Menenjit

Menenjit Nedir?

Menenjit beyin ve omuriliği çevreleyen zarda oluşan iltihaptır ve acil tıbbi müdahale gerektirir. Menenjitin belirtileri arasında yer alan kusma, baş ağrısı ve ateş diğer hastalıkların belirtisi olabilir. Ancak bu belirtiler görüldüğünde en kısa süre içinde sağlık kuruluşuna başvurulması önemlidir.

Her yaşta görülebilen bir hastalık olan menenjit özellikler 1 yaşın altındaki çocuklarda daha sık görülmektedir. Bunun yanında 60 yaşın üzerinde bulunan bireylerde de görülme sıklığı artar.

Menenjit türleri

Menenjit hastalığının birçok farklı nedeni olabilmektedir. Bu nedenler aynı zamanda menenjit hastalığının türlere ayrılmasını da sağlamaktadır. Menenjit türünün belirlenmesi tedavinin planlanması açısından son derece önemli olmaktadır.

Bakteriyel menenjit

Menenjitin en yaygın görülen nedeni bakteriyel menenjit olmaktadır. Tüm dünyada görülen menenjit vakalarının %80’ni bakteri kaynaklı olmaktadır. Bakteri nedeni ile beyinde oluşan enfeksiyon dokuların şişmesine neden olmaktadır. Dokuların şişmesi de kan akışının engellenmesine neden olarak hastalarda felç hatta ölüm riskine neden olmaktadır.

Bakteriyel menenjit kimlerde görülür?

Bakteriyel menenjitin sıklıkla görüldüğü gruplar aşağıda belirtilmiştir.

• Bakteriyel menenjite en yatkın olan grup 1 ay ile 2 yaş arasındaki bebeklerdir. 
• Aşırı alkol kullanımın
• Kronik burun ve boğaz enfeksiyonu geçirenler
• Kafa travması geçirmek
• Zatürre geçirmek
• Zayıflamış bağışıklık sistemine sahip olmak
• Dalağın alınmış olması
• Böbrek yetmezliği bulunan kişilerin kortikosteroid kullanılması
• Orak hücre hastalığının bulunması
• Beyin ya da omurilik ameliyatı geçirmek
• Üniversite yurtları ve askeriye gibi toplu alanlarda yaşamak

Bakteriyel menenjitin belirtileri

Bakteriyel menenjite neden olan bakteriler ile günlük yaşam içerisinde sıklıkla karşılaşılır. Ancak bulaş olsa dahi bu bakterilerin çok büyük bir kısmı bakteriyel menenjite neden olmaz. Nadir olsa da bakterilerin menenjite neden olması durumunda hastalarda görülebilecek belirtiler içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Yüksek ateş
• Baş ağrısı
• Boyundaki sertlik nedeni ile çenenin göğüse indirilememesi
• Kafa karışıklığı
• Sinirlilik
• Artan uyuşukluk
• Nöbet
• Felç
• Küçük çocuklarda kusma
• Küçük çocukların yemeği reddetmesi
• Küçük çocuklarda kafanın şişmesi

Viral menenjit

Viral menenjit aynı zamanda aseptik menenjit olarak da adlandırılmaktadır. Viral sebepler ile ortaya çıkan viral menenjitin genellikle spesifik tedavisi bulunmaz. Bu sebeple de tedavisinde belirtilerin hafifletilmesine yönelik tedavi uygulanmaktadır. 

Viral menenjit belirtileri

Menenjitin viral kaynaklı olması durumunda hastalarda görülebilecek belirtiler içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Baş ağrısı
• Ateş
• Işığa karşı duyarlılık
• Boyun sertliği
• Mide bulantısı

Fungal menenjit

Çeşitli mantarların beyin zarı ve omurilikte enfeksiyona neden olması sebebi ile görülen fungal menenjitin belirtileri diğer menenjit türleri ile benzerlik göstermektedir. Menenjite neden olan mantar türleri içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Merkezi sinir sitemi enfeksiyonlarına en çok neden olan mantar türü Candida albicans olmaktadır.
  
  
• Meksika ve Güney Amerika’da en sık görülen ve menejite neden olan mantar türü ise Coccidioides olmaktadır ve hastaların üçte birinde görülmektedir.
  
  
• Kuş ve yarasa dışkısından bulaşan Histoplazma vakaların yaklaşık olarak %10- %20 arasında olmaktadır.
  
  
• Organik madde bakımından zengin olan toprakta görülen Blastomyces alışılmadık menenjit belirtilerine neden olduğu için teşhis edilmesi zor olmaktadır.
  
  
• Kuş pisliği bulaşan toprağın solunması ile bulaşan Cryptococcus fungal menenjitin en sık görülen nedeni olmaktadır.
  
• Merkezi sinir sistemi enfeksiyonlarına neden olan Aspergillus ise vakaların %5’ini oluşturmaktadır.

Paraziter menenjit

En nadir görülen menenjit türü olan paraziter menenjit parazitlerin neden olduğu enfeksiyon nedeni ile görülmektedir. Özellikle dışkı ile kontamine olan toprak ile temas edilmesi ile bulaşmaktadır. Bunun yanında ilgili parazitlerin bulunduğu hayvanların etlerinin gerektiği gibi pişirilmemesi durumunda bulaş söz konusu olmaktadır. 

Paraziter menenjit türü olan ameboik menenjit ise tatlı suda yüzme ile bulaşmaktadır. Bunun yanında tenya olarak adlandırılan parazitlerin beyin dokusunda enfeksiyona neden olması da mümkün olmaktadır. Son olarak beyinde görülen sıtma hastalığı da paraziter menenjit nedenlerinden birisi olmaktadır.

Menenjitin Belirtileri Nelerdir?

Menenjitin ilk belirtileri gribi taklit edebilmektedir. Asıl belirtilerin ortaya çıkması ise birkaç saat ya da günü bulabilir. Menenjitin en sık görülen belirtileri ise şunlar olmaktadır:

• Baş ağrısı,
• Meningokok menenjitte deri döküntüsü, Kusma,
• Havale geçirme,
• Yüksek ateş,
• Ense sertliği,
• Konsantrasyon zorluğu,
• Uykuya eğilim,

Yenidoğanlarda görülen menenjit belirtileri ise şunlar olmaktadır:

• Yüksek ateş,
• Hareketlerde yavaşlama,
• Sürekli ağlama,
• Uykuya eğilim,
• Bıngıldakta kabarıklık,
• Beslenememe,
• Bebeğin ensesinde ya da vücudunda sertlik,

Menenjit Nedenleri

Menenjitin en sık görülen sebebi virüsler olmaktadır. Daha sonrasında bakteriler ve parazitler görülen sebepleri arasında yer alır.

Pnömokoklar

Hem küçük çocuklarda hem de yetişkinlerde görülen menenjitin en sık rastlanılan sebebidir. Zatürre, sinüzit ve orta kulak enfeksiyonlarına sebep olan pnömokoklar bebeklik döneminde itibaren uygulanan aşılar ile korunmak mümkün olmaktadır.

Meningokoklar

Menenjitin en sık görülen sebeplerinden bir diğeridir. Hem yetişkinlerde hem de çocuklarda görülen menenjite sebep olabilir. Üst solunum yolları enfeksiyonu da yapan meningokoklar daha sonrasında kan dolaşımı ile beyne ulaşabilir. Aşı ile korunmak mümkün olurken, askeriye, yurt ya da okullarda salgın yaşanmasına neden olabilir.

Listeria

Pastörize edilmemiş süt ve et ürünlerinden bulaşan bir bakteridir. Özellikle hamilelerde, yenidoğanlarda, bağışıklık sistemi zayıflayanlarda ve yaşlılarda enfeksiyona neden olmaktadır. Hamilelik döneminde listeria kapılması durumunda bakteri plasentaya geçerek bebek için ölümcül sonuçlar doğurabilmektedir.

Virüsler

Virüslerin sebep olduğu menenjit genellikle hafif seyretmektedir. Menenjite en sık sebep olan virüsler ise HIV, herpes ve kabakulak olmaktadır.

Menenjit İçin Risk Faktörleri Nelerdir?

• Bakteri sebebi ile oluşabilen birçok menenjit aşı ile önlenebilmektedir. Ancak aşı yapılmamış bebeklerin hem kendileri hem de toplum sağlığı tehlikedir. 
• Burun yanında askeriye, yurt, kreş ya da okul gibi toplu bulunulan ortamlarda da menenjit hızlı bir şekilde yayılabilir. 
• Hamile kadınlarda listerizis riski artmaktadır.
• Diyabet, AIDS, alkolizm ve bağışıklık sistemi baskılanmış olan kişilerde de risk artar.
• Bebekler ve çocuklar ise doğal nedenler ile menenjite yakalanma riski taşımaktadır. 
• Menenjit hapşırma, öksürme, mutfak eşyalarının ya da diş fırçalarının beraber kullanılması gibi etmenler ile yayılmaktadır. 
• Yaşlılarda da menenjit riski artmaktadır.

Menenjit Nasıl Teşhis Edilir?

Menenjitin teşhis edilebilmesi için omurilik sıvısının alınması gerekmektedir. Omurgaların arasından iğne ile alınan bu sıvının incelenmesi ile tanı kesinleşir.

Menenjit Tedavisi

Bakteriyel kaynaklı olarak oluşan menenjitin tedavisinde antibiyotikler kullanılmaktadır. Menenjite virüslerin sebep olması durumunda bazı hastalarda hiçbir tedavi uygulanmazken bazı hastalarda ise antiviral tedaviler uygulanabilir.

Menenjitin tanı alması için yapılan testler ile bakterinin türü de belirlenmektedir. Elde edilen bu verilere uygun olan antibiyotik tedavisi 7 ile 21 gün arasında hastalara uygulanır. Antibiyotik tedavisinin yanında hastaları ateş ve kusma sebebi ile kaybetmiş olduğu sıvıların da yerine konulması gerekmektedir. Bazı hastalarda ise ödemin giderilmesi için kortizon tedavisinin de uygulanmasına gerek duyulmaktadır.

Tedavi devam ederken yapılan testlerde menenjit işaretlerinin olmaması durumunda ise tedavi durdurulur. Bakteriyel menenjit çok ciddi bir hastalık olduğu için mutlaka hastanede tedavi edilmesi gerekmektedir.

Menenjit aşısı

Menenjite neden olan birçok virüs ve bakteri bulunmaktadır. Özellikle meningokok grubu menenjite neden olan 3 bakteriden en sık görüleni olmaktadır. Bu sebeple de menenjit için hazırlanan ilaçlar özellikle meningokok mikrobu üzerine odaklanmıştır. Meningokok mikrobu da kendi içerisinde A, B, C, Y ve W135 olarak ayrılmaktadır. 

65 ülkede ruhsatlı bir şekilde üretilen ve uygulanan menenjit aşısı bebeklik dönemi aşılarından birisi olmaktadır ve genellikle 2 doz halinde uygulanır. Bazı ülkelerde menenjit aşısı ücretsiz aşı takvimi içerisinde yer alırken, bazı ülkelerde ise ücretsiz aşı takvimi içerisinde yer almaktadır.

Menenjit aşısı yan etkileri

Menenjit aşısı genel olarak güvenli bir aşı olmaktadır. Ancak her aşıda olduğu gibi menenjit aşısı uygulamasından sonra da bazı hafif yan etkiler görülebilmektedir. Bu yan etkilerin içerisinde ise şunlar yer almaktadır. 

• Aşı yapılan bölgede kızarıklık
• Aşı bölgesinde ağrı
• Yorgunluk
• İştah kaybı
• Halsizlik

Bunların yanında nadir olarak görülse de menenjit uygulamasından sonra Guillain Barre sendromu gibi ciddi bir yan etki de görülebilmektedir. Bu sendrom bağışıklık sisteminin sinir hücrelerine zarar vermesi durumudur. Hasar alan sinir hücreleri kasların güçsüzleşmesine neden olmaktadır.

Menenjitin Komplikasyonları

Menenjitin sebep olduğu diğer sorunlar şunlar olmaktadır:

• İşitme bozuklukları,
• Görme bozuklukları,
• Beyin hasarı,
• Bellek sorunları,
• Böbrek yetmezliği,
• Yürüme problemleri,
• Şok,
• Epilepsi,
• Ölüm,

Menenjitten Korunmak İçin Ne Yapılması Gerekir?

Menenjitten korunmak için hijyen kurallarına dikkat edilmesi gerekmektedir. Bunun için ellerin sık sık yıkanması, öksürürken ya da hapşırırken ağzın kapatılması, hamile kişilerin iyi pişmiş besinler tüketmesi ile menenjit riski azaltılmaktadır.

Menenjit Aşısı Ne Zaman Yapılır?

Menenjit aşıları ülkemizin çocukluk çağı aşıları içinde yer almaktadır. Pnömokok aşısı bebeklerin 2, 4, ve 6 aylıkken yapıldıktan sonra 1 yaşında tekrarlanır. Yine çocukluk çağı aşıları içinde yer alan beşli karma aşı içerisinde bulunan Haemophilus influenza aşısı ise bebeklerin 2, 4, 6 ve 18. aylarında uygulanmaktadır.

Bunların yanında bulaşma riskinin fazla olduğu askeriye, okul ve kreş gibi yerlerde bulunmadan önce, hacca gitmeden önce ve Afrika ve Hindistan gibi yerlere gidilmeden önce de aşıların tekrarlanması gerekebilir.

Menenjitte Beslenme

Menenjit olan hastaların özellikle ateşlerinin düştüğü dönemde porsiyonlarını küçülterek daha sık beslenmeleri önerilmektedir. Hastaların beslenmeleri düzenlenirken dikkate alınması gereken ilk nokta vücudun toksinlerden temizlenmesine yardımcı olmaktadır. Dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta ise diyet ile vücudun vitamin, mineral ve elektroliz dengelerinin korunmasıdır. Menenjit hastalarının beslenmelerinde bulunması faydalı besinler ise şunlardır:

• Buğulanmış yağsız etler,
• Haşlama ya da buğulama yöntemi ile pişirilmiş taze balıklar,
• Yumuşak haşlanmış yumurta,
• Süt ürünleri,
• Kolay sindirilebilir süt yağları,
• İri lifli besinler,
• Bol sıvı tüketimi,
• Sütlü veya açık çay,
• Buğday kepeği,
• Kuşburnu,
• Az yağlı et suları,
• Doğal meyve suları,
• Karabuğday ekmeği,
• Bisküviler ve krakerler,
• Yulaf lapası,
• Puding,
• Haşlanmış erişte,

Menenjit için zararlