Adet (menstrüel) döngüsü nedir?
Genellikle 11 ile 14 yaş arasındaki kızların ergenlik dönemlerindeki fizyolojik değişimler içerisinde yer alan adet döngüsü, ergenlik döneminden menopoza kadar devam eden bir süreçtir. İlk adet döngüsü menarş olarak adlandırılır.
Adet döngüsü temel olarak kadın vücudunun hamile kalma olasılığına karşı kendini hazırlamasıdır. Genellikle 28 gün süren bu döngü içerisinde genellikle bir yumurtalıktan olgunluğa ulaşmış yumurta fallop kanalına atılmaktadır. Bu sürece ovulasyon ya da yumurtlama adı verilmektedir. Bunun yanında rahmin hamileliğe hazırlanması da bu süreç içerisinde gerçekleşir. Rahmin hamilelik hazırlıkları içerisinde rahim duvarının kalınlaşması bulunmaktadır. Bunun yanında rahim duvarında görülen damarlanmalar da bebeğin beslenmesi için artar. Tüm bunların yanında rahimde gerçekleşen temel değişiklik hormonlar olmaktadır.
Adet döngüsü içerisinde döllenme gerçekleşmezse o zaman rahim yeniden hazırlanmak için kalınlaşan rahim duvarını parçalar ve kanama ile parçalanan kısımlar vücuttan atılır. Bu kanama genellikle 3 ile 8 gün arasında değişiklik gösterir ve adet dönemi olarak adlandırılır. 28 günlük adet döngüsü 4 farklı evrede gerçekleşmektedir.
Adet döngüsü ne zaman başlar?
Reglin başlaması ergenliğe geçişin son aşaması olarak nitelendirilmektedir. İlk adet döngüsünün tam olarak kaç yaşında başlayacağı kesin olarak bilinemez. Çünkü ilk döngünün başlamasında genetik faktörlerin yanı sıra çevresel faktörler de etkili olmaktadır. Genel olarak ise 9 ile 14 yaş aralığında başlamaktadır. Adet döngüsünün bitmesi ise genellikle 45 il 55 yaş arasında olmaktadır.
adet döneminin başlama zamanında döngünün düzensiz olması beklenen bir durumdur. Çünkü ilk regl kanamalarında yumurtlama dahi görülmemektedir. Bu sebeple de adet döngüsünde düzensizliklerin görülmesi beklenen bir durum olmaktadır. Bazı aylarda ise hiç kanamanın olmaması dahi beklenmektedir. Bu durum için endişelenmeye gerek olmaz. Adet döngüsünün belli bir düzene oturması ise ilk adet döngüsünden sonra 2 yıl sürebilmektedir. adet kanamalarının düzene girebilmesi için genital organlarının ve tamamlanması ve hormon salgı mekanizmalarının gelişimini tamamlaması gerekir. Kadınlar ergenlik dönemleri ile menopoz arasında yaklaşık olarak 500 adet döngüsü görülmektedir.
Adet (menstrüel) döngüsü hesaplama
Adet döngüsünün hesaplanması özellikle hamile kalmak isteyen kadınlar için son derece önemli olmaktadır. Bu sayede döllenme ihtimali en yüksek olan zamanlar belirlenebilir. Diğer bir yandan gebelik planlamayan çiftlerin ise daha güvenilir korunma yöntemlerini tercih etmesi gerekir.
Yumurtlama dönemimin hesaplanmasında farklı yöntemler kullanılmaktadır. Bunların içerisinde öncelikli olarak hazır kitler bulunmaktadır. Bunun yanında bazal vücut ısısı ölçümü de yumurtlama dönemi hakkında bilgi sahibi olunabilir. Bazal vücut ısısı ölçüsünün alınabilmesi için iki adet dönemi arasında her sabah vücut ölçüsünün alınması gerekir. Bu değerler not alınarak vücut ısısı izlenir.
Progesteron hormonu salgılanması vücut ısısının 1 ya da 1,5 santigrat derece artmasına neden olmaktadır. Yumurtlamanın olmadığı dönemlerde ise vücut ısısı sabit olmaktadır. Vücut ısısının yükselmesi ise yumurtlamanın gerçekleşmesinden sonraki gün gerçekleşmektedir.
Adet döngüsü ile yumurtlama dönemi nasıl hesaplanır?
Düzenli bir adet döngüsü olan kişilerin yumurtlama dönemlerinin hesaplanması son derece kolay olmaktadır. Bunun için kanamanın başladığı ilk gün adet döngüsünün ilk günü olarak kabul edilmektedir. Döngünün tamamlanması ise bir sonraki adet döneminin ilk gününe kadar geçen süredir. Bu süre genellikle 28 gün olmaktadır. Ancak 21 ile 35 gün arasındaki adet döngüleri de normal olarak kabul edilmektedir. Adet döngüsü 28 gün olması durumunda yumurtlama bir sonraki kanama gününden önceki 14. günde gerçekleşmektedir. Eğer 30 günde bir adet görülüyor ise yumurtlama bir sonraki adet kanamasının ilk gününden önceki 16. güne denk gelmektedir. Bu sebeple de hesaplama adet döngüsü gün sayısından 14’ün çıkarılması yeterli olmaktadır.
Eğer gebelik planı varsa cinsel ilişkinin yumurtlama döneminden önceki ya da sonraki günde ilişkiye girilmesi gerekmektedir. Bunun yanında erkek üreme hücresi olan spermin kadın vücudunda kalma süresi 4 ile 5 gün arasında değişiklik göstermektedir. Bu sebeple de yumurtlama döneminden öneki 5 gün boyunca cinsel ilişkiye girilebilir.
Adet düzensizliği olan kişiler için nasıl hesaplama yapılır?
Adet düzensizliğinin birçok nedeni bulunmaktadır. Fizyolojik nedenlerin yanı sıra hormonal dengesizlikler ve farklı sağlık sorunları sebebiyle de oluşabilmektedir. Adet döngüsünün düzensiz olması ise yumurtlama döneminin belirlenebilmesini imkansız kılmaktadır. Bu sebeple de eczanelerde satılan yumurtlama kitlerinden yararlanılabilmektedir.
Adet (menstrüel) döngüsü kaç gün olmalı?
Adet döngüsünün 28 gün olması beklenir. Ancak 21 ile 35 gün arasında olması da normal olarak değerlendirilmektedir. 21 günün altında, 35 günün üstünde ya da 3 ay üst üste adet görülmemesi durumlarında ise adet düzensizliği söz konusu olmaktadır.
Adet (menstrüel) döngüsü evreleri
Ortalama olarak 28 gün süren menstrüel döngü 4 evrede gerçekleşmektedir. Her bir ana evrede hormonal ve fiziksel değişiklikler olur.
Menstrüasyon evresi
Adet kanamalarının görüldüğü bu evrede rahim duvarı parçalanarak kanama yolu ile dışarı atılmaktadır. Görülen bu kanamaya menstrual sıvı adı verilir. Menstrual sıvının büyük bir kısmını kan hücreleri oluşturmaktadır. Bunun yanında endometrium epitel hücreleri ve gland salgısı ulunmaktadır.
İlk 2 gün kanama fazla olmaktadır ve genellikle 3 ile 8 gün arasında sürer. Kanamanın absorbe edilmesi için kadın hijyen ürünlerinden yararlanılır. Hijyen ürünlerinin genellikle 4 saatte bir değiştirilmesi sağlığın ve hijyenin korunması açısından son derece önemlidir. Ancak menstrual kap ve ped külotlar için önerilen süreler değişiklik göstermektedir. Özellikle tampon kullanımının tercih edilmesi durumunda sürenin 4 saatten daha fazla olmamasına dikkat edilmesi gerekir. Aksi halde toksik şok söz konusu ola bilmektedir.
Folikül evresi
Menstürasyon döneminden sonra başlayan folikül evresi yumurtlama ile bitmektedir. Bu evrede salgılanan östrojen miktarı artar ve beyindeki hipotalamus tarafından uyarılan hipofiz bezinde Folikül uyarıcı hormon salgılanmaya başlar. FSH salgılanmaya başlamasından sonra ise yumurtalıklarda 5 ile 20 arasında değişen sayıda folikül oluşmaya başlar. Ancak bu foliküllerde yalnızca 1 tanesi döllenme sağlayacak kadar olgunlaşır. Eğer birden fazla folikül döllenmeyi sağlayacak kadar olgunlaşırsa çoğul gebelik oluşur. Foliküllerin gelişmesi bir yandan da rahim duvarının uyarılmasını sağlar. Bu sebeple de rahim duvarı kalınlaşarak damarlanması artar.
Yumurtlama evresi
Yumurtlama yani ovulasyon evresinde olgunlaşan yumurta yumurtalıktan atılarak fallop kanalına yerleşir. Genellikle adet döngüsünün ortasında gerçekleşen bu evrede luteinize edici hormon (LH) yükselir. Yumurtanın fallop tüpüne bırakıldıktan sonra ömrü yaklaşık olarak 24 saat olmaktadır. Bu süre içerisinde spermle birleşmemesi durumunda yumurta ölür.
Korpus luteum evresi
Yumurtanın gelişmiş olduğu folikül yumurtanın fallop kanalına atılmasından sonra yumurtalıkta kalmaya devam etmektedir. Ancak yapısal olarak değişikliğe uğrar. Bu yeni yapısına ise korpus luteum adı verilir. Yapısal değişiklikten sonra progesteron hormonu salgılamaya başlar. Bu hormon kalınlaşan rahim duvarının bu halini muhafaza etmesini sağlarken aynı zamanda döllenmiş yumurtanın rahime yerleşmesini de sağlamaktadır. Adet döngüsü içerisinde döllenmenin gerçekleşmemesi durumunda ise bir hafta içerisinde korpus luteum fonksiyonunu yitirir. Bu sebeple de rahim duvarı parçalanmaya başlayarak kanama gerçekleşir. Kanamanın gerçekleşmesi ile birlikte bir sonraki adet döngüsü başlar.
Yaygın menstrual problemler
Adet döngüsünde birçok problem görülebilmektedir. Bu problemlerin bir kısmı fizyolojik farklılıklar dolayısıyla olurken, bir kısmı ise kimyasal olmaktadır.
Premenstrüel Sendrom (PMS)
PMS adet gören kadınların yaklaşık olarak %90’nını etkileyen bir durumdur. Hormonal değişikliklere bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Adet döngüsü başlamadan yaklaşık olarak 10 gün önce başlayan bu sendromda kadınlarda görülen belirtiler içerisinde şunlar yer almaktadır:
- Ödem
- Baş ağrısı
- Şişkinlik
- Davranış değişiklikleri
- Yorgunluk
- Depresyon
- Sinirlilik
Dismenore
Adet sancısı anlamına gelen Dismenore adet dönemlerinin ağrılı geçtiğini ifade etmek için kullanılmaktadır. Döllenmenin gerçekleşmediği durumlarda rahim iç duvarının dökülebilmesini sağlayan bazı hormonların ya da miyom ve polip gibi fizyolojik etkenlerin etkisi ile rahmin normalden daha fazla kasılması sebebiyle oluşur. Dismenoreye sebep olabilecek etkenler farklılık gösterdiği için tedavisi de altta yatan sebebe göre değişiklik göstermek.
Şiddetli Menstrual Kanama
Menoraji olarak da adlandırılan bu problem kadınların günlük hayatlarını etkileyecek kadar fazla kanaması olmasıdır. Tedavi edilememesi durumunda anemiye neden olan menorajinin tedavisinde altta yatan nedenin bilinmesi gerekir.
Amenore
Postmenopozal, emzirme, puberte öncesi dönem ve gebelik dışında adet kanamasının 3 ay art arda olmaması durumunda verilen isimdir. Genellikle aşırı egzersiz ve kilo kaybı sebebiyle görülür.
Düzensiz adet döngüsü
Adet döngüsünün döngü süresi 21 ile 35 gün arasında olmaktadır. Bu sürenin altında ya da üzerinde olan adet döngülerine düzensiz adet döngüsü adı verilmektedir. Adet döngüsünün düzensiz olmasına birçok farklı etmen neden olmaktadır. Bu sebeplerin içerisinde şunlar yer almaktadır:
- Hamilelik
- Emzirme
- Yeme bozuklukları
- Aşırı kilo verme
- Aşırı egzersiz yapmak
- Polikistik over sendromu
- Prematür over yetmezliği
