Tükürük bezi kanseri nedir?
Tükürük bezlerinde başlayan anormal hücre büyümelerine tükürük bezi kanseri adı verilmektedir. Nadir olarak görülen bir kanser türü olan tükürük bezi kanseri, sindirime yardımcı olan ve ağzı nemli tutan tükürüğün salgılanmasında görevli olan bezlerde başlamaktadır.
Tükürük bezleri çenenin altında ve arkasında, parotis, dil altı ve çene altı olmak üzere çeşitli yerlerde bulunmaktadır. Bunun yanında küçük tükürük bezleri dudaklarda, yanaklarda, ağız içinde ve boğazda yer alır.
Tükürük bezi tümörleri bezlerin herhangi birinde başlayabilir. Genellikle iyi huyludur. Ancak kötü huylu tümörler de görülebilir. Bu durumda tükürük bezi kanserinden söz edilir. Tükürük bezi kanseri özellikle parotis bezlerinde görülmektedir.
Tükürük bezi nedir?
Tükürük bezleri ağızda ve boyunda yer almaktadır. Sindirim sisteminin yiyecekleri parçalamaya başlamasına yardımcı olan tükürük üretmekle görevlidirler.
Tükürük bezi kanseri tanı kriterleri
Tükürük bezi kanserini teşhis etmek için kullanılan test ve prosedürler içerisinde şunlar yer almaktadır.
Fiziki muayene
Uzmanlar çenede boyunda ve boğazda şişlik olup olmadığını kontrol ederek bir sonraki testlerin uygulanıp uygulanmayacağına karar vermektedir.
Görüntüleme testleri
Manyetik rezonans görüntüleme, bilgisayarlı tomografi, pozitron emisyon tomografisi, ultrason veya röntgen gibi görüntüleme testleri sayesinde tükürük bezi tümörlerinin boyutu ve yeri belirlenebilmektedir.
Biyopsi
Doku örneğinin toplanabilmesi için ince iğne aspirasyonu veya çekirdek iğne biyopsisi kullanılabilmektedir. Biyopsi sırasında şüpheli hücrelerinin örneğin alınabilmesi için tükürük bezine ince bir iğne sokulur. Daha sonrasında bu örnek laboratuvarda incelenir.
Tükürük bezi kanseri nedenleri
Tükürük bezi tümörleri nadir olarak görülür. Ancak nedenleri tam olarak belli değildir. Temel olarak diğer kanser türlerinde de olduğu gibi DNA değişikliğine uğramış hücrelerin kontrolsüz bir şekilde çoğalması sebebiyle görülür. Ancak bu DNA değişikliği neden olan etmen henüz saplanamamıştır.
Tükürük bezi kanseri belirtileri
Tükürük bezi tümörünün belirtileri arasında şunlar yer almaktadır.
- Çenenin üzerinde veya yakınlarında, boyunda veya ağızda şişlik
- Yüzün bir kısmında uyuşukluk
- Yüzün bir kısmında kas zayıflığı
- Tükürük bezi bölgesinde kalıcı ağrı
- Yutkunma güçlü
- Ağzı açmada zorluk
Tükürük bezi kanseri risk faktörleri
Tükürük bezi kanseri görülebilme riskini artıracak faktörler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Tükürük bezi kanseri her yaşta ortaya çıkabilecek kanser türlerinden biri olmakla birlikte özellikle yaşlı erişkinlerde sıklıkla görülmektedir.
- Baş ve boyun kanseri tedavi etmek için kullanılan radyasyon gibi kansere yönelik radyasyon tedavileri tükürük bezi tümörü görülme riskini arttırmaktadır.
- Belirli maddelerle çalışan kişilerde tükürük bezi tümörüne yakalanma riski artmaktadır. Bununla ilgili işler arasında kauçuk üretimi, asbest madenciliği ve sıhhi tesisat işleri bulunmaktadır.
Tükürük bezi kanseri tedavi yöntemleri
Tükürük bezi kanserinin tedavisi temel olarak tümünün cerrahi olarak çıkarılmasına dayanmaktadır. Tükürük bezi kanseri olan kişilere radyasyon tedavisi ve kemoterapi gibi ek tedavilerde uygulanabilmektedir.
Tükürük bezi kanseri ameliyatı
Tükürük bezi kanseri ameliyatlarında çeşitli cerrahiyi yöntemler uygulanmaktadır. Hasta için en uygun yöntemini belirlenmesinde kanserin türü, evresi ve kişinin sağlık durumu dikkate alınmaktadır.
Tükürük bezi kanseri ameliyat yöntemleri
Tükürük bezi kanserinde kullanılabilecek ameliyat yöntemleri içerisinde şunlar yer almaktadır.
Bezin bir kısmının çıkarılması
Tümörün küçük olması ve ulaşılabilir bir yerde bulunması durumunda cerrahlar tümörü ve onu çevreleyen sağlıklı dokunun küçük bir kısmını çıkararak tükürük bezinin geri kalan kısmının işlevini görmeye devam etmesini sağlayabilir.
Tükürük bezinin tamamen çıkarılması
Tümörün büyük olduğu durumlarda tükürük bezinin tamamen çıkarılması mümkündür. Bunun yanında tümörün yüz sinirlerine, tükürük bezlerini bağlayan kanallara, yüz kemiklerine ve deri gibi yakındaki yapılara yayılması durumunda da bezin tamamen çıkarılması gerekmektedir.
Boyundaki lenf düğümlerin çıkarılması
Tükürük bezi tümörünün kanserli olması ve kanserin lenf düğümlerine yayılma riskinin bulunması durumunda uzmanlar boyundaki bazı lenf düğümlerin çıkarılmasında önerebilmektedir. Özellikle kanserli hücreleri içerme olasılığı en yüksek olan lenf düğümleri bu ameliyat sırasında çıkarılacaktır.
Rekonstrüktif cerrahi
Bu cerrahi türü tümörün çıkarılmasına yönelik değildir. Tümörün çıkarılması için yapılan ameliyattan sonra bölgenin onarılması için uygulanmaktadır. Özellikle ameliyat sırasında kemik deri veya sinirler çıkarılmış ise bunların onarılması için ve konstrüktif cerrahi uygulanması gerekmektedir.
Bu cerrahi işlemin amacı çiğneme, yutma, konuşma nefes alma ve yüzü hareket ettirme gibi yeteneklerin yeniden kazanılmasını sağlamaktadır.
Tükürük bezi kanseri ameliyatı faydaları
Tükürük bezi kanseri tedavisinin birincil aşaması cerrahi yöntemler olmaktadır. Vakaların önemli bir kısmından kanser hücreleri cerrahi ile tamamen alınmaktadır. Bu sayede hastaların kısa bir tedavi süreciyle iyileşmeleri mümkün olmaktadır. Kanserli hücrelerin tamamen alınamadığı durumlarda ise cerrahi işlemler kemoterapi ve radyoterapi gibi diğer tedavi süreçlerinin daha kısa süre uygulanmasına yardımcı olmaktadır.
Tükürük bezi kanseri ameliyat komplikasyonları
Tükürük bezi kanseri ameliyatlarından sonra görülebilecek komplikasyonlar uygulanan cerrahinin yerine ve türüne göre değişiklik göstermektedir.
Parotis cerrahisi komplikasyonları
Parotis cerrahisinden sonra görülebilecek komplikasyonlar içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Kanama
- Ödem
- Alerjik reaksiyonlar
- Enfeksiyon
- Yüz sinirinde oluşabilecek geçici ya da kalıcı hasarlar
- Kulak memesinde his kaybı
Çene altı tükürük bezi ameliyatı komplikasyonları
Çene altı tükürük bezi ameliyatından sonra görülebilecek komplikasyonlar içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Kanama
- Enfeksiyon
- Dilde hareket kısıtlılığı
- Yüz siniri hasarı
- Yüzde asimetri
- Ödem
- Anesteziye bağlı komplikasyonlar
- Alerjik reaksiyonlar
Tükürük bezi kanseri radyoterapi
Tükürük bezi kanseri teşhisinin konulması durumunda radyasyon tedavisi önerilebilmektedir. Radyasyon tedavisinde kanser hücrelerinin öldürülmesi için x ışınları ve protonlar gibi yüksek güçlü enerji ışınları kullanılmaktadır. Bu tedavi sırasında hasta bir masada yatarken makine etrafta hareket eder ve yüksek güçlü ışınları vücudun belirli noktalarına yönlendirir.
Nötron adı verilen parçacıkları kullanılan ve görece daha yeni bir radyasyon tedavisi türü olan bir yöntemde ise bazı tükürük bezi kanserlerinin tedavisinde daha etkili olduğu görülmüştür. Ancak bu tedavinin yararlarının ve risklerinin anlaşılması için daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır. Bu sebeple de sıklıkla uygulanan bir tedavi türü değildir.
Radyasyon tedavisi ameliyattan sonra kalan kanser hücrelerinin öldürülmesi için kullanılmaktadır. Bunun yanında tümörün çok büyük olması veya çıkarılmasının çok riskli olduğu durumlarda da radyasyon tedavisi önerilmektedir.
Tükürük bezi kanseri kemoterapi
Kanser hücrelerinin öldürülebilmesi için ilaçların kullanıldığı bir tedavi yöntemi olan kemoterapi, tükürük bezi kanseri için standart bir tedavi olarak kullanılmaz. Ancak uzmanlar kemoterapinin tükürük bezi kanseri üzerinden kullanımı için çalışmalara devam etmektedir. Nadir durumlarda radyasyon tedavisi ile birlikte kullanılmaktadır.
İmmünoterapi
İmmünoterapi, bağışıklık sisteminin kanser hücrelerini tanımlamasına ve onlarla savaşmasına yardımcı olmak için çeşitli ilaçların kullanıldığı bir tedavi seçeneğidir. Özellikle metastaz yapmış kanserle mücadelede kullanılmaktadır.
Hedefe yönelik tedavi
Kanserin yok edilmesi veya büyümesini durdurulması için kanser hücrelerinin genetik kodundaki zayıflıkları hedef alan ilaçların kullanıldığı tedavi yöntemine hedefe yönelik tedavi adı verilmektedir. Özellikle metastaz yapmış adenoid kistik karsinomlu kişilerin uygulanmaktadır.
Radyosensitizerler
Kanser hücrelerinin radyasyona karşı daha duyarlı hale getiren ilaçların kullanıldığı bir tedavi yöntemidir. Bu sayede tükürük bezi kanseriyle tedavisinde kullanılan radyasyonun daha etkili olması sağlanmaktadır.
Tükürük bezi kanseri sonrası yaşam
Tükürük bezi ameliyatlarından sonra hastaların birkaç gün boyunca hastanede kalmaları gerekmektedir. Bu süre içerisinde hastalarda herhangi bir komplikasyon oluşup oluşmadığı ve ağrı kontrolü sağlanmaktadır.
Hastaların duş almak için ameliyattan sonra en az bir hafta beklemeleri önerilmektedir. Dinlenme sürecinde ise hastaların üşümeyecekleri ve terlemeyecekleri şekilde oda sıcaklığının ayarlanması gerekmektedir.
Tükürük bezi kanseri evreleri
Tükürük bezi de gösterdiği yayılma bağlı olarak çeşitli evrelere ayrılmaktadır. Evrelerin tanımlanmasına tedavinin planlanması aşamasındaki ilk adımdır.
1.evre
Tükürük bezi kanserinin ilk evresinde kanser hücreleri düğümlerine yayılım göstermez. Bunun yanında uzak metastaz da görülmeyen bu evrede noninvazif tümörler söz konusu olmaktadır.
2.evre
Tükürük bezi kanserinin ikinci evresinde de uzak metastaz ya da lenf düğümlerine yayılım söz konusu değildir. Ancak tümör invazif bir hal almaktadır.
3.evre
Tükürük bezi kanserin 3 aşamasında bölgesel liflere yayılım görülmekle birlikte uzak metastaz belirtisi bulunmaz. Bu aşamada tümörler küçüktür.
4.evre
Tükürük bezi kanserinin 4 evresi kendi içerisinde 3 alt sınıfa ayrılmaktadır. Evre 4-a sınıfından lenf nodu tutulumu bulunmayabilir veya yalnızca aynı taraftaki lenf noduna yayılan ancak metastaz yapmayan tümör söz konusudur. Bu aşamadaki tümörler invazif tümörler olmaktadır.
Tek taraflı lens nodu tutulumu olan ancak metastazı olmayan t3 sınıfı tümörler görülmektedir. Bunun yanında yaygın lenf nodu tutulumu olan durumlarda ise herhangi bir T sınıfı tümör görülebilmektedir.
4B evresinde ise lenf düğümlerine daha geniş bir yayılım görülmekle birlikte metastaz bulunmamaktadır. Bu aşamada herhangi bir T sınıfı kanser görülmektedir. Evrenin son aşaması olan 4C sınıfında ise uzak metastaz görülmektedir.
Tükürük bezi tümör çeşitleri
Birçok farklı türde tükürük bezi tümörü bulunmaktadır. Bu türler tümörde yer alan hücrelerin türüne göre sınıflandırılmaktadır. Sahip olunan tükürük bezi tümörünün türünün belirlenmesi uygulanacak tedavinin planlanması açısından son derece önemlidir.
İyi huylu (benign)
Kanserli olmayan tümörlere iyi huylu tükürük bezi tümörleri adı verilmektedir ve kendi içerisinde şu alt sınıflara ayrılır.
- Pleomerfik adenom
- Bazal hücreli adenom
- Kanaliküler adenom
- Onkositoma
- Warthin tümörü
Kötü huylu (malign)
Kanser olarak da adlandırılan kötü huylu tükürük bezi tümörleri ve kendi içerisinde alt sınıflara ayrılmaktadır. Bu çeşitler içerisinde şunlar yer alır:
- Adinik hücreli karsinom
- Adenokarsinom
- Adenoid kistik karsinom
- Berrah hücreli karsinom
- Maling karışık tümör
- Mukoepidermoid karsinom
- Onkositik karsinom
- Poliform düşük dereceli adenokarsinom
- Tükürük kanalı karsinomu
- Skuamöz hücre karsinomu
