Gastrit

Gastrit Nedir?

Gastrit, mide zarında meydana gelen iltihapları belirtmek için kullanılan ortak bir terim olmaktadır. Gastrit iltihabının oluşmasının en büyük nedeni mide ülserlerine sebep olan bakteriler olmaktadır. Mide iç zarının iltihaplanması olarak adlandırılan bu hastalık hem mide iç duvarının zarar görmesi hem de midenin iç koruyucu tabakasının zarar görmesi sonucunda ortaya çıkmaktadır. Mide asidinin midedeki mukoza ile temas etmesi bu dokuların zarar görmesine neden olmaktadır.

Gastrit iki çeşide ayrılmaktadır. Bunlardan ilki akut olmaktadır. Akut birdenbire ortaya çıkan bir çeşidi olmaktadır. Gastritin bir diğer çeşidi ise kronik gastrit olmaktadır. Bu gastrit çeşidi yavaş bir şekilde ortaya çıkar ve neredeyse hiç belirti vermez.

Gastrit çeşitleri

Gastrit çeşitleri 3 ana başlığa ayrılmaktadır. Bu başlıkların belirlenmesinde hastalığın süresi, yerleşim yeri ve aşındırıcı olup olmaması etken rol oynar.

Hastalık süresine göre gastrit çeşitleri

Gastrit türlerinin ilk başlığı hastalığın süresine göre sınıflanmaktadır. Bu sınıf içerisinde akut ve kronik gastrit bulunur.

Akut gastrit

Akut gastrit aniden ortaya çıkar ve geçicidir. Akut gastrite neden olan etmenler de akut olmaktadır. Akut gastritte ağrı olan bölgeye elle bası yapılması durumunda ağrının arttığı fark edilir. Akut gastrit hastalarında görülen belirtiler içerisinde ise şunlar yer almaktadır:

• Sırt ağrısı
• Mide ekşimesi
• Bulantı
• Kusma
• Dışkıda kan ya da siyah dışkı
• İştahsızlık
• Kanlı ya da kahve telvesi şeklinde kusma
• Devamlı geğirme
• Şişkinlik
• Karında doluluk hissi

Kronik gastrit

Uzun süre devam eden gastrit çeşidine kronik gastrit adı verilmektedir. Kronik gastrit vakaların önemli bir kısmında herhangi bir belirti vermez. Bunun sebebi ise hastalığın gelişiminin yavaş bir şekilde gerçekleşmesidir. Kronik gastritin tedavi edilmemesi durumunda oniki parmak bağırsağı ya da mide ülseri görülebilir. Belirti görülen hastalarda ise aşağıdaki semptomlara rastlanmaktadır.

• Şişkinlik
• Dolgunluk hissi
• Geğirme

Kronik gastrit kendi içerisinde çeşitlere ayrılmaktadır.

Otoimmün

A tipi gastrit olarak da adlandırılan otoimmün gastrit, bağışıklık sistemi hücrelerinin mide mukozasına saldırmasından dolayı ortaya çıkmaktadır.

Bakteriyel

B tipi gastrit olarak da adlandırılan bakteriyel gastrit, mideye yerleşen bakteriler sebebiyle oluşmaktadır. Vakaların önemli birçoğunda Helicobacter Pylori görülmektedir.

C tipi

Kimyasal ya da toksik maddelerin mideyi tahriş etmesi sebebiyle ortaya çıkan C tipi gastrit, genellikle uzun süre ilaç kullanan kişilerde görülen bir gastrit türü olmaktadır. c tipi gastritin ilaç dışındaki tetikleyicileri arasında ise şunlar yer almaktadır:

• Alkol tüketimi
• Biliyer reflü

Yerleşim yerine göre gastrit çeşitleri

Gastritin neden olduğu tahrişim midede bulunduğu lokasyona göre de gastrit çeşitlenmektedir. Lokasyona göre gastrit çeşitleri içerisinde ise şunlar yer almaktadır:

• Antral gastrit
• Pangastrit
• Korpus gastrit

Antral gastrit

Antral gastrit midenin çıkış bölümünde görülen gastritlere verilen isimdir. Gastrit vakalarının %80’ni bu grup içerisinde yer alır. Aynı zamanda antral gastrit kronik gastrit özellikleri taşır ve genellikle bakteriyel kaynaklı olmaktadır.

Pangastrit

Genellikle akdut gastrit sonrasında ortaya çıkan kronik gastrit vakalarında görülen pangastrit türü ise mide zarının tüm bölgelerinde görülen bir gastrit türü olmaktadır. Tüm mide zarının iltihaplanması olarak da tanımlanan pangastrit normal gastritten farklı bir yapıda olmaktadır. Belirtileri içerisinde ise şunlar yer almaktadır:

• Çok az yemek yedikten sonra dahi midede şişkinlik görülür.
• Hazım problemleri
• Midede ağrı
• İştahsızlık
• Yemek sonrası mide yanması
• Yemek sonrasında hissedilen karın ağrısı
• Kanlı dışkı

Korpus gastrit

Midenin kubbe şeklinde olan üst kısmında yerleşim gösteren gastrite ise korpus gastrit denilmektedir. Etkilenen bölgede mide asitti salgılamakla görevli olan hücreler yer aldığı için bu hastalarda mide asiditesinin düşmesi söz konusu olmaktadır. Korpus gastritte genellikle belirtiler görülmez. Ancak belirti görülen hastalarda en sık karşılaşılan şikayetler içerisinde şunlar yer almaktadır:

• Üst karın bölgesinde rahatsızlık hissi
• Erken doyma
• Yemeklerden sonra dolgunluk ve hazımsızlık hissi
• İştahsızlık
• Kilo kaybı

Aşındırıcılığına göre gastrit çeşitleri

Gastritin çeşitlenmesinde etkili olan bir diğer etmen de aşındırıcı olup olmamasıdır. Bu başlık da kendi içerisinde üçe ayrılmaktadır.

Erozif gastrit

Gastrite neden olan etmenin mide zarının aşınmasına neden olması durumunda erozif gastrit olarak tanımlanmaktadır. Bu aşındırıcı nedenler içerisinde ise şunlar yer almaktadır:

• Asit
• Safra
• Alkol
• Uyuşturucu

Erozif olmayan gastrit

Mide zarının aşınmasına neden olmayan etkenlere bağlı olarak görülen gastrit çeşididir. Erozif olmayan gastritte mide zarı tahriş olur ancak aşınmaz. Ancak aşındırıcı olmayan gastrit türü içerisinde yer alan atrofik gastrit mide zarının incelmesine ya da tükenmesi yolu ile reaksiyona girerek sindirim problemlerinin yaşanmasına neden olmaktadır. 

Gastrit vakaları aynı anda birkaç grup içerisinde yer alabilecek özellikler içerebilir. Bunun yanında bazı gastrit vakaları spesifik bir isim ile anılmaktadır. Bunların içerisinde ise şunlar yer almaktadır:

• Bulaşıcı gastrit
• Stres kaynaklı gastrit
• Alkolün neden olduğu gastrit
• İlaca bağlı gastrit

Gastrit Belirtileri Nelerdir?

Gastrit belirtileri, gastrit çeşidine göre farklı şekillerde ortaya çıkmaktadır. Ayrıca bazı hastalarda hiçbir belirti vermeden de ilerleyebilmektedir.

Akut Gastrit Belirtileri

Akut gastritin karakterize belirtisi birdenbire ortaya çıkan karın ağrıları olmaktadır. Ayrıca ağrıyan bölgeye baskı yapıldığında ağrıda artma görülür. Akut gastritin diğer belirtileri ise şunlar olmaktadır:

• Mide ekşimesi,
• Dışkıda kan ya da dışkının siyah olması,
• Telve şeklinde ya da kanlı kusma,
• Şişkinlik,
• Karında doluluk hissi,
• Devamlı olarak geğirme,
• İştahsızlık,
• Mide bulantısı,
• Kusma,
• Sırt ağrısı.

Kronik Gastrit Belirtileri

Kronik gastrit yavaş bir şekilde ilerlediği için hastaların büyük bir çoğunluğunda herhangi bir belirti vermez. Bazı kronik gastrit hastalarında görülen belirtiler ise şunlar olmaktadır:

• Midede dolgunluk hissi,
• Geğirme,
• Şişkinlik,

Ancak kronik gastritin uzun süre tedavi edilmemesi bazı diğer problemlere sebep olur ve belirtiler bu problemlere bağlı olarak ortaya çıkar. Uzun süre tedavi edilmeyen kronik gastrit onikiparmak bağırsağı ülseri, mide ülseri ve mide kanserine zemin hazırlamaktadır.

Sinirsel gastrit belirtileri

Sinirsel gastrit bireyleri herhangi bir şeyden dolayı üzüntü ya da stres yaşaması durumunda ortaya çıkar. Sıkıntılı dönemlerde ya da bu dönemlerden hemen sonra ortaya çıkan sinirsel gastrit belirtileri içerisinde ise şunlar yer almaktadır:

• Dışkıda kan
• Üst karın bölgesinde ağrı
• İştah kesilmesine bağlı olarak görülen kilo kaybı
• Kaburgaların alt kısmında ağrı
• İştah kaybı
• Mide yanması
• Kusma
• Mide bulantısı

Gastrit Testleri Nelerdir? (Tanı)

Hastalara gastrit tanısının konulabilmesi için öncelikle hastalardan detaylı bir bilgi alınır. Bu ayrıntılar içerisinde hastaların daha önce geçirmiş olduğu hastalıklar, kullandığı ilaçlar, alkol ya da sigara kullanımı ve yeme alışkanlıkları bulunmaktadır.

Tanının konulabilmesi için daha sonrasında hastalara fiziki muayene yapılır. Fiziki muayene ile hastalarda dokunulduğunda artan bir ağrının olup olmadığı araştırılır.

Tanının tam olarak konulabilmesi için testlerden de yararlanılmaktadır. Tanı için en sık kullanılan test üst karın bölgesinin ultrason ile görüntülenmesidir. Ayrıca mide delinmesinden şüpheleniliyorsa o zaman üst karın bölgesinin röntgeni de çekilir. Kesin gastrit tanısının konulabilmesi için ise endoskopiden yararlanılmaktadır. Endoskopi uygulamaların doktorun gerek görmesi durumunda mideden doku örnekleri de alınabilmektedir.

Gastritin teşhis edilebilmesi ve ayrıntılı bir şekilde tanımlanabilmesi için kan ve gaita testleri de yapılabilmektedir. Kan testleri ile vücutta hangi patojenlerin bulunduğu tespit edilir. Ayrıca otoimmün gastritin de teşhis edilmesi için kan testlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Gaita  testleri ise kanama gerçekleşip gerçekleşmediğinin anlaşılması için yapılmaktadır.

Gastrit nedenleri

Gastrit temel olarak bağışıklık sisteminin midede gerçekleşen bir olaya verdiği tepkisidir. Midede oluşan bir sorunun düzeltilmesi ve hücrelerin onarılması için bağışıklık hücreleri mideye gider. Ancak bu soruna neden olan faktörler farklılık gösterebilmektedir.

Enfeksiyonlar

Söz konusu akut gastrit olduğunda en sık görülen neden enfeksiyon olmaktadır. Mide gribi ile ilişkili olarak bakteriyel ve viral enfeksiyonlar kısa süre içerisinde midede reaksiyona neden olabilirler. Enfeksiyon nedeni ile görülen gastritin en sık görülen sebebi ise H.plori bakterisi olmaktadır. Mantar ve parazit sebebiyle oluşan enfeksiyonlara ise nadir rastlanır.

Kimyasallar

Başta alkol ve bazı ilaçlar olmak üzere kimyasallar da gastritin nedenlerinden birisi olmaktadır. Bu etkenlerin kullanıldıkları süreler ise gastritin akut ya da kronik olmasını etkiler. Ayrıca kimyasal sebepler erozif gastrite de neden olabilir. Özellikle aspirin ve ibuprofen gibi NSAID ilaçların aşırı kullanımı akut gastritin en yaygın nedenleri arasında yer almaktadır. Bunların yanın uyuşturucu madde kullanımı da gastrite neden olan kimyasal sebeplerden birisi olmaktadır.

Otoimmün hastalıklar

Otoimmün hastalıklarda bağışıklık hücrelerinin sağlıklı vücut dokularına saldırması söz konusu olmaktadır. Bağışıklık hücrelerinin mide zarına saldırması durumunda ise yavaş bir şekilde gelişen kronik gastritin oluşumu söz konusu olmaktadır. Nadir olarak görülse de bazı otoimmün hastalıkların yan etkisi olarak da gastrit görülebilir.

Kan miktarının azalması

Travmalar ya da geçirilen büyük ameliyatlar sebebiyle kan miktarının vücutta azalması durumunda vücut hayatı devam ettirebilmek için kan akışını mideden çekerek hayati organlara yönlendirir. Bu durum da mide astarının savunmasız kalmasına ve mide içerisindeki kimyasallardan daha fazla etkilenmesine neden olur.

Diğer nedenler

Gastrit oluşmasına neden olan diğer etmenler içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Radyasyon tedavisi
• Kemoterapi
• Safra reflüsü

Gastrit Tedavi Yöntemleri

Gastrit tedavisi de reflü tedavisin de olduğu gibi öncelikle yaşam tarzı değişiklikleri ile tedavi edilir. Genellikle yeme alışkanlıklarındaki ve yaşam şeklindeki uygun değişimler gastritin tedavi edilmesi için yeterli olmaktadır. Ancak bunların yeterli olmaması durumunda ilaç tedavisinden yararlanılabilinir.

Gastrit tedavisinin ilk adımı her zaman için mide iç duvarını rahatsız eden etmenlerden uzak durmaktır. Bunun için de özellikle sigara, kahve ve alkolden uzak durulması gerekmektedir.

Çok şiddetli ağrıların olduğu durumlarda ise hastaların bir iki gün süre ile yemek yememeleri gerekmektedir. Özellikle gastritin alevlendiği dönemlerde doğal olarak iştah azalması yaşanmaktadır.

Belirtilerin hafiflediği dönemlerde ise hastaların hafif besinler tüketmeleri önerilmektedir. Aynı zamanda bu dönemlerde öğünlerin küçük ve sık olması da tavsiyeler içerisinde yer almaktadır.

Gastrit atakları stres sebebiyle de tetiklemektedir. Bu durumlarda hastaların streslerini yönetmelerine yardımcı olacak meditasyon ve gevşeme hareketlerinden yararlanabilirler.

Gastrit tedavisinde yeme alışkanlıklarının ya da yaşam tarzı değişikliklerinin işe yaramaması durumunda ilaç tedavisinden yardım alınmaktadır. Gastritin tedavi edilmesi için kullanılan ilaç gruplarının içerisinde antiasitler, proton pompa inhibitörleri, H2 reseptör blokerleri ve antibiyotikler kullanılmaktadır. İlaç tedavisinin içinde antibiyotiklerin kullanılması midede bakteri bulunması sebebiyle olmaktadır. Eğer yapılan testlerde herhangi bir bakteriye rastlanmazsa o zaman antibiyotik kullanımına gerek bulunmamaktadır. Diğer bir yandan otoimmün gastrit tedavisinde sıklıkla B12 vitamininden yararlanılır.

Gastrit Diyeti

Gastritin tedavi edilmesindeki en önemli adım doğru diyetin uygulanması olmaktadır. Özellikle Helicobacter pylori bakterilerinin yok edilmesine yardımcı olan besinlerin tüketilmesi gerekmektedir. Bunun içinde ev yapımı probiyotikli besinlerin beslenmeye eklenmesi gerekir. Bu besinler içerisinde yoğurt ve lahana turşusu başta gelmektedir.Ayrıca bu bakterinin yok edilmesinde doğal bir antibiyotik olan sarımsak ve içeriğinde maddeler dolayısıyla brokoli önemli besinlerden birisi olmaktadır. Bunların yanında elma sirkesi, zencefil, zerdeçal, ananas, kekik, kızılcık suyu, yeşilçay, pancar suyu ve havuç suyu bulunmaktadır. Bu besinler bakterilerinin yok edilmesinin yanı sıra mide bulantısını, mide ağrısı, şişkinlik ve mide ekşimesi gibi belirtilerin de hafiflemesine yardımcı olmaktadır.

Gastritin tedavisine yardımcı olan besinler içinde şunlar bulunmaktadır:

• Taze sebze ve meyveler,
• Lif açısından zengin besinler,
• Tam tahıllar,
• Hindistan cevizi yağı,
• Az yağlı etler
• Ev yapımı probiyotikli besinler

Diğer bir yandan gastritin tetiklenmesini de sağlayacak etmenler bulunmaktadır. Bu besinlerin tüketilmemesi tedavi sürecinde önemli olmaktadır. tetikleyen faktörler şunlar olmaktadır:

• Kahve,
• Çikolata,
• Sigara,
• İşlenmiş gıda,
• Domates gibi asitli yiyecekler,
• Kızartmalar,
• Yüksek oranda yağ içeren besinler,,
• Yüksek oranda şeker içeren besinler,
• Yapay tatlandırıcılar,
• Aşırı baharat kullanımı,
• Dondurulmuş gıdalar.

Gastrit Ameliyatı

Gastrit ameliyatının hastalarının tedavisi için çözüm olarak düşünmeden önce beslenme değişikliklerinin ve ilaç kullanımının cevap vermemiş olması gerekmektedir. Diğer bir yanda ilerlemiş durumlarda ve mide kanamalarında da gastrit mide ameliyatlarının yapılması gerekmektedir. Gastrit mide ameliyatlarında zarar görmüş olan mide duvarı çıkarılmaktadır.

Gastrit komplikasyonları

Gastrit genellikle geçici ve ciddi sağlık sorunlarına neden olamayan bir hastalıktır. Ancak gastritin uzun süre devam ettiği vakalarda mide zarının zarar görmesi söz konusu olmaktadır. Bu durum da çeşitli komplikasyonların yaşanmasına neden olur.

Ülser

Erozif gastritin tedavi edilmemesi durumunda hastalık ilerleyici özellikler sergiler. Bu sebeple de ülser gelişimi görülür. Midede ülser bulunması halinde ise gastrointestinal kanamalar söz konusu olmaktadır. Bu kanamalar uzun vadede anemiye neden olur.

Bunun yanında ülser sebebiyle görülen yara dokusunun mide çıkışını da kapatması söz konusu olmaktadır. Ülserin tedavi edilmemesi durumunda ise yara derinleşerek mide duvarının delinmesine neden olur. Bu durumda midede yer alan bakterilerin karın boşluğuna geçmesine neden olur. Bakterilerin karın boşluğuna geçmesi enfeksiyona ve doğal olarak peritonit, septisemi ve sepsis gibi diğer komplikasyonların görülmesine de neden olmaktadır.

Atrofi ve metaplazi

Eroziv olmayan gastritin neden olduğu komplikasyonlar yavaş bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Bu sebeple de yıllar içerisinde mide zarının küçülerek işlevinin kaybetmesine neden olabilir. Mide zarının işlevini kaybetmesi durumunda ise demir, folik asit ve B12 gibi vitaminlerin emiliminde sorun yaşanır. Bu sorun aneminin ortaya çıkmasına neden olur.

Bunun yanında nadir olarak görülse de uzun vadede mide zarındaki hücrelerin mutasyona uğrayarak başka bir doku gibi kendilerini gösterecekleri bir şekle evrilebilirler. Bu duruma mide bağırsak metaplazisi adı verilmektedir. Metaplazi ise genellikle kanserin öncü belirtisi olarak değerlendirilmektedir. Bu sebeple de mide kanseri riskinin arttığı yönde görüşler bulunmaktadır.

Gastrit atağı

Gastrit atağı akut gastritte görülür. Birdenbire ortaya çıkan belirtiler hastaların zorlanmasına neden olabilir. Bu belirtilerin içerisinde ise şunlar yer almaktadır:

• Karnın sol üst köşesinde şiddetli ağrı hissetmek 
• Midede yeri tam olarak saptanamayan yanma ya da kazınma hissi (ülser hastalarında yanma ya da ağrı yağan yer tam olarak tespit edilebilir)
• Sırtta şiddetli ağrı
• Mide bulantısı
• Kusma
• İştahsızlık

Gastrit ağrısını nasıl anlarsınız?

Mide karnın sol üst kısmında kaburgaların altında yer almaktadır. İltihap kaynaklı olarak mide zarının iltihaplanmasının neden olduğu ağrı da bu bölgede hissedilmektedir. Genel olarak karın sol üst bölgede ağrı hissedilse de gastrit ağrısının yerini tam olarak saptamak her zaman mümkün olmaz. Eğer ağrının yerini tem olarak saptayabiliyorsanız o zaman ülserden şüphelenilmesi gerekir. Gastritin neden olduğu ağrı yanıcı ve aşındırıcı bir ağrıdır. Gastrit ağrısı özellikle yemek yedikten sonra daha fazla hissedilir.

Çocuklarda Gastrit

10 yaşın altındaki çocukların yaklaşık olarak yarısında görülen helicobacter pylori gastriti insandan insana bulaşan bir bakteri olmaktadır. En belirgin belirtisi ise uzun süreli karın ağrısı olmaktadır. Tedavi edilmemesi durumunda ülsere sebep olmaktadır.