Ateşli Havale

Ateşli havale nedir?

Ateşin neden olduğu kasılmalara ateşli havale denmektedir. Genellikle enfeksiyondan kaynaklanan ateşe bağlı olarak görülen bu nöbetler daha öncesinde herhangi bir nörolojik sorunu olmayan sağlıklı çocuklarda görülür.

Her ne kadar çocuğun ateşli havale geçirmesi korkutucu olsa da genellikle birkaç dakika sürer ve ciddi bir sağlık sorununa neden olmaz. Ateşli havale genellikle ateşin başlangıcından itibaren ilk 24 saatte ortaya çıkmaktadır. Ancak nöbet sırasında çocuğun güvende olması ve rahatlatılması gerekir. Nöbet sonrasında en kısa süre içerisinde çocuğun değerlendirilmesi için doktora başvurulması gerekmektedir.

Ateşli havalenin sınıflandırılması

Febril nöbet olarak da adlandırılan ateşli havale nöbetleri iki sınıfa ayrılmaktadır.

Basit ateşli nöbetler

Ateşli nöbetin en sık görülen türü olan basit ateşli havale birkaç saniye ile 15 dakika arasında sürmektedir. 24 saat içerinde tekrarlamayan bu tür havale vücudun tüm bölümlerinde görülebilmektedir.

Karmaşık ateşli nöbetler

Karmaşık ateşli havale 15 dakikadan daha uzun sürer ve 24 saat içerisinde birden fazla kez gerçekleşir. Görülen belirtiler ise vücudun tek tarafı ile sınırlı kalır. 

Ateşli havale çeşitleri

Ateşli havale nöbetleri farklı şekillerde görülebilmektedir. Nöbet çeşitlerinin içerisinde ise şunlar yer alır.

• Grand mal olarak adlandırılan ve en iyi bilinen nöbet türü bilinç kaybı, tüm vücutta kasılmalar, çenenin kilitlenmesi ve ağızdan köpük gelmesi ile karakterize olmaktadır. 
  
  
• Abans nöbetleri ya da petit mal olarak adlandırılan nöbetlerde ise uyarılmayla kesilmeyen dalmalar görülmektedir.
  
  
• Uykuda geçirilen nöbetlerde ise uykudan uyanıp geçici olarak konuşamama ve yüzde çekilmeler görülmektedir. 
  
  
• Bebeklerde ise art arda gelen seğirmeler göz önüne alınması gereken nöbet belirtilerinden birisi olmaktadır. 

Ateşli havale belirtileri

Çocuğun ateşinin 38 dereceden fazla olduğu durumlarda ateşli havale belirti görülebilmektedir. Bu belirtiler içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Titreme
• Bilinç kaybı
• Vücudun bir bölgesinin sertleşmesi ya da seğirmesi
• Kolların ya da bacakların sarsılması

Ateşli havale nedenleri

Ateşli havalenin nedeni genellikle vücut ısısının ateşli nöbetlere neden olmasıdır. Bazı vakalarda düşük dereceli ateş de nöbetin tetiklenmesine neden olmaktadır. 

Enfeksiyon

Ateşli havalenin nedeni olan ateş genel olarak viral bir enfeksiyondan kaynaklanmaktadır. Bazı vakalarda ise bakteriyel enfeksiyonlar da ateşe neden olabilmektedir. Ateşli havaleye en sık neden olan virüslerin içerisinde gribe neden olan influenza ve roseolaya neden olan virüslerdir. 

Aşılama sonrası nöbetler

Bazı çocukluk çağı aşılarından sonra ateşli havale görülebilir. Bu aşıların arasında difteri, tetanos ve boğmaca aşamaları ile KKK olarak adlandırılan kızamık, kabakulak ve kızamıkçık aşıları yer almaktadır. Aşıdan sonra ateşin yükselmesi ile havale görülebilir. Havaleye aşı değil yüksek ateş neden olmaktadır. 

Ateşli havale risk faktörleri

Ateşli havalenin görülme ihtimalini arttıran nedenler içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Ateşli havale vakalarının önemli bir kısmı 6 ay ile 5 yaş arasındaki çocuklarda görülmektedir. En büyük risk ise 12- 18 ay aralığındadır. 
• Ailesinde ateşli havale geçiren birinin bulunması çocukta da ateşli havale riskinin artmasına neden olmaktadır. 

Ateşli havale komplikasyonları

Ateşli havale genellikle herhangi bir etki bırakmaz. Özellikle basit ateşli havale beyin hasarı, zihinsel engel ya da öğrenme güçlüğü gibi komplikasyonlara neden olmaz. Bunun yanında basit ateşli havale altta yatan ciddi bir hastalığın bulunduğunu da göstermez. 

Ateşli havale provoke edilmiş nöbetlerdir. Bu sebeple de epilepsinin işareti olarak kabul edilmez. Çünkü epilepsi beyindeki anormal elektrik sinyallerinin neden olduğu tekrarlayan provoke edilmemiş nöbetler ile karakterize bir sağlık sorunudur. 

Ateşli havale durumunda komplikasyon görülmesi beklenen türü karmaşık ateşli havaledir. 24 saat içerisinde tekrarlayan nöbetlerin komplikasyon yaratma ihtimalini arttıran riskler içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Çocuğun ilk nöbetinin düşük dereceli ateşten kaynaklanması
• Hastalığın ilk belirtisinin ateşli havale olması
• Yakın aile üyelerinde ateşli havale öyküsünün bulunması
• İlk ateşli havalede çocuğun 18 aylıktan küçük olması

Ateşli havale tanı

Ateşli havale gelişimi normal olan çocuklarda görülen bir durumdur. Ateşli havale tanısının konulabilmesi için öncelikle epilepsiye ilişkin risk faktörlerinin elenmesi gerekmektedir. Gelişimi normal olan çocuklarda ateşin nedeninin belirlenmesi nöbetten sonraki ilk adım olmaktadır.

Basit ateşli havale

İlk kez basit ateşli havale geçiren ve aşılarını yeni yaptırmış çocuklara herhangi bir test yapılmasına gerek bulunmaz. Bu sebeple de doktorun öyküye dayanarak ateşli havale teşhisi konulabilir. Ancak aşı programı gecikmiş ya da zayıf bağışıklık sistemine sahip olan çocuklarda ciddi enfeksiyonların belirlenmesi için aşağıdaki testler uygulanmaktadır.

• Kan testi
• İdrar testi
• Lomber fonksiyon

Karmaşık ateşli havale

Karmaşık ateşli havalenin nedenin teşhis edilmesi için beyin aktivitesinin ölçülmesi için EEG önerilmektedir. Ayrıca aşağıdaki durumların varlığı durumunda MRI önerebilmektedir.

• Normalden daha büyük kafa yapısının bulunması
• Anormal nörolojik değerlendirmeler
• Kafatasında artan basınç belirtileri
• Alışılmadık derecede uzun süre ateşli havale

Ateşli havale beyne zarar verir mi?

Ateşli havale vakaların neredeyse tamamında beyinde herhangi bir probleme neden olmaz. Bir saatten daha uzun süren nöbetlerde dahi beyinde herhangi bir hasar kalmadan iyileşme sağlanır. Ancak nöbet sırasında çocuğun kafasını bir yere çarpması beyin hasarı yaşamasına neden olabilir. Riski çok az olsa da 20 dakikadan daha uzun süren nöbetlerde hastanın değerlendirilmesi gerekmektedir. 

Ateşli havale epilepsiye neden olur mu?

Ateşli havaleden sonra hastalarda epilepsi gelişme riski bulunmaktadır. 5-7 yaşından önce ateşli havale geçiren kişilerde epilepsi görülme ihtimali %2 olmaktadır. 15 yaşından önce ateşli havale geçiren kişilerde ise epilepsi görülme riski %5,5 olmaktadır. Bu riski belirleyen faktörler içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Uzun süren nöbetlerin beyin hücrelerinin oksijensiz kalmasına neden olmasından nöbetlerin 15-20 dakikadan daha uzun sürmesi
• Ateşli havale başlamadan önce hastada sinir sistemi ya da beyinde anomali ya da gelişme geriliğinin bulunması
• Birinci derece yakınlarda epilepsi öyküsünün bulunması

Ateşli havale geçiren çocuğa ne yapılmalı?

Çoğu ateşli havale birkaç dakika içerisinde kendiliğinden durur. Çocuğunuzun ateşli havale geçirdiği durumlarda şu adımları izlemelisiniz.

• Çocuğun düşmeyeceği düz bir zemine yatırılması
• Nöbet zamanının tutulması
• Çocuğun izlenmesi ve rahatlatılması için çocuğun yanında durulması
• Çocuğun yakınındaki sert ve keskin nesnelerin kaldırılması
• Sıkı ve kısıtlayıcı giysiler gevşetilmeli
• Çocuğun kısıtlanmaması ve hareketlerine müdahale edilmemesi gerekmektedir.
• Çocuğun ağzına herhangi bir şey sokulmaması gerekir.

Aşağıdaki durumların gerçekleşmesi durumunda ise tıbbi yardım istenmesi gerekmektedir.

• Çocuğun nöbetinin 5 dakikadan daha uzun sürmesi
• Çocuğun nöbetlerinin tekrarlaması
• Çocuğun nöbetinin 5 dakikadan daha kısa sürmesine rağmen çocukta hızlı iyileşme görülmemesi

Daha ciddi durumlarda doktorların uygulayacağı tedavi basamakları içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Nöbetin 5 dakikadan uzun sürmesi durumunda durdurmak için ilaç uygulayabilir.
• Nöbetin uzaması, çocuğun 6 aylıktan daha küçük olması enfeksiyon kaynağının bulunamaması ya da nöbetin ciddi bir enfeksiyona eşlik etmesi durumunda hastane yatışı gerekli olabilir.

Ateşli havale sonrasında çocuğun evde bakımı

Çoğu ateşli havale durumunda doktor muayenesinden sonra hasta taburcu edilir. Bu sebeple de hastanın evde bakımının sağlanması gerekmektedir. Evde bakım aşamasında dikkat edilmesi gerekenler içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Çocuğun ilk birkaç gün huysuz olabileceği göz önüne alınmalıdır.
• Çocuğun rutinlerine devam edilmesi gerekir.
• Çocuğun her zamanki saatinde ve kendi yatağında uyuması önerilir.