Âdet (menstrüel) döngüsü nedir?
Genellikle 11 ile 14 yaş arasındaki kızların ergenlik dönemlerindeki fizyolojik değişimler içerisinde yer alan âdet döngüsü, ergenlik döneminden menopoza kadar devam eden bir süreçtir. İlk âdet döngüsü menarş olarak adlandırılır.
Âdet döngüsü temel olarak kadın vücudunun hamile kalma olasılığına karşı kendini hazırlamasıdır. Genellikle 28 gün süren bu döngü içerisinde genellikle bir yumurtalıktan olgunluğa ulaşmış yumurta fallop kanalına atılmaktadır. Bu sürece ovulasyon ya da yumurtlama adı verilmektedir. Bunun yanında rahmin hamileliğe hazırlanması da bu süreç içerisinde gerçekleşir. Rahmin hamilelik hazırlıkları içerisinde rahim duvarının kalınlaşması bulunmaktadır. Bunun yanında rahim duvarında görülen damarlanmalar da bebeğin beslenmesi için artar. Tüm bunların yanında rahimde gerçekleşen temel değişiklik hormonlar olmaktadır.
Âdet döngüsü içerisinde döllenme gerçekleşmezse o zaman rahim yeniden hazırlanmak için kalınlaşan rahim duvarını parçalar ve kanama ile parçalanan kısımlar vücuttan atılır. Bu kanama genellikle 3 ile 8 gün arasında değişiklik gösterir ve âdet dönemi olarak adlandırılır. 28 günlük âdet döngüsü 4 farklı evrede gerçekleşmektedir.
Âdet döngüsü ne zaman başlar?
Reglin başlaması ergenliğe geçişin son aşaması olarak nitelendirilmektedir. İlk âdet döngüsünün tam olarak kaç yaşında başlayacağı kesin olarak bilinemez. Çünkü ilk döngünün başlamasında genetik faktörlerin yanı sıra çevresel faktörler de etkili olmaktadır. Genel olarak ise 9 ile 14 yaş aralığında başlamaktadır. Âdet döngüsünün bitmesi ise genellikle 45 il 55 yaş arasında olmaktadır.
Âdet döneminin başlama zamanında döngünün düzensiz olması beklenen bir durumdur. Çünkü ilk regl kanamalarında yumurtlama dahi görülmemektedir. Bu sebeple de âdet döngüsünde düzensizliklerin görülmesi beklenen bir durum olmaktadır. Bazı aylarda ise hiç kanamanın olmaması dahi beklenmektedir. Bu durum için endişelenmeye gerek olmaz. Âdet döngüsünün belli bir düzene oturması ise ilk âdet döngüsünden sonra 2 yıl sürebilmektedir. Âdet kanamalarının düzene girebilmesi için genital organlarının ve tamamlanması ve hormon salgı mekanizmalarının gelişimini tamamlaması gerekir. Kadınlar ergenlik dönemleri ile menopoz arasında yaklaşık olarak 500 âdet döngüsü görülmektedir.
Âdet (menstrüel) döngüsü hesaplama
Âdet döngüsünün hesaplanması özellikle hamile kalmak isteyen kadınlar için son derece önemli olmaktadır. Bu sayede döllenme ihtimali en yüksek olan zamanlar belirlenebilir. Diğer bir yandan gebelik planlamayan çiftlerin ise daha güvenilir korunma yöntemlerini tercih etmesi gerekir.
Yumurtlama dönemimin hesaplanmasında farklı yöntemler kullanılmaktadır. Bunların içerisinde öncelikli olarak hazır kitler bulunmaktadır. Bunun yanında bazal vücut ısısı ölçümü de yumurtlama dönemi hakkında bilgi sahibi olunabilir. Bazal vücut ısısı ölçüsünün alınabilmesi için iki âdet dönemi arasında her sabah vücut ölçüsünün alınması gerekir. Bu değerler not alınarak vücut ısısı izlenir.
Progesteron hormonu salgılanması vücut ısısının 1 ya da 1,5 santigrat derece artmasına neden olmaktadır. Yumurtlamanın olmadığı dönemlerde ise vücut ısısı sabit olmaktadır. Vücut ısısının yükselmesi ise yumurtlamanın gerçekleşmesinden sonraki gün gerçekleşmektedir.
Âdet döngüsü ile yumurtlama dönemi nasıl hesaplanır?
Düzenli bir âdet döngüsü olan kişilerin yumurtlama dönemlerinin hesaplanması son derece kolay olmaktadır. Bunun için kanamanın başladığı ilk gün âdet döngüsünün ilk günü olarak kabul edilmektedir. Döngünün tamamlanması ise bir sonraki âdet döneminin ilk gününe kadar geçen süredir. Bu süre genellikle 28 gün olmaktadır. Ancak 21 ile 35 gün arasındaki âdet döngüleri de normal olarak kabul edilmektedir. Âdet döngüsü 28 gün olması durumunda yumurtlama bir sonraki kanama gününden önceki 14. günde gerçekleşmektedir. Eğer 30 günde bir âdet görülüyor ise yumurtlama bir sonraki âdet kanamasının ilk gününden önceki 16. güne denk gelmektedir. Bu sebeple de hesaplama âdet döngüsü gün sayısından 14’ün çıkarılması yeterli olmaktadır.
Eğer gebelik planı varsa cinsel ilişkinin yumurtlama döneminden önceki ya da sonraki günde ilişkiye girilmesi gerekmektedir. Bunun yanında erkek üreme hücresi olan spermin kadın vücudunda kalma süresi 4 ile 5 gün arasında değişiklik göstermektedir. Bu sebeple de yumurtlama döneminden öneki 5 gün boyunca cinsel ilişkiye girilebilir.
Âdet düzensizliği olan kişiler için nasıl hesaplama yapılır?
Âdet düzensizliğinin birçok nedeni bulunmaktadır. Fizyolojik nedenlerin yanı sıra hormonal dengesizlikler ve farklı sağlık sorunları sebebiyle de oluşabilmektedir. Âdet döngüsünün düzensiz olması ise yumurtlama döneminin belirlenebilmesini imkansız kılmaktadır. Bu sebeple de eczanelerde satılan yumurtlama kitlerinden yararlanılabilmektedir.
Âdet (menstrüel) döngüsü kaç gün olmalı?
Âdet döngüsünün 28 gün olması beklenir. Ancak 21 ile 35 gün arasında olması da normal olarak değerlendirilmektedir. 21 günün altında, 35 günün üstünde ya da 3 ay üst üste âdet görülmemesi durumlarında ise âdet düzensizliği söz konusu olmaktadır.
Âdet (menstrüel) döngüsü evreleri
Ortalama olarak 28 gün süren menstrüel döngü 4 evrede gerçekleşmektedir. Her bir ana evrede hormonal ve fiziksel değişiklikler olur.
Menstrüasyon evresi
Âdet kanamalarının görüldüğü bu evrede rahim duvarı parçalanarak kanama yolu ile dışarı atılmaktadır. Görülen bu kanamaya menstrual sıvı adı verilir. Menstrual sıvının büyük bir kısmını kan hücreleri oluşturmaktadır. Bunun yanında endometrium epitel hücreleri ve gland salgısı ulunmaktadır.
İlk 2 gün kanama fazla olmaktadır ve genellikle 3 ile 8 gün arasında sürer. Kanamanın absorbe edilmesi için kadın hijyen ürünlerinden yararlanılır. Hijyen ürünlerinin genellikle 4 saatte bir değiştirilmesi sağlığın ve hijyenin korunması açısından son derece önemlidir. Ancak menstrual kap ve ped külotlar için önerilen süreler değişiklik göstermektedir. Özellikle tampon kullanımının tercih edilmesi durumunda sürenin 4 saatten daha fazla olmamasına dikkat edilmesi gerekir. Aksi halde toksik şok söz konusu ola bilmektedir.
Folikül evresi
Menstürasyon döneminden sonra başlayan folikül evresi yumurtlama ile bitmektedir. Bu evrede salgılanan östrojen miktarı artar ve beyindeki hipotalamus tarafından uyarılan hipofiz bezinde Folikül uyarıcı hormon salgılanmaya başlar. FSH salgılanmaya başlamasından sonra ise yumurtalıklarda 5 ile 20 arasında değişen sayıda folikül oluşmaya başlar. Ancak bu foliküllerde yalnızca 1 tanesi döllenme sağlayacak kadar olgunlaşır. Eğer birden fazla folikül döllenmeyi sağlayacak kadar olgunlaşırsa çoğul gebelik oluşur. Foliküllerin gelişmesi bir yandan da rahim duvarının uyarılmasını sağlar. Bu sebeple de rahim duvarı kalınlaşarak damarlanması artar.
