Gliom

Gliom nedir?

Gliom hem yetişkinlerde hem de çocukların beyin ve omuriliklerinde görülebilen bir tümördür. Glial hücrelerinin kontrol eden çıkması sebebiyle oluşmaktadır. Glial hücreleri normal şartlarda merkezi sinir sisteminin çalışmasına yardımcı olarak sinirleri destekler. Gliomlar genellikle beyinde görülür. Ancak omur ilikte de görüldüğü vakalar bulunmaktadır.

Kötü huylu tümörler olan gliom türlerinden bazıları çok yavaş büyümektedir. Beyin dokusundan kaynaklandığı için birincil beyin tümörleri olmaktadır. Genellikle beyin ve omurganın dışına yayınlamayan gliom yaşamın tehdit edebilir. Gliomun bu kadar etkili olmasının nedenleri içerisinde; ulaşılması ve ameliyat edilmesi zor alanlarda görülmesi ve beynin diğer bölgelerine doğru büyümesi neden olmaktadır.

Gliom tanı kriterleri

Gliom tanısının alınması için uzmanlar öncelikle hastanın belirtilerini ve tıbbi geçmişini gözden geçirir. Daha sonrasında tam bir fiziksel ve nörolojik muayenenin yapılması gerekmektedir. Gliom teşhisinde özellikle MRI ve BT taramalarından yararlanılmaktadır. Bu taramalar sırasında herhangi anormal bir kitlenin görülmesi durumunda biyopsi yapılmaktadır. Biyopsinin yapılmasının nedenleri arasında ise şunlar yer almaktadır.

• Kütlenin kanser olup olmadığı 
• Tümörün anormal bir gen sonucunda oluşmadığı
• Tümördeki hücrenin türü
• Tümörün ne kadar saldırgan olduğu

Gliom nedenleri

Gliom üzerine yapılan çalışmalarda DNA’daki değişikliklerin ya da mutasyonların hücrelerin kontrolden çıkarak çoğalmasına neden olduğu göstermektedir. Bu genetik mutasyonlar ebeveynlerden miras alınabildiği gibi yaşam süreci içerisinde aniden ortaya çıkabilirler.

Gliom belirtileri

Gliom belirtileri arasında şunlar yer almaktadır.

• Konuşma ve iletişim sorunları
• Görmede değişiklikler
• Öğrenme düşünme ve hatırlamada zorluk
• Yürümede zorluk
• Dengeyi korumada zorluk
• Baş dönmesi
• Baş ağrısı
• Vücudun bir tarafında görülen zayıflık ve uyuşukluk
• Mide bulantısı
• Kusma
• Kişilik değişiklikleri
• Davranış değişiklikleri
• Nöbetler

Gliom tedavi yöntemleri

Gliom tedavi yöntemleri birden fazla seçenek içermektedir. Tedavinin planlanmasında etkili olan faktörler arasında şunlar yer almaktadır.

• Hastanın genel sağlık durumu
• Hastanın yaşı
• Tümörün yeri
• Tümörün tipi
• Tümörün büyüklüğü
• Geçmişte beyin kanseri tedavisi görülüp görülmediği

Gliom tedavisinin temel yöntemi cerrahi yöntemler olmaktadır. Özellikle de cerrahın kolayca ulaşabildiği yerde bulunan tümörler cerrahi yöntemlerle çıkarılmaktadır. Ancak çıkarılması zor olan ya da hassas bölgelere yakın olan tümörler için radyoterapi ve kemoterapi gibi ek tedaviler gerekli olmaktadır.

Kemoterapi tedavisi

Kanser hücrelerinin yok edilmesi için kullanılan kemoterapi ilaçları birçok kanser türünü tedavi ettiği gibi gliom tedavisinde de kullanılmaktadır. Oral ya da intravenöz olarak verilen kemoterapi seanslarında en yaygın kullanılan ilaç Temozolomid olmaktadır. Bu ilaç aynı zamanda radyasyon tedavisinin etkinliğini de artırmaktadır.

Radyoterapi tedavisi

Gliom tedavisinde kullanılan radyasyon tedavisi tümörlerin yok edilmesi için en güçlü dozda radyasyon kullanılarak uygulanmaktadır. Özellikle ulaşılması zor olan yerlerde kullanılan radyasyon tedavisi birincil tedavi yöntemi olarak belirlenebileceği gibi tümörün küçülmesi için de kullanılabilmektedir. Radyasyon tedavisinde tümörün tam şekli hedeflenerek radyasyon verilmesine imkan sağlar bu özelliğinden dolayı da çevredeki dokulara zarar verme riski en aza indirilir.

Radyasyon tedavisinde brakiterapi adı verilen bir tür radyasyon tedavisi de uygulanabilmektedir. Bu tedavide tümörün yakın bölgesine radyasyon kaynakları yerleştirilir. Sonrasında bu kaynaklar yakınındaki sağlıklı dokulara zarar vermeden radyasyon yayarlar.

Gliom ameliyatı

Ameliyat sırasında cerrahlar ameliyatı yönlendirebilmek için görüntüleme ve beyin haritalaması gibi özel tekniklerden yararlanmaktadır. Beyin haritalaması beynin hangi alanlarının hangi hayati fonksiyonlarını kontrol ettiğini göstermektedir. Bu bilgiler sayesinde cerrah sağlıklı dokulara zarar vermeden tümörün çıkarılmasını sağlayabilir.

Gliom tedavisine genellikle ameliyat ile başlanır. Bu ameliyatlarla tümörün tamamının çıkarılması durumunda tek cerrahi işlem olarak kalır. Ancak bazı durumlarda tümörün tamamının çıkarılması mümkün olmaz. Cerrah mümkün olduğu kadar tümör çıkarır. Bu prosedüre de toplam rezeksiyon adı verilmektedir. Özellikle tümörün beyin dokusundan kolay bir şekilde ayrılmaması durumunda toplam rezeksiyona ihtiyaç duyulmaktadır. Toplam rezeksiyonun yapılmasının nedeni hastanın semptomlarına önemli bir azalmaya neden olmasıdır.

Gliom ameliyatının yöntemleri

Gliom ameliyatları tümörün boyutuna ve konumuna bağlı olarak farklı tekniklerle yapılabilmektedir kraniyotomi olarak adlandırılan açık beyin ameliyatları gliomların çıkarılması için kullanılan en yaygın ameliyat türü olmaktadır. 

Tümörün boyutu ve konumunun izin vermesi durumunda ise ablasyon tekniğiyle tümörün çıkarılması mümkün olmaktadır. Ablasyon minimal invazif ameliyat tekniklerinden biri olmakla birlikte beyin tümörünün bir kısmının ya da tamamının yok edilmesi için lazerden gelen ısı kullanılmaktadır.

Endoskopik kafa cerrahisi

Beyin ameliyatlarında gittikçe popülerlik kazanan minimal invazif beyin ameliyatlarından birisidir. Beynin ön kısmında yer alan gliomanın çıkarılması için burundan kafatasına giriş yapılır. Ancak bu ameliyatın başarılı bir şekilde yapılabilmesi için cerrahın alanında son derece deneyimli olması gerekmektedir.

İntraoperatif görüntüleme ve cerrahi navigasyon

Beyin cerrahisi alanında uzmanlaşmış olan merkezlerde gliom cerrahisinde kullanılan en son ve en ileri teknolojideki yöntem intraoperatif görüntüleme ve cerrahi navigasyon yöntemi olmaktadır. Bu yöntem beyin cerrahlarının tümörü çıkarırken gerçekleştirdikleri müdahalelerin gerçek zamanlı olarak yönlendirilmesine olanak tanırlar. Beyin ultrasonografileri ve MR ile tümör yayılımının daha iyi görselleştirilmesi sağlayan bu sistem aynı zamanda ameliyatların daha başarılı olmasını sağlamaktadır.

