Gastroenterit nedir?
Mide ve bağırsakların iltihaplanması durumuna Gastroenterit adı verilmektedir. Oluşan enflamasyon bu organların şişmesine ve ağrımasına neden olmaktadır. Sıklıkla gastrointestinal sistemde enfeksiyon oluşması durumunda ortaya çıkan gastroenterit, bakteri ve virüsler, gıda zehirlenmesi ya da mide gribi gibi enfeksiyonlar sebebiyle görülmektedir. Bazı kimyasallarda gastroenterite neden olabilmektedir.
Gastroenterit kendi içerisinde enfeksiyöz Gastroenterit ve kimyasal gastroenterit olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Enfeksiyöz Gastroenterit, Gastroenteritin en sık görülen tipi olmakla birlikte mide veya bağırsaklardaki virüs, bakteri, mantar ya da parazit kaynaklı olarak görülen enfeksiyonlardan dolayı oluşmaktadır.
Kimyasal Gastroenterit ise yiyecek ve su kaynaklarını kirletebilecek toksik kimyasalların yutulması durumunda ortaya çıkmaktadır. Bunun yanında bazı ilaçlar da dahil olmak üzere yüksek dozda alkol veya uyuşturucudan kimyasal mide iltihabına neden olmaktadır.
Popülasyonun önemli bir kısmında Gastroenterit görülmektedir. Çoğu vakada ciddi seyretmez. Ancak daha savunmasız olan popülasyonlarda ciddi vakaların görülmesi mümkün olmaktadır. Bu sebeple Gastroenterit dünya çapında önde gelen ölüm sebeplerinin arasında yer almaktadır.
Gastroenterit tanı
Genellikle belirtiler Gastroenteritin tanı almasını sağlamaktadır. Bunun için belirtilerin başladığı zaman da dahil olmak üzere belirtileri tetikleyecek etmenlerde araştırılmaktadır. Alışılmadık belirtilerin görülmesi halinde ayrıntılı araştırma için gaida ya da kan testleri istenebilir. Bu testler diğer koşulların dışlanmasında sağlamaktadır.
Gastroenterit belirtileri
Gastroenterit belirtileri hem mide hem de bağırsaklarla ilgili olmaktadır. Belirtiler içerisinde şunlar yer alır.
- İshal
- Mide bulantısı
- Kusma
- İştah kaybı
- Karın ağrısı ve krampları
- Ateş
- Üstüme
- Yorgunluk
- Vücut ağrıları
Gastroenteritin, neden olduğu ilk belirtiler aniden ortaya çıkmaktadır. Kısa süre içerisinde ishal, mide ağrısı veya mide krampları, bulantı ve kusma görülmektedir. İlerlemesi durumunda vücudun geri kalanını da etkilenmesine neden olan sistemik belirtiler görülmeye başlar.
Gastroenterit nedenleri
Gastroenterit, bağışıklık sisteminin mide ve bağırsakları zarar görmemesi için harekete geçme durumunda ortaya çıkmaktadır. Enfeksiyonlarla savaşmak ve hasar görmüş dokuların onarmak için inflamatuar hücreler gönderilir. Bu genellikle geçici bir tehditle ya da yaralanma da görülen akut bir tepkidir. Etki etmesi için kısa bir süre yeterlidir. Ancak uzun süreli Gastroenterit alışılmadık bir durumdur.
Akut Gastroenterit Nedenleri
Akut Gastroenterit bulaşıcı hastalıklar veya toksik kimyasallar sebebiyle görülmektedir. Bulaşıcı hastalıkların nedeni viral, bakteriyel, parazit ya da mantar enfeksiyonları olabilmektedir. Akut gastroenteritin en sık görülen sebepleri şunlardır.
Viral Gastroenterit
Viral enfeksiyonlar genel olarak en yaygın görülen Gastroenterit neden olmaktadır. Tüm Gastroenterit vakalarının %60'ında görülen viral enfeksiyonlar özellikle noravirüs sebebiyle oluşmaktadır. Mide gribi olarak da adlandırılan Gastroenterit, influenza virüsleri sebebiyle görülmez. Mide gribine neden olabilecek virüsler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Nerovirüs
- Rotavirüs
- Astrovirus
- Adenovirüs
- Calicivirüs
- Sapovirüs
Bakteriyel gastroenterit
Bakteriyel enfeksiyonlar bakteriyel gastroenterite neden olmaktadır. Yaygın olarak görülen ve Gastroenterit neden olan bakteriler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Kampilobakter
- Stafilokoklar
- Clostridioides difficile
- Shigella
- Salmonella
Parazitar gastroenterit
Parazit enfeksiyon parazitar Gastroenterit neden olmaktadır. Yaygın olarak görülen parazit enfeksiyonları içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Giadiasis
- Amebiasis
- Kriptosporidioz
- Siklosporiazis
Mantar Gastroenterit
Mantar enfeksiyonu mantar Gastroenterit neden olabilmektedir. Yaygın olarak görülen mantar enfeksiyonları içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Kandidiyaz
- Aspergilloz
Kimyasal Gastroenterit
Kimyasalların midenin ve bağırsakların yüzeylerini yaralayabilmeleri ve hasar verebilmeleri sebebiyle çeşitli enfeksiyonlar görülebilmektedir. Kimyasalların çok küçük miktarları dahi enfeksiyonlara neden olabilmektedir. Kimyasal Gastroenterit en sık görülen sebebi ise alkol ve bazı ilaçlar olmaktadır. Kimyasal Gastroenterit nedenleri içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Ağır metal zehirlenmesi
- Digoksinin aşırı kullanımı
- Zehirli mantar gibi bitki toksinleri
- Kolşisinin aşırı kullanımı
- Kokain
- NSAID’lerin aşırı kullanımı
- Kemoterapi ilaçları
- Alkolün aşırı kullanımı
Gastroenterit risk faktörleri
Hemen hemen herkes mide iltihabına yakalanabilmektedir. Ancak aşağıdaki durumların bulunması halinde gastroenteritin daha sık yaşama olasılığı artmaktadır.
- 65 yaşından büyük olmak veya 6 yaşından küçük olmak
- Belirli uyuşturucuların ya da alkolün sık sık kullanılması
- Çocuk bakım evlerinde yaşamak ya da çalışmak
- Bağışıklık sisteminin zayıflamasına neden olan kronik hastalığın bulunması
- Çiğ balık ya da et tüketimi
- Az gelişmiş bölgelere seyahat etmek
Akut Gastroenterit komplikasyonları
Gastroenterit genellikle birkaç gün içerisinde kendiliğinden sonra ermektedir. Bu sebeple de görülebilecek birinci komplikasyon de dehidrasyondur. Özellikle çocuklar ve yaşlılar dehidrasyon riski altındadır. Sık sık ishal ya da kusma yaşanması hastaların sıvı ve elektrolit kaybetmesine neden olmaktadır. Bu kayıpların hızlı bir şekilde yerine getirilmemesi durumunda elektrolit dengesizlikleri de gelişebilmektedir.
Gastroentertin uzun sürmesi halinde mide ve bağırsaklara zarar vermesi mümkün olmaktadır. Bu organlarda ülser gelişimi görülebilir. Bunun yanında gastroenterite neden olan enfeksiyonlar veya toksinler de vücutta kalıcı hasarlara neden olabilmektedir.
Gastroenterit tedavi
Vakaların önemli bir kısmında gastroenteritin tıbbi tedavisi destekleyici nitelikte olmaktadır. Bu sebeple de tedavi Gastroenterit iyileştirmek yerine vücudun doğal iyileşme sürecini desteklemektedir. Tedavi seçenekleri içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Dehidrasyon ve elektrolit dengesizliklerinin önlenmesi ya da düzeltilmesi için IV sıvıların
- Sindirim sisteminin daha fazla yorulmaması için parateral beslenme
- Bazı vakalarda mide bulantısı ve ishal gibi belirtilerin tedavisi için kullanılabilecek ilaçlar
Bazı durumlarda akut gastroenteritin nedenlerinin ortadan kalkması için ilaç tedavisi önerilebilmektedir. Örneğin bakteri ya da parazit enfeksiyonu türlerinin tedavi edilmesi için antibiyotik ya da Antep parazitik ilaçlar reçete edilebilmektedir.
Toksik zehirlenmesi sebebiyle görülen kimyasal Gastroenterit ise toksinin vücuttan temizlenmesine yardımcı olmak için ek tedavilerin uygulanması gerekmektedir. Uygulanacak tedavi toksine ve hastanın durumuna bağlı olarak değişiklik göstermektedir.
Gastroenterit nasıl önlenir?
Tüm Gastroenterit vakaları önlenebilir değildir. Ancak kişisel risklerin azaltılması ve toplumda mide bağırsak enfeksiyonlarının yayılmasının önlenmesi için yapılabilecek pek çok şey bulunmaktadır. Bunların içerisinde yer alan yöntemler şunlardır.
- Ellerin iyi bir şekilde yıkanması
- Özellikle kalabalık ortamdaki temizlik yönergelerinin ayrıntılı bir şekilde uygulanması ve dezenfekte edilmesi
- Gıdaların güvenli bir şekilde hazırlanması
- Seyahat sırasında şüpheli görülen yiyecek ve içeceklerin tüketilmemesi
- İlaçların sadece belirtilen şekilde kullanılması
- Yüksek miktarda alkol alımından uzak durulması
Gastroenterit beslenme
Gastroenterit nedeniyle hastaların iştahları açık olmaz. Midenin tahriş olması normalde yenilebilecek yiyeceklerini çoğunun sindirilmesine engeller. Bu sebeple de iltihap azalana kadar birkaç gün sınırlı bir diyet uygulanması gerekmektedir. Bu diyette sadece sindirimi kolay yumuşak gıdalara odaklanmak ve gastrointestinal semptomlarının daha da kötüleşmesine neden olabilecek gıdalardan kaçınmak gerekir.
Hastaların bu süre içerisinde tüketebileceği besinler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Kraker
- Muz
- Çorba
- Kızarmış ekmek
- Spor içecekleri
- Hidrasyon formülleri
- Pirinç veya yulaf lapası
- Buz
- Elma püresi
- Karpuz
Bu süre içerisinde hastaların kaçınması gereken besinler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Kafeinli içecekler
- Tatlılar
- Yapay tatlandırıcılar
- Yağlı yiyecekler
- Süt ürünleri
- Kuruyemişler
- Alkol
- Cips gibi işlenmiş gıdalar
- Kırmızı et
- Baharatlı besinler
