince ipne batırmayı içeren bu tedavi boyun ağrısına karşı bir miktar rahatlama sağlayabilmektedir.

Kiropratik bakım

Kiropraktör tarafından uygulanan bu tedavi yöntemince eklemlere manipülasyon adı verilen baskı uygulanır. Bu çalışmalar, kiropratik bakımın egzersiz veya fizik tedaviyle birleştirilmesi ile ağrının hafiflemesi mümkün olmaktadır. Omurgaya baskı uygulanması bazı küçük sorunlara neden olabilir. Bunların içerisinde uyuşma veya baş dönmesi yer almaktadır. Nadiren omurga dokularında hasar görülür.

Masaj

Boyun masajı, Whiplash yaralanmasından kaynaklanan boyun ağrısının kısa süreli olarak giderilmesini sağlamaktadır.

Zihin- beden terapileri

Tai chi, qigong veya yoga gibi nazik hareketleri, nefesi ve harekete odaklanmayı içeren egzersizler ağrının giderilmesini ve sertliğin hafifletilmesini sağlayacaktır. 

Whiplash (Boyun Kamçı Yaralanması)'nda İyileşme Süreci

Whiplash iyileşme sürecinin ne kadar süre devam edeceği hastalara, tedavi yöntemlerine, yaralanmanın nedenine, kişisel koşullara, hastaların sağlık geçmişine ve daha birçok nedene bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Uzmanlar hastaların kendilerini daha iyi hissetmesini ve iyileşmesi için olası zaman çizelgesi hakkında daha fazla bilgi vermektedir. 

İyileşme sürecinde hastaların özellikle yaralanma 1 veya 2. Derece ise kendi kendilerine halledebilir. Bu derecede yaralanması olan kişilerin sıcak uygulaması, reçetesiz satılan ağrı kesiciler ve dinlenme ile ağrılarını geçirmesi mümkün olmaktadır. Ancak ağrının şiddetinin orta olması ya da evde uygulanan yöntemlerinin ağrıyı hafifletmemesi durumunda doktora başvurmak gerekmektedir.

Whiplasha neden olan darbenin aynı zamanda hastaların bilinçlerini kaybetmelerine ya da bayılmalarına neden olması durumunda en kısa süre içerisinde sağlık kuruluşuna başvurması gerekmektedir. Ayrıca sinir ile ilgili belirtilerin görülmesi halinde de hastaların kendi kendilerini tedavi etmemesi gerekmektedir. 

Bayılma, baş dönmesi, baş ağrısı, karıncalanma, uyuşma, güçsüzlük, yutkunma ya da konuşma güçlüğü gibi belirtilerin görülmesi halinde kısa süre içerisinde acil servise başvurulması gerekmektedir. Çünkü bu belirtiler aynı zamanda beyin sarsıntısı veya travmatik beyin hasarı adı da verilmektedir. Ve her iki durum da hayati tehlike yaratmaktadır. 

Whiplash (Boyun Kamçı Yaralanması)'nın Vücuda Etkileri Nedir?

Whiplash, bir fizik yasaı olan eylemsizlik yasasının insan vücudunu etkilemesi sebebi ile görülmektedir. Sürücünün aniden frene bastığı hareket halindeki bir arabada olmanın hali ile benzerlik gösterir. Eylemsizlik, araba durduğunda bile vücudun ileriye doğru hareket etmeye devam etmesidir. Eylemsizlik ayrıca sürücünün gaza bastığında ve tamamen dururken aniden hızlanmaya geçtiğinde koltuğa doğru gömülmenin de sebebidir.

Yukarıdaki benzetmedeki gibi beyin de kafatası içerisindeki bir yolcudur. Keskin ve ani hareketler beynin kafatasının içerisine çarpmasına ve beyin yaralanmalarına neden olabilir. Bu sebeple de boyun, beyin için şok emici görevi üstlenmektedir. Doğal olarak sıkışır, uzar veya dönerek beyin üzerindeki ani hareket etkisini azaltır.

Whiplash, eylemsizliğin başın, boynun ve vücudun farklı hızlarda hareket etmesine neden olması ile oluşmaktadır. Bu, boynun çok sıkışmasına ya da uzamasına veya omurga kaslarının, bağlarının ve kemiklerin tolere edebileceğinden daha fazla itecek şekilde zorlanmasına neden olur.

Hareket ne kadar keskin ve güçlü olursa boyundaki kuvvet de o kadar büyük olur. Bu yüzden kırbaç darbesi yaralanmaları hafiften şiddetliye kadar değişebilir. Diğer bir yandan hafifi şiddetteki darbeler dahi orta veya şiddetli whiplasha neden olabilmektedir. Uzmanlar ise bu durumun neden kaynakladığını tam olarak bilmemektedir. 

Whiplash (Boyun Kampçı Yaralanması) Komplikasyonları

Whiplash geçiren kişilerin önemli bir kısmı birkaç hafta içerisinde kendisini daha iyi hissedecektir. Bu sebeple de genellikle yaralanmanın kalıcı etkileri bulunmaz. Ancak bazı kişiler yaralanmadan aylar hatta yıllar sonra dahi ağrı çekmeye devam eder.

Whiplasj iyileşmesinin nasıl olacağının tahmin edilmesi zordur. Kural olarak ilk belirtilerin yoğun olması ya da hızlı başlaması halinde ağrı uzun dönemli olacaktır. Ayrıca aşağıdakileri de içermesi halinde uzun dönem ağrıdan bahsetmek mümkün olmaktadır.

• Şiddetli boyun ağrısı
• Daha sınırlı hareket aralığı
• Kollara yayılan ağrı

Aşağıdaki risk faktörlerinin varlığı daha kötü sonuçlarla bağlantılı olmaktadır.

• Daha öncesinde boyun incinmesi yaşanmış olması
• İleri yaşta olmak
• Bel ve boyun bölgesinde hali hazırda ağrı bulunması
• Yüksek bir hızda yaralanma