İntraoperatif nöromonitörizasyon

Nöroşirurji de uygulanan en son teknolojilerden birisidir. Bu yöntemle cerrahi ekip beynin farklı bölgelerindeki elektriksel aktiviteyi ölçmek için çeşitli cihazlar kullanır. Bu cihazlar sayesinde işitme ve görme gibi sinir yolları tanımlanabilir. Bu sayede ameliyat sırasında cerrah bu sinir yollarının etrafından dolanarak sinirleri minimum zararın verilmesi sağlar. Ameliyatların gerçekleşebilmesi için ameliyathanede uzman nörofizyoloji uzmanlarının desteğine ihtiyaç duyulmaktadır. İntraoperatif nöro monitörizasyon işlemleri farklı tipte yapılabilir. Bunların içerisinde şunlar yer alınmaktadır.

• Derin ve yüzeysel duygulardan sorumlu alanların tanımlanması için kullanılan bedensel duyusal uyarılmış potansiyeller
• İşitme duyusunun test edilmesi için akustik olarak uyarılmış potansiyeller ya da işitsel uyarılmış potansiyeller
• Görmeyle ilgili sinir yollarının tanımlanması için görsel uyarılmış potansiyeller
• Önemli kranial sinirlerin tanımlanması için elektromiyografi
• Beyin hücrelerindeki spontan elektriksel aktivitelerinin değerlendirilmesi için elektroensefalografi
• Hareketi kontrol etmekle sorumlu olan sinir yollarının tanımlanması için doğrudan kortikal stimülasyon
• Doğrudan sinir stimülasyonu

Gliom ameliyatının komplikasyonları

Gliom ameliyatları bazı riskler taşımaktadır. Bu risklerin içerisinde en önemlileri enfeksiyon ve kanamadır. Ameliyat sonrasında görülebilecek diğer komplikasyonlar tümörün bulunduğu yere göre değişiklik göstermektedir. Örneğin göz sinirlerine yakın yerde konumlanmış bir tümörün çıkarılması sırasında göz sinirlerine zarar verilerek hastanın görme yeteneğini kaybetmesine neden olunabilir.

Tümör tedavi alanları tedavisi

Tümör tedavi alanları terapisinde glioma hücrelerine zarar vermek amacıyla elektrik enerjisi kullanılmaktadır. Bu tedavi sayesinde yeni glokoma hücrelerinin yapılması zorlaştırır. Özellikle son derece agresif olan glioblastoma tipindeki gliomaya sahip olan hastalara uygulanmaktadır. 

Tümör alanları tedavisi terapilerinde pedler kullanılmaktadır. Pedler saçlı kafa derisine yapıştırılır. Pedlerin tam olarak yapılabilmesi için saçların tıraş edilmesi gerekebilir. Daha sonrasında cihazdan çıkan teller pedlere bağlanır. Cihazın sahip olduğu enerji glioma hücrelerine zarar veren elektrik akımı üretir. Bu tedavinin yan etkisi pedlerin kafa terasına uygulandığı alanlarda cilt tahrişine neden olmasıdır.

Hedefe yönelik tedavi

Kanser hücrelerinde bulunan spesifik kimyasallara odaklanan hedefe yönelik tedavi kanser hücrelerinin ölmesini sağlamaktadır. Hedefe yönelik tedavinin hasta için yararlı olup olmayacağını tespit edilebilmesi için gliom hücrelerinin test edilmesi gerekmektedir. Özellikle yavaş gelişim gösteren ve tamamen çıkarılamayan gliomlar için cerrahi yöntemlerden sonra uygulanan bir tedavi seçeneği olmaktadır. Hedefe yönelik tedavide görülen yan etkiler verilen ilaca ve doza bağlı olarak değişiklik göstermektedir.

Gliomun iyileşme süreci

Gliom ameliyatlarında sonra iyileşme süreci her hasta için farklılık göstermektedir. Bazı hastalar ameliyattan birkaç hafta sonra günlük rutinlerine devam edebilirken, bazı hastalar daha kapsamlı bir rehabilitasyon planına ihtiyaç duymaktadır. Gliom çıkarma ameliyatının sonrasında başarılı iyileşmenin sağlanabilmesi için kapsamlı bir iyileşme planı ve multidisipliner iş birliği gerekmektedir. Bunun için aşağıda yer alan disiplinlerin birlikte çalışması hastanın kısa süre içerisinde iyileşmesini sağlayacaktır.

• Fizik tedavi
• İş terapisi
• Konuşma terapisi
• Acı yönetimi
• Hastalar ve bakıcılar için danışmanlık

Gliom hastalığının risk faktörleri

Gliom herkeste görülebilen hastalıklardan birisi olmaktadır. Ancak aşağıda verilen faktörler görülme riskinin artmasına neden olmaktadır.

• 65 yaş üstünde olmak
• 12 yaş altında olmak
• Beyaz ırka mensup olmak
• Ailedeki bazı genetik bozukluklar
• Erkek olmak

Gliomun tipleri

Başlamış olduğu glial hücre türüne göre 3 ana türe ayrılmaktadır. Bazı vakalarda ise birden fazla hücre türü tümörlerde görülmektedir. Bu durumlara karışık gliom adı verilmektedir. Her bir gliom türü büyüme hızlarına ve diğer özelliklerine göre düşük, orta ya da yüksek derecede olarak sınıflandırılmaktadır.

Astrositomlar

Astrosit adı verilen hücrelerde başlayan astrositomlar grubuna glioblastomalar ve diffüz intrinsik pontin gliomlar da dahil olmaktadır. Glioblastomalar son derece agresif olduğu için hızlı büyüyen astrositoma türlerinden biri olmaktadır. Yetişkin hastalarda en sık görülen maling beyin tümörü de yine astrositoma olmaktadır. Çocuklarda ise beyin kanserinin nadir görülen bir türü olmasına rağmen son derece agresiftir ve genellikle beyin sapında oluşur.

Oligodendrogliomlar

Oligodendrosit adı verilen glial hücrelerin de başlayan oligodendrogliomlar diğer çeşitlerine göre daha yavaş büyüme eğilimindedirler. Bunun yanında hastalığın ilerleyen dönemlerinde agresif hale gelebilirler. Ependimomlar gibi beyin ve omurga dışına nadir olarak yayılırlar. Yetişkinlerde görülme ihtimali çocuklara oranla daha yaygın olmaktadır. Diğer tüm beyin tümörleri de dahil olmak üzere oligodendrogliom görülme ihtimali %1 ile %2 arasında olmaktadır.

Ependimomlar

Glial hücre türlerinden birisi olağan ependimositlerde oluşan ependimomlar genellikle beynin ve omuriliğin ventriküllerinde oluşmaktadırlar. Beyin ve omuriliği çevreleyen ve koruyan sıvı yoluyla yayılabilirler. Ancak beyin ve omurganın dışarısında görülmezler. Tüm beyin tümörlerinin yaklaşık olarak %2’sini oluşturan ependimomlar çocuklarda yetişkinlere göre daha yaygın bir şekilde görülmektedir.

Gliom komplikasyonları

Gliomların hayatı tehdit eden komplikasyonları arasında şunlar yer almaktadır.

• Beyin kanaması
• Beyin dokusunun kafatasındaki normal pozisyonun dışına çıkması olarak tanımlanan beyin fıtığı
• Hidrosefali olarak adlandırılan beyinde sıvı birikmesi
• Kafatasının içinde basınç artışı
• Nöbetler

Gliom nasıl önlenir?

Glioma neden olan risk faktörlerini önemli bir kısmı kontrol edilemez. Ancak erken evredeki gliomların tespit edilmesi sayesinde hastalığın ilerlemesi yavaşlatılabilir ve tedavide başarı sağlanabilir. Özellikle ailesinde beyin tümörü geçmişi bulunan kişilerin genetik test yaptırması önerilmektedir. Yapılacak genetik testin riskleri ve yararları hakkında hekimine görüşülmesi yararlı olacaktır. Bunun yanında baş kısmının radyasyonuna maruz kalmasının önlenmesi ve sağlıklı bir hayat tarzı sürdürmek gliomun önlenmesini yardımcı olacaktır.