Kan uyuşmazlığı nedir?
Rhesus faktörü ya da Rh faktörü kırmızı kan hücrelerinin dışında bulunan belli bir protein türüdür. İnsanlar ya Rh pozitif ya da Rh negatiftirler. rh+ olan kişilerde bu protein mevcuttur. RH negatif olan kişilerde ise bu proteinin mevcut değildir. Kırmızı kan hücrelerinin dışında ya da yüzeyinde bulunan bir protein türü olan Rh faktörü genetik geçişlidir. İnsanların %85'i bu proteini taşımaktadır.
Hamilelik sırasında RH negatif olan kadının Rh pozitif bebeği olması durumunda kan uyuşmazlığı ortaya çıkmaktadır. Bu durum çeşitli komplikasyonların yaşanmasına neden olmaktadır. Ancak bu komplikasyonların önlenmesine yönelik tedaviler bulunmaktadır. Kan uyuşmazlığı anne ile bebek arasında kan grubu farkının bulunduğu durumlarda da görülmektedir. Bu durum yenidoğanlarda hemolitik hastalığı neden olabilmektedir.
Ancak bu uyumsuzluğun daha az ciddi komplikasyonları bulunmaktadır. ASG uyumluluğu olarak adlandırılan bu durum annenin kan grubunu 0 ve bebeğin A, B ya da AB olması durumunda ortaya çıkmaktadır. Annenin kan grubunun 0 olması A veya B antijenleri tanımadığı anlamına gelmektedir. Bu sebeple de bağışıklık sistemi saldırıya geçmektedir.
Kan uyuşmazlığı tanı kriterleri
Her hamileliğin ilk 3 ayında basit bir kan testiyle Rh faktörü değerlendirilir. Rh faktör testinin sonuçları anne ile bebek arasındaki Rh uyumlu tanımlamaktadır. Annenin Rh faktörünün pozitif olması durumunda herhangi bir tehlike söz konusu değildir. Ancak annenin RH negatif olması ve antikor taramasının negatif olmaması durumunda uzmanlar antikor oluşumunu önlemek için Rh immün globulin kullanmayı önermektedir. Eğer doktorlar annenin kanın fetüsünün kanına karıştığını düşünüyorlarsa hamileliğin erken dönemlerinde immün globulin kullanılması gerekmektedir.
Kan uyuşmazlığı belirtileri
Kan uyuşmazlığı belirtileri şiddetli olduğu vakalarda uyumsuz bebek doğmadan önce teşhis edilmektedir. Bu bebekler anne fetal takibi tarafından yönetilmektedir. Belirtilerin daha az şiddetli oldu uyumsuzluk vakalarında ise belirtiler doğumdan sonra ortaya çıkar. İlk başta doğumdan hemen sonra bebeğin kanında sarılığa neden olabilecek aşırı miktarı da bilirubin birikebilir. Bazı durumlarda bebekte anemi gelişir.
Kan uyuşmazlığı nedenleri
Rh negatif olan bir annenin rh+ bir bebeğe hamile kalması durumunda kan uyuşmazlığı ortaya çıkmaktadır. Rh uyumsuzluğu bağışıklık sisteminin bu farklılığa tepki vermesi ve antikor oluşması sonucunda görülmektedir. Bu antikorlar fetüsü yabancı nesne olduğunu düşündüğü için kırmızı kan hücrelerine karşı saldırıda bulunur.
Hamilelik döneminde anne ile bebek arasında kan paylaşımı bulunmaz. Ancak doğum ve doğum sırasında fetüsten gelen az miktarda kan annenin kanına karışık karışabilir. Bunun yanında şu durumların gerçekleşmesi de mümkün olmaktadır.
- Amniyosentez testleri
- Koryonvillus örneklemesi
- Hamilelik döneminde yaşanan vajinal kanamalar
- Karın yaralanmaları ya da travma
- Düşük veya dış gebelik gibi erken gebelik komplikasyonları
- Dış sefanik versiyondan sonra ters gelen bebeği döndürme manevrası
Kan uyuşmazlığı tedavi yöntemleri
Rh immün globulin vücudun Rh antikoru üretmesini durduran bir ilaçtır. Bu ilaç sadece vücut Rh antikorları üretmediği durumlarda faydalı olmaktadır. İlaç enjeksiyon halinde uygulanır. Rh ilacı hamileliğin erken dönemlerinde tespit edilmesi ciddi komplikasyon riskinin azaltılmasının en etkili yoludur.
Vücutta Rh antikorlarının bulunması durumunda fetüs Rh hastalığı açısından risk altında olmaktadır. Bu durumda rh+'nin ilacının yararlı olmayacağı için en iyi tedavi seçeneği hamileliğin geri kalanında yakın takibin sağlanmasıdır. Bu durumda doktorların erken doğum önermesi küçük bir ihtimaldir. Ancak fetüste Rh hastalığının şiddetli olması durumunda erken doğum önerilebilir.
Kan uyuşmazlığı komplikasyonları
Rh uyumsuzluğu hamilelerin etkilenmesine neden olmaz. Bebeklerde ise hemolitik anemiye neden olabilir. Hemolitik anemiyi fetüsün kırmızı kan hücrelerinin yenileyebileceğinden daha hızlı yok edilmesi durumunda ortaya çıkmaktadır. Rh uyumsuzluğu etkileri hafiften şiddetliye kadar değişebilir. Bu etkiler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Sarılık
- Karaciğer yetmezliği
- Kalp yetmezliği
- Ölü doğum
Hafif yan etkiler için bebeğe herhangi bir tedavinin uygulanmasına gerek bulunmaz. Çoğu fetüs hafif Rh hastalığı vakası görülür ve tamamen iyileşir. Ciddi vakalarda fetüse kan nakli yapılabilir. Bu prosedür kırmızı kan hücrelerinin değiştirilmesine yardımcı olur. Doktorlar sarılığı olan bebeklerde bilirubin seviyesini düşürülmesine yardımcı olmak için fototerapi kullanabilir. Aneminin ciddi komplikasyonlarından kaçınmak için erken doğum gerekli olabilmektedir.
Kan uyuşmazlığına bağlı olarak görülen sarılık doğumun ilk gününde görülmeye başlanır ve son derece şiddetli olabilir. Bu sebeple de beyin felcine yol açabilecek bir noktaya ulaşabilir.