Yumurtlama evresi
Yumurtlama yani ovulasyon evresinde olgunlaşan yumurta yumurtalıktan atılarak fallop kanalına yerleşir. Genellikle âdet döngüsünün ortasında gerçekleşen bu evrede luteinize edici hormon (LH) yükselir. Yumurtanın fallop tüpüne bırakıldıktan sonra ömrü yaklaşık olarak 24 saat olmaktadır. Bu süre içerisinde spermle birleşmemesi durumunda yumurta ölür.
Korpus luteum evresi
Yumurtanın gelişmiş olduğu folikül yumurtanın fallop kanalına atılmasından sonra yumurtalıkta kalmaya devam etmektedir. Ancak yapısal olarak değişikliğe uğrar. Bu yeni yapısına ise korpus luteum adı verilir. Yapısal değişiklikten sonra progesteron hormonu salgılamaya başlar. Bu hormon kalınlaşan rahim duvarının bu halini muhafaza etmesini sağlarken aynı zamanda döllenmiş yumurtanın rahime yerleşmesini de sağlamaktadır. Âdet döngüsü içerisinde döllenmenin gerçekleşmemesi durumunda ise bir hafta içerisinde korpus luteum fonksiyonunu yitirir. Bu sebeple de rahim duvarı parçalanmaya başlayarak kanama gerçekleşir. Kanamanın gerçekleşmesi ile birlikte bir sonraki âdet döngüsü başlar.
Yaygın menstrual problemler
Âdet döngüsünde birçok problem görülebilmektedir. Bu problemlerin bir kısmı fizyolojik farklılıklar dolayısıyla olurken, bir kısmı ise kimyasal olmaktadır.
Premenstrüel Sendrom (PMS)
PMS âdet gören kadınların yaklaşık olarak %90’nını etkileyen bir durumdur. Hormonal değişikliklere bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Âdet döngüsü başlamadan yaklaşık olarak 10 gün önce başlayan bu sendromda kadınlarda görülen belirtiler içerisinde şunlar yer almaktadır:
- Ödem
- Baş ağrısı
- Şişkinlik
- Davranış değişiklikleri
- Yorgunluk
- Depresyon
- Sinirlilik
Dismenore
Âdet sancısı anlamına gelen Dismenore âdet dönemlerinin ağrılı geçtiğini ifade etmek için kullanılmaktadır. Döllenmenin gerçekleşmediği durumlarda rahim iç duvarının dökülebilmesini sağlayan bazı hormonların ya da miyom ve polip gibi fizyolojik etkenlerin etkisi ile rahmin normalden daha fazla kasılması sebebiyle oluşur. Dismenoreye sebep olabilecek etkenler farklılık gösterdiği için tedavisi de altta yatan sebebe göre değişiklik göstermek.
Şiddetli Menstrual Kanama
Menoraji olarak da adlandırılan bu problem kadınların günlük hayatlarını etkileyecek kadar fazla kanaması olmasıdır. Tedavi edilememesi durumunda anemiye neden olan menorajinin tedavisinde altta yatan nedenin bilinmesi gerekir.
Amenore
Postmenopozal, emzirme, puberte öncesi dönem ve gebelik dışında âdet kanamasının 3 ay art arda olmaması durumunda verilen isimdir. Genellikle aşırı egzersiz ve kilo kaybı sebebiyle görülür.
Düzensiz âdet döngüsü
Âdet döngüsünün döngü süresi 21 ile 35 gün arasında olmaktadır. Bu sürenin altında ya da üzerinde olan âdet döngülerine düzensiz âdet döngüsü adı verilmektedir. Âdet döngüsünün düzensiz olmasına birçok farklı etmen neden olmaktadır. Bu sebeplerin içerisinde şunlar yer almaktadır:
- Hamilelik
- Emzirme
- Yeme bozuklukları
- Aşırı kilo verme
- Aşırı egzersiz yapmak
- Polikistik over sendromu
- Prematür over yetmezliği
