Kızamık

Kızamık nedir?

Çocuk hastalıklarından birisi olan kızamık her yaş grubunda görülebilen bir hastalık olmaktadır. Virüs kaynaklı hastalıklardan birisi olan kızamık, insan kaynaklı bir hastalık olmaktadır. Grip ve deri döküntüsüne neden olan kızamık hastalığı solunum yolu ile insandan insana bulaşmaktadır. Özellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında görülen kızamık genellikle aşılama yapılmamış ya da daha öncesinde kızamık hastalığı geçirmemiş olan kişilerde görülmektedir.

Kızamık hastalığı süresince özellikle çocukların vücut dirençlerinde ciddi bir düşüş olduğu için orta kulak iltihabı, zatürre ve menenjit görülme ihtimali bulunur. Bulaşıcılığı yüksek olmasının yanı sıra döküntüler devam ettiği sürece bulaş riski devam etmektedir.

Kızamık tanı

Kızamık tanısında erken dönem belirtilerin yanı sıra deri döküntüleri kriter olarak kullanılmaktadır. Kesin kızamık tanısını konulabilmesi için ise testlere ihtiyaç duyulabilir. Bu testlerin içerisinde kandaki antikor seviyesinin ölçülmesini sağlayan serojenik testlerin yanı sıra, diğer kan testleri, idrar testi ve sürüntü testi de bulunmaktadır.

Kızamık nedenleri

Kızamığa neden olan kızamık virüsüdür. İnsan kaynaklı olan kızamık virüsü aşılama ile kontrol altına alınabilmektedir. Bu sebeple de kızamık riskini arttıran risk faktörlerini şu şekilde sıralamak mümkün olmaktadır:

• Kişilerin aşısız olması kızamık hastalığına yakalanma riskini arttıran en büyük faktör olmaktadır.
• Özellikle aşılamanı düşük olduğu ve bu sebeple de kızamık hastalığının yaygın olduğu ülkelere seyahat etmek
• A vitamini eksikliği

Kızamık belirtileri

Kızamığın ilk belirtileri grip ile benzerlik göstermektedir. Daha sonrasında görülen belirtiler ise hastalığın seyri sırasında değişiklik gösterir.

1 ve 3. günler arasında

Hastalığın ilk günlerinde görülen belirtiler içerisinde şunlar yer almaktadır:

• Hafif veya yüksek ateş
• Burun akıntısı
• Kuru öksürük
• Gözlerde kızarıklık
• Üst azı dişlerinin etrafındaki diş etlerinde ve yanak içlerinde küçük beyaz lekeler. Bu lekeler aynı zamanda kızamığın ayırt edici belirtisi de olmaktadır.

4 ve 8. günler arasında

Kızamık hastalığına ait karakteristik döküntüler bu günler içerisinde ortaya çıkmaktadır. Bunun yanında 39- 40 derecelere varan ateş belirtilere eşlik eder. Kızamık döküntüleri öncelikli olarak kulak arkasından başlar. Daha sonrasında yüze, gövdeye, kollara ve bacaklara yayılım gösterir. Döküntülerin solması da yine aynı sıra ile gerçekleşir.

Döküntülerin başlaması ile bazı hastalarda deri ödemli bir hal almaktadır. Hastalığın şiddeti ise döküntülerin yaygınlığı ile paralel bir seyir gösterir. Bu süre içerisinde döküntülerin rengi kahverengiye dönerek söner. Daha sonrasında ise pullanmalar görülür.

Döküntülerin ortaya çıkmaya başlaması ile birlikte yüksek ateş de görülebilir. Bunu yanında lenf bezlerinin şişmesi ve halsizlik de görülebilir. Ateşin düşmemesi durumunda ise nadiren de olsa komplikasyonlar oluşabilir. Bu komplikasyonların içerisinde kara kızamık adı verilen ve kanamalı döküntüler ile karakterize olan klinik tablo görülebilir. Kızamık hastalığının en ağır türü olan bu kızamık ölümcül olabilmektedir.

15-17. günler arasında

Vücut 15. Günden sonra hastalığı kontrol altına alır. Bu süreç içerisinde bağışıklık sistemi gerektiği gibi çalışmayan kişilerde ciddi komplikasyonlar görülebilir. Bu belirtilerin yanında göz konjunktivası iltihabı da hastalarda görülebilmektedir. Hastalarda görülebilecek diğer belirtiler içerisinde ise şunlar yer almaktadır:

• Gözlerin ışığa duyarlı olması
• Gözde iltihap
• Göz yaşarması
• Yorgunluk
• Boğaz ağrısı
• Halsizlik

Kızamık komplikasyonları

Kızamık hastalığında görülen komplikasyonlar morbili virüsü adı verilen iltihabi durumun yayılması ya da döküntülere bakterilerin yerleşmesi ile oluşmaktadır. Kızamık bazı vakalarda apandiste de neden olur. Bunların yanında kızamık virüsü sinir sistemini de etkileyen bir hastalık olmaktadır. Nadir olarak görülse de kızamık hastalarında menenjit ya da Guiallain Barre Sendromu da görülebilir.

Kızamık hastalığı yıllar sonra dahi bazı komplikasyonlara neden olabilmektedir. Bunların içerisinde özellikle 7- 8 yaşlarındaki çocuklarda görülen Subakut Sklerozan Panensedalttir kızamığın korkulan bir komplikasyonu olmaktadır. İlk evrelerinde davranış bozukluğu ile başlayan SSPE ileri dönemlerinde ise istemsiz kas kasılmalarına neden olur ve genellikle de 2 yıl içerisinde hastaların hayatlarını kaybetmelerine neden olur.

Bunların dışında kızamığın neden olduğu diğer komplikasyonlar içerisinde şunlar yer almaktadır:

• Öksürük
• Göğüs ağrısı
• Beyin iltihaplanması
• Zatürre
• Krup
• Bronşit
• Ateşli nöbetler
• Dehidrasyona neden olabilecek kusma ya da ishal

Kızamık tedavi

Kızamık tedavisi semptomların hafifletilmesine yönelik olmaktadır. Çünkü hastalığın herhangi bir tedavisi bulunmaz. Bu sebeple de kızamık hastalığın önlenmesi yani aşılama önceliklidir. Kızamık hastalığının tedavisinde kullanılan yöntemler şunlardır:

• Hastalıkların öncelikli olarak bol miktarda sıvı tüketmesine dikkat edilmesi gerekir. Başta su olmak üzere meyve suyu ve çorba gibi sıvılardan bol miktarda tüketilmesi gerekmektedir.
• Ateşin tehlikeli boyutlara ulaştığı durumlarda ateş düşürücüler kullanılabilir.
• Öksürüğü ve boğaz ağrısı olan hastaların bu şikayetlerinin hafifletilmesi için hava yollarının rahatlamasını sağlayacak hava nemlendiricilerinden yararlanılabilir.
• Işık hassasiyeti olan hastaların güneş ışığından uzak durmaları ya da güneşe çıkarken güneş gözlüğü kullanmaları şikayetlerinin azalmasını sağlar.
• A vitamini takviyesi hastada görülen belirtilerin hafiflemesini sağlar.
• Bebekler de dahil olmak üzere bulaş olması durumunda ilk 72 saatte kızamık aşısının yaptırılması gerekir.
• Bebekler, hamile kadınlar ve bağışıklığı düşük kişilere serum globülini adı verilen protein enjeksiyonu uygulaması yapılabilir. Bu enjeksiyon virüse maruz kaldıktan sonraki 6 gün içerisinde uygulanır ise kızamık oluşumunun önlenmesini sağlayan proteinlerin oluşumu sağlanabilir.
• Hastalık süresinde aspirin kullanımından kaçınılması gerekmektedir. Aksi halde çok daha ciddi sorunlar görülebilir.
• Eğer kızamık ile birlikte orta kulak iltihabı ya da zatürre görülürse doktorun önerdiği antibiyotikleri kullanırlar.

Kızamık aşısı

Kızamık aşısı ülkelerin birçoğunda bebeklik dönemi aşı takvimi içerisinde yer almaktadır ve ücretsiz olarak uygulanmaktadır. Genellikle 1 yaşında ilk dozun uygulaması gerekir. 9 aylık bebeklere uygulanan kızamık aşısının koruyuculuğu %85 olurken 12 ayın üzerindeki çocuklara uygulanması durumunda koruyuculuğu %95 olmaktadır. Pekiştirme dozu ise 4 ile 6 yaş aralığında yapılmaktadır. Ancak salgın olması durumunda pekiştirme aşısı öne çekilebilir. Bazı bebeklerde ilk uygulamada bağışıklık oluşmaz. Ancak ikinci uygulamadan sonra istisnasız herkeste bağışıklık oluşur. Toplumun %93’ünde aşılama yapılması durumunda ise kızamık vakası görülmez.

Kızamık aşısından sonra aşı yerinde kızarıklık ve şişlik görülebilir. Bunun yanında aşı yaptıran kişilerde döküntü ve ateş gibi yan etkiler de görülebilmektedir. Aşının yetişkin ve gençlere uygulanması durumunda ise eklem bölgelerinde ağrı görülmektedir. Aşı sonrasında görülen bu belirtiler hafif olmaktadır.

Çocukluk döneminde kızamık aşısı olmamış kişilerin genellikle yetişkinlik dönemlerinde aşı yaptırmalarına gerek bulunmaz. Ancak risk faktörü yüksek olan kişilerin ya da kızamık riski yüksek olan ortamlara girecek olan yetişkinlerin kızamık aşısı yaptırmaları gerekmektedir.

Kimler kızamık aşısı olamaz?

Kızamık hastalığından korunmak için toplumun genelinin aşılanması gerekir. Ancak bazı risk faktörlerini taşıyan kişilerin kızamık aşısı olması önerilmez. Bu grupların içerisinde şunlar yer almaktadır:

• Hamile kadınlar
• Radyoterapi tedavisi alanlar
• Kemoterapi tedavisi olanlar
• Kanında trombosit eksikliği bulunan kişiler
• Zatürre ya da tüberküloz gibi enfeksiyon hastalığı bulunan kişiler
• Yüksek ateşi olanlar

Kızamık hastalığında dikkat edilmesi gerekenler

Çocuğa kızamık teşhisi konulduktan sonra bazı noktalara dikkat edilerek hastalığın yayılmasının engellenmesi gerekmektedir. Dikkat edilmesi gereken noktalar içerisinde ise şunlar yer alır:

• Teşhis alan çocuğun ilk 5 gün boyunca okula gönderilmemesi gerekir.
• Teşhis kesinleştikten sonra okulun bilgilendirilmesi gerekir.
• Hasta ile temas eden kişilerin ilk 72 saatte aşılanmaları gerekir.
• Eve hasta ziyaretinin engellenmesi önemlidir.
• Hastanın ailenin bireylerinden farklı bir odada kalması ve yanına sadece bakım veren kişinin girmesi gerekir.
• Hastanın kaldığı odanın sık sık havalandırılması, güneş almasına dikkat edilmesi ve nem düzeyinin ayarlanması gerekir.
• Hastanın bakımından sorumlu olan kişinin mutlaka maske kullanması gerekir.