Vertigo

Vertigo nedir?

Baş dönmesi olarak tanımlanan vertigoda; hareket olmamasına rağmen kişinin, kendisinin ve çevresindekilerin hareket halinde gibi olduğu, denge kaybı, kusma, bulantı gibi belirtilerle birlikte sersemlik hali görülür. Bu semptomlar, beyin ya da iç kulakla alakalı bir problemden dolayı kaynaklanıyor olabilir.

Vertigo, bir durumun kendisinden çok bir hastalık belirtisidir. Çok şiddetli ve ani bir şekilde olabilir. Bu durum dengenizi korumakta ve günlük olarak işlerinizi yapmakta oldukça zorlayabilir. Ani olarak ortaya çıkabilen vertigo atakları kısa sürebilir veya daha uzun sürebilir. Vertigo ayakta durmada, yürümede zorluk çıkarabilir.

Nörolojik vertigo nedir?

Nörolojik vertigo genellikle kendisinin bir hastalık olduğu düşünülse de aslında bir hastalık değildir. Başka bir hastalığın belirtisidir. Nörolojik vertigoda vücudun denge sisteminde yaşanan bir sorundan ötürü baş dönmesi ortaya çıkar.

Bazen belirtiler çok hafif bir şekilde görülse de bazı zamanlarda kişinin ayakta durması dahi güçleşerek hayatı zorlaştırabilir. Vertigo atakları bazen günlerce hatta haftalarca görülebilir. Vertigo sorunu yaşayan kişilerde bulantı, kusma, dengesizlik sorunları ortaya çıkar. Nörolojik vertigo nedenleri arasında en sık görülenler arasında;

• Migren
• Beyin tümörleri
• Kafa travmaları
• Epilepsi
• MS
• Menenjit

Nörolojik vertigo belirtileri 

Nörolojik vertigoda öncelikli belirti, kişinin kendisinin ve çevresinin hareket edip, döndüğü hissidir. Dönme ve hareket hissi bulantı ve kusmaya sebep olabilir. Vertigo sebebine bağlı olarak, diğer semptomlar şu şekilde olabilir:

• Baş dönmesi
• Kulaklarda çınlama
• Denge kaybı
• Mide bulantısı ve kusma
• Gözlerde odaklanma sorunu
• Bir veya iki kulakta işitme kaybı

Beyindeki sorunlara bağlı vertigonuz var ise başka belirtileriniz de olabilir:

• Çift görme.
• Yüz felci.
• Uzuvların zayıflığı.
• Konuşma bozukluğu.
• Yutma güçlüğü.
• Göz hareketi sorunları.
• Kişiler gün içinde uykuya meyilli olurlar.
• Bilinçte bulanıklık vardır.

Vertigo çeşitleri

Periferik ve santral vertigo olmak üzere iki tür vertigo çeşidi vardır. İç kulaktaki dengede ortaya çıkan sorundan kaynaklanan periferik vertigoda, vestibüler labirent ya da yarım daire kanallarında sorun vardır. Periferik vertigoda, vestibüler sinirde de problem olabilir.

Santral vertigoda, genellikle beyinde, beyin sapında veya beynin arka bölümünden kaynaklı bir sorun vardır. Santral vertigolar, beyinde kanama, tümör, beyin damarlarındaki bozukluklardan ya da damarlardaki anevrizmadan dolayı kaynaklanmaktadır.

Her iki vertigo çeşidi içinde ilaç ve diğer tedavi seçenekleri mevcuttur. Hangi çeşit vertigoya sahipseniz ve bu rahatsızlığa neyin neden olduğunu uzman hekiminiz bularak ona göre bir tedavi yöntemi başlayacaktır.

Periferik vertigo

En çok rastlanan vertigo türü olan periferik vertigoda, vakaların çoğu iç kulaktaki dengeyi sağlayan alandaki problemden kaynaklıdır.  Periferik vertigoya yol açan iç kulak sorunun en çok görülen nedenleri şunlardır:

• Meniere hastalığı
• Vestibüler nöronit
• Benign paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV)
• İç kulak yapıları için toksik olan aminoglikozid antibiyotikler, diüretikler
• Yaralanma (Kafa tramvası gibi)
• İç kulağın tahrişi ve şişmesi
• Kanserli olmayan bir tümörün vestibüler sinir üzerine baskısı

Meniere hastalığında, baş dönmesi belirtileri bazen işitme kaybıyla birleşmektedir. Doktorlar bu duruma neyin sebep olduğundan emin olmamakla beraber, bu hastalığı stres, kafein, tuzlu yemek veya alkol içmek tetikleyebilir. 

Vestibüler nöronit, birdenbire ortaya çıkıp 2 ile 3 hafta süren şiddetli baş dönmesine sebep olur. Bu durumun sebebi virüs enfeksiyonu olabilir.

BPPV ise iç kulaktaki sıvıda küçük kristallerin gevşeyip yüzmesine sebep olan bir durumdur. Sıvının ve kristallerin hareket halinde olması baş dönemsine sebep olabilir. Bazen de kulak yaralanmaları BPPV’ye neden olabilir.

Periferik vertigoya yol açan iç kulaktaki diğer sorunlar da şu şekildedir.

• Labirent iltihabı
• Üstün yarım daire kanal ayrışma sendromu (SSCDS)
• Labirent iltihabı

Labirentit, iç kulaktaki viral bir enfeksiyona bağlı gelişebilir. Perilenf fistülü, kafa tramvası ya da tüplü dalıştan kaynaklı ani basınç değişiminden dolayı olabilir. SSCDS, iç kulaktaki sıvıları taşıyan bir kanalın kemikli kısmının bozulmasıyla ortaya çıkabilir. Periferik vertigo ile mide bulantısı, terleme, kulak sorunları, kusma gibi yaygın belirtilere sahip olabilirsiniz.

Periferik vertigonuza, iç kulak iltihabı sebep oluyorsa, kulakta doluluk hissi ve kulakta ağrı olabilir. Birdenbire ortaya çıkan ve birden bire ortadan kalkan vertigonun periferik vertigo olma olasılığı yüksektir. Periferik vertigoda gözler kontrol dışı hareket edebilir. Bunun dışında periferik vertigoda belirtilerin sadece ilk birkaç gününde ortaya çıkma eğilimi vardır ve sonradan ortadan kaybolur.

Merkezi vertigo

Merkezi vertigo çoğu zaman ani bir şekilde belirti vermeden ortaya çıkabilir. Uzun bir süre devam eden belirtiler periferik vertigodan daha şiddetlidir. Yürümekte ve ayakta durmakta zorluk yaşayabilirsiniz. Kontrol dışı göz hareketleri merkezi vertigoda da görülür. Fakat merkezi vertigoda kontrol edilemeyen göz hareketleri daha uzun bir süre devam eder. 

Periferik vertigoda genellikle görülen işitmedeki problemler merkezi vertigoda çok fazla görülmemektedir.  Sık görülen diğer belirtiler yutma güçlüğü, baş ağrısı, halsizliktir. Merkezi vertigonun beyindeki bir hastalık veya yaralanmalardan dolay ortaya çıkma sebepleri şu şekildedir:

• Migren
• Beyin tümörü
• Vuruşlar
• Hastalık veya enfeksiyon
• Kafa yaralanmaları
• Kısa süreli iskemik ataklar (Kalıcı hasara sebep olmayan küçük felçler)
• Kan damarı hastalığı
• Nöbetler
• Aspirin ve alkol gibi bazı ilaçlar

Vertigo belirtileri

Vertigoda kişi baş dönmesiyle beraber denge kaybı, kafada boşluk hissi gibi farklı belirtilerle ortaya çıkmaktadır. Yaygın belirtiler şu şekildedir;

• Mide bulantısı, kusma
• Kulak çınlaması
• Baş dönmesi
• Gözlerde odaklanma sorunu
• Denge kaybı
• Baş ağrısı
• Yol tutulması
• Kulakta dolgunluk hissi
• Terleme
• İşitme kaybı
• Bilinç değişiklikleri
• Kol ve bacaklarda güçsüzlük
• Konuşma güçlüğü
• Çift görme

Vertigo tedavi yöntemleri

Vertigonun altında yatan hastalığa göre uzman hekiminiz bir tedavi yönetimi yapacaktır. Vertigoda en sık rastlanan BPPV, Epley manevrası olarak bilinen 15 dakikalık bir egzersizle tedavi edilebilir. Bununla birlikte Semont, Barbekü gibi isimlerle anılan manevralarda bulunmaktadır. Düzeltme manevraları birkaç seans şeklinde olmaktadır. Yapılan bu hareketler iç kulaktaki dengeyi sağlayan kristallerin doğru noktaya geri dönmesini sağlar. Vertigoya Meniere hastalığı, vestibüler nöronit ya da labirentit hastalıkları sebep oluyorsa, anti-enflamatuar ilaçlar belirtilerin azalmasında etkili olabilmektedir.

Fizik tedaviyle de kişinin denge sorunlarının iyileştirilmesi amaçlanır. Denge sorunlarının önüne geçmek için yapılması gereken bazı egzersizler vardır. Bu egzersizler, düşmeleri önlemek için ve kaslarınızı güçlendirmek için yardımcı olacaktır.

Meniere hastalığında kafein, alkol ve tuzu azaltarak da vertigonun önüne geçilebilir. Vertigo hastalığı yaşayan kişiler bol su içmeyi gündelik hayatta alışkanlık haline getirmelidir. Bazı beyin tümörlerinde ve inme gibi devam eden sağlık sorunlarında hastalığın belirtilerinin ilaçlarla azaltılmasına ve dönme hissini azaltmaya yönelik bir tedavi yöntemi uygulanabilir. Beyindeki bir inme vertigo haricinde hareketteki kısıtlanmaları, geveleyerek konuşmayı da beraberinde getirebilir. Böyle bir durumda acil olarak bir uzman hekime başvurulmalıdır.

Vertigo hareketleri

Vertigo hareketlerinde, Epley manevrası, Semont manevrası ve koruyucu manevra gibi egzersizler vardır. Bu egzersizler en yaygın tür olan BPPV’nin tedavi edilmesinde oldukça faydalıdır. Doktorunuz size bu hareketlerin nasıl yapılacağı konusunda bilgi verecektir.

Vertigo tanısı nasıl konulur?

Vertigo tanısında hasta öncelikle ana semptom olarak baş dönmesi bununla birlikte kusma, denge kaybı, görme ve işitme bozukluklarıyla başvurur. Uzman hekim belirtilere göre vertigonun hangi çeşidi olduğuna karar verir.  Merkezi tip vertigo olduğu düşünülüyorsa nöroloji uzmanı tarafından kesin tanısı konulup, uygun tedaviye başlanacaktır. Periferik türde vertigo olduğu düşünülüyorsa Kulak Burun Boğaz uzmanı hekim tarafından hasta değerlendirilip, hastaya gerekli tedavi planı uygulanacaktır.

Vertigo tanısı iç kulakla ilgili bazı testler yapılır. Bu testler vertigonun hangi türü olduğunu saptamada yardımcı olacaktır. Vertigo tanısında yapılacak bazı testler şunlardır:

• Doppler ultrason
• MR
• Kateter anjyografi
• BT anjiyografi
• Kan testleri
• Kalori uyarımı
• EEG
• Elektronistagmografi
• Yürüme testi
• Beyin sapı işitsel uyarılmış potansiyel çalışmaları
• Lomper ponksiyon
• Kafa itme testi

Vertigo hastaları için yaşam

Vertigoya sebep olan duruma göre, kişinin semptomlarını en aza indirgemek ve hafifletmek için yapabileceği, dikkat edeceği noktalar şu şekildedir:

• İki ya da daha fazla yastığın üzerinde baş hafifçe yukarda olacak şekilde uyuyun.
• Parlak ışıklardan kaçının.
• Semptomlar ortaya çıktığında okumaya çalışmayın.
• Yataktan birden kalkmayın. Yataktan kalkmadan önce bir dakika kadar yatakta oturun.
• Herhangi bir şeyi yerden almak için öne doğru eğilmek yerine çömelin.
• Belirtilerinizi azaltmak için basit egzersizler yapın.
• Boynunuzu uzatmaktan kaçının.
• Günlük rutinlerinizde başınızın yavaş ve dikkatli bir şekilde hareket etmesini sağlayın.
• Vertigonuzu tetikleyecek egzersizler yapın, bu sayede beyniniz bu hareketlere alışarak daha az belirti gösterecektir.
• Semptomlar ortaya çıktığında araba kullanmak, ağır makine kullanmak ve tırmanmak gibi faaliyetlerden kaçının.

Vertigo atağında ne yapmalı?

Vertigo atağı sırasında oturabilecek bir yer varsa oturulup, güvenli bir alana çekilip, hareketsiz şekilde kalmak gerekir. Atak sırasında önemli olan şey hareketsiz bir şekilde durmaktır. Vertigo atağı sırasında sakin kalmalı ve stresli düşüncelerden uzak durarak kişi kendini psikolojik olarak rahatlatmalıdır.

Vertigo atağı sırasında kişi başını sabit tutup tek bir yere odaklanarak baş dönmesi şiddetini azaltmaya çalışmalıdır. Vertigo atağında yapılması gereken diğer önemli şey ise kişi nefesine odaklanarak sakinleşmesini sağlamalıdır. Nefes egzersizleri vertigo ataklarındaki belirtileri en aza indirgemeye yardımcı olacaktır.

Vertigo hastaları nelere dikkat etmeli?

Vertigo hastalarını dikkat etmesi gereken en önemli faktör, düzenli bir uykudur. Düzensiz ve kalitesiz bir uyku kişinin iyi bir şekilde dinlenememesine neden olur. Bu durum vertigo ataklarına sebep olabilmektedir. Bu sebeple, mutlaka uyku düzenli bir şekilde olmalıdır.

Vertigosu olan kişilerin stresten ve tempodan uzak durması da oldukça önemlidir. Aşırı stres bağışıklık sistemini de olumsuz olarak etkilemektedir. Bağışıklık sisteminin güçlü olması hastalıklar içinde dirençli bir vücut olması anlamına gelmektir. Sağlıklı ve taze besinler tüketilip, aşırı tuzlu ve yağlı gıdalardan uzak durulmalıdır. Vitamin ve mineral açısından da takviyeler almak bir diğer önemli husustur.

Vertigo tedavisinin ardından hareketli sporlardan ve ani hareketlerden yapmaktan kaçınılmalıdır. Bol sıvı tüketmeli ve çay, kahve gibi kafein içerikli yiyecek ve içeceklerden uzak durmalıdır. Sigara ve alkolden uzak durmak da önemli bir unsurdur.

Vertigo hastaları için beslenme

Vertigo hastalarının beslenmesindeki yapılan değişiklikler vertigo ataklarındaki belirtilerde azalma sağlayabilir. Bu sebeple kişiler yedikleri ve içtiklerine dikkat etmelidir. Vertigo diyetiyle kişiler vertigo durumunda iyileşmesi yaşar. Vertigo ataklarını azaltmak için vertigonun sebebi iyice araştırılıp ona göre bir tedavi ve diyet programı yapılmalıdır. Bu diyette atakları azaltmak için en ideal yiyecek ve besinlerin neler olduğu, vertigoyu tetiklememesi için tüketilmesinden kaçınılması gereken gıdaların neler olduğuna dikkat etmek gerekir.

Soda veya konsantre içecekler çok fazla tuz ve şeker içerdiği için bu sıvıları tüketmemek gerekir. Baş dönmesine sebep olabilecek içecekler arasındadır.  Ayrıca vertigo hastaları aşağıdakileri tüketirken de dikkatli olmalıdır.

• Kafein alımı: Kafein, çay, kahve, çikolata ve kolada bulunur. Yapılan araştırmalara göre kafein, hücrelerde uyarı durumunu daha kolay şekilde yapmaktadır. Kafein kullanımı migren ve Meniere hastalığı olan kişilerde mutlaka düzenlenmelidir. Kafein alımı mutlaka aza indirgenmelidir.

• Sigara kullanımı: Nikotin maddesi kan damarlarını daraltarak, kan akışını yavaşlatıp vestibüler sorunlar ortaya çıkarmaktadır. Sigara kullanımı bu sorunları daha da fazlalaştıracak, vertigo ataklarını sıklaştıracaktır.

• Tuz tüketimi: Vücutta aşırı sıvı tutulmasına sebep olan tuz vücudun sıvı dengesinde anormallikler ortaya çıkartabilir. Yüksek tuz kullanımı vestibüler sistemde bozulmalar meydana getirir. Özellikle migren ve meniere hastalığı olan kişilerde tuz alımı sınırlı bir şekilde olmalıdır. Tuzun fazla kullanımı vertigo ataklarına sebebiyet verebilir, atakları şiddetlendirebilir.

• Alkol alımı: Alkol kullanımı vücutta susuzluğa sebebiyet verir. Aşırı tuz tüketimi vücuttaki sıvı halini olumsuz etkilediği gibi alkol kullanımı da sıvı dengesinde olumsuzluk yaratır. İç kulaktaki sıvılarda dengesizlikler oluşturan alkol, vertigo ataklarına, mide bulantısı, kusma ve migren ataklarının olmasına ve iyileşmede gecikmelere sebep olmaktadır. Özellikle şarap, migren ataklarının ortaya çıkmasına sebep olan en önemli tetikleyicilerdendir.