Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu

Hiperaktivitenin genel tanımı anormal ve alışılmadık derecede aktif olma durumu olmaktadır. Beyin ve davranışlar bu durumdan etkilenmektedir. Henüz anne karnında ortaya çıkan DEHB, beyin gelişimi ve sinir sistemi üzerinde etkili olmaktadır. Ayrıca duygusal sorunlarında ortaya çıkmasına neden olan nöro gelişimsel bir bozukluk olarak karşımıza çıkmaktadır.

İlk olarak erken çocukluk döneminde tanı alabilen DEHB, çocukların yaşıtları ile karşılaştırılarak aşırı hareketli ve dikkatsiz davranışlar sergilemesi sonucunda tanı almaktadır. Buradan çıkarılması gereken sonuç ise her hareketli çocuğun DEHB olmadığıdır.

Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği

Nöro psikiyatrik bir bozukluk olan DEHB, hastaların ev, iş ve sosyal yaşamlarını etkileyen bir hastalık olmaktadır. Temel belirtileri arasında dürtüsellik, dikkatsizlik ve aşırı hareketlilik bulunmakla birlikte hastalarda üç belirtinin de aynı anda ya da aynı düzeyde bulunmasına gerek yoktur. Çocukluk çağı DEHB hastalığı erkeklerde daha yüksek olurken, yetişkinlik döneminde ki DEHB hastalarında ise bu oran birbirine yakındır. Üç farklı alt türü bulunmaktadır. Bunlar hiperaktivite ve dürtüsel alt tipi, dikkat eksikliği alt tipi ve birleşik alt tipi olmaktadır.

Yetişkinlerde dikkat eksikliği belirtileri

Yetişkinlerde görülen DEHB belirtileri arasında şunlar yer almaktadır:

• Bir konu hakkında konuşulduğunda genellikle o konu ile ilgilenmiyor ya da dinlemiyor gibi görünürler,
• Randevularını sıklıkla unuturlar,
• Anahtar, cüzdan ya da telefon gibi eşyalarını sürekli olarak kaybederler,
• Görevlerini bitirmede zorluk yaşarlar,
• Düzensiz çalışma alışkanlıklarına sahiptirler,
• Bir konu üzerinde dikkatlerini sürdürmekte zorlanırlar,
• Onlar için en küçük dikkat dağıtıcı etkenler dahi işlerini yarım bırakmaları için bir gerekçe olabilir,
• İşlerini özensiz ve dikkatsiz bir şekilde yaparlar,
• Sosyal ilişkilerinde kalite düşüktür ve sürekli hale getirmede ciddi zorluk yaşarlar,
• Problem çözme konusunda problem yaşarlar,
• Organize olma ve zaman yönetimini başarılı bir şekilde gerçekleştiremezler ve bu konularda problem yaşarlar,
• Dikkatlerini yaptıkları işe vermede zorluk yaşarlar,
• Sürekli olarak hata yaparlar,
• Çabuk sıkılırlar,

Çocuklarda dikkat eksikliği

Toplumda %5 ile %7 arasında değişen oranlarda görülen DEHB, erken çocukluk döneminde başlamaktadır. DEHB’in yetişkinlik döneminde devam etme ihtimali ise %60 ile %70 arasında değişmektedir. Çocuklarda görülen DEHB’in 3 farklı alanda belirtileri bulunmaktadır. Hem nörogelişimsel hem de nörodavranışsal özellikleri bulunan DEHB’in belirtileri ise şunlar olmaktadır.

Çocuklarda Dikkat Eksikliği Belirtileri

Çocuklarda görülen DEHB belirtileri dürtüsellik, dikkat eksikliği ve hiperaktivite olmak üzere 3 ana başlık altında toplanmaktadır.

Dürtüsellik Belirtileri

• Tepkileri kontrol edememek,
• Sıra beklememek,
• Aceleci davranmak,
• Düşünmeden hareket etmek,
• Sabırsız olmak,
• İsteklerinin hemen karşılanması istemek ve bunun için dayatmak,

Hiperaktivite Belirtileri

• Karşısındakinin sözünü kesme,
• Dinlemekte güçlük çekmek,
• Kelimeleri hatalı bir şekilde telaffuz etmek,
• Cümleleri birbiri ile bağlayamamak,
• Hızlı konuşmak,
• Otururken dahi ellerin ve ayakların sürekli olarak hareket halinde olması,
• Yerinde duramamak,
• Fazla hareketli olmak,

Dikkat Eksikliği Belirtileri

• Sık sık hata yapmak,
• Basit yönergelere uyamamak,
• Özel eşyaları sürekli olarak kaybetmek,
• Konuşulanları dinlemede güçlük çekmek,
• Unutkanlık,
• Detayları görememe,
• Çabuk sıkılma,
• Aynı faaliyete uzun süre devam edememe,
• Göz teması kuramama,
• Dikkatini sürdürememe,
• Odaklanmada zorlanmak,

Dikkat eksikliği tanısı nasıl yapılır?

DEHB tanısının konulmasını sağlayacak anlamlı ve basit bir test bulunmamaktadır. Bu sebeple tanı alabilmesi için yetişkinlerin ya da çocukların okul, iş ya da sosyal hayatlarının etkilenmesi gerekir. Bu noktadan sonra bir psikiyatrist tarafından ve çeşitli ayrıntılı testlerden sonra DEHB tanısı mümkün olabilmektedir.

DEHB bulunan hastada şikayetlerin nedeninin fiziksel sebeplerinin elenebilmesi için fiziksel muayene de gerekmektedir. Tanın konulabilmesi için tüm bunların yanında ailenin öyküsünün ve hastanın iş ve okulda ki durumlarının da göz önüne alınması gerekmektedir. Tanının kesin olabilmesi için bazı hastalarda hastanın diğer yakınlarından da bilgi alınması gerekebilir.

Söz konusu çocuklar olduğunda özellikle sözel olarak kendini ifade edemediğinde DEHB belirtileri ile benzer davranışlar gösterebilmektedir. Bu sebepten de DEHB tanısını koymak zorlu bir süreç olmaktadır. Ancak hastaların tanı alır almaz tedavilerine başlamaları önemli olmaktadır.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite nedenleri

DEHB üzerine yapılan birçok çalışma bulunmasına rağmen henüz kesin nedeni tespit edilememiştir. Bu sebeple birçok sebebin bir araya gelmesi ile ortaya çıktığı düşünülmektedir. İstatistiksel olarak bakıldığında aile geçmişinde DEHB bulunan hastaların oranı %75 olmaktadır. Ancak anne veya babanın sadece birinden bu genlerin geçmesi görünmesi için yeterli olmamaktadır. Bu sebeple de birçok farklı etmenin var olduğu sonucuna varılmaktadır.

Diğer bir yandan DEHB hastaları üzerinde yapılan bazı çalışmalarda hastaların beyinlerinin bir kısımlarının normalden daha büyük ya da daha küçük olduğu görülmüştür. Bu sebeple hastalarda yaşanılan bu değişiminde DEHB üzerinde etkili olduğu düşünülmektedir.

DEHB üzerinde yapılan araştırmalardan çıkan bir diğer sonuç ise beynin çalışmasında yer alan bazı kimyasallarda görülen farklılıklar olmaktadır. Bu kimyasalların daha yoğun olmasının da DEHB nedenlerinden birisi olarak görülmektedir.

Bu sonuçların yanında erken dünyaya gelen kişilerde, epilepsi hastalarında ve hayatlarının herhangi bir döneminde beyin travması yaşamış olan kişilerde de DEHB hastalığı riski artmaktadır.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu nasıl tedavi edilir?

DEHB üç farklı alanda belirtileri olan bir hastalıktır. Hastalarda bu alanların ağırlıkları farklılık göstermektedir. Bu sebeple hastaların öncelikle hangi alanlarda yardıma ihtiyaçları olduğunun saptanması önemlidir. Tedavinin en önemli noktası, özellikle çocuklarda, ailenin ve öğretmenlerinin gerekli özen ve dikkati göstermeleridir.

Diğer davranış bozukluklarında da uygulandığı gibi DEHB hastalarında da pekiştireçlerin kullanılması ise tedavinin bir diğer ayağını oluşturmaktadır. Bu sebeple de DEHB hastalarının göstermiş olduğu tüm iyi davranışların ödüllendirilmesi gerekmektedir. Bu sayede olumsuz davranışların azaltılması sağlanabilir.

Davranış bozukluklarından dolayı eğitim hayatında problem yaşayan çocukların bu alanda desteklenmeleri gerekir. Eğitim hayatlarında daha başarılı olmalarının sağlanmasının bir diğer yolu ise özgüvenlerinin geliştirilmesine yardımcı olmaktır.

DEHB tedavisinde ilaçlarında rolü önemlidir. Uzmanlar tarafından verilen ilaçlar hastaların dürtülerini daha rahat kontrol etmelerine ve dikkatlerini toplamaları yardımcı olmaktadır. DEHB hastalarının tedavisi için tüm bu tedavi yöntemlerinin bir arada ve doğru bir şekilde uygulanması gerekmektedir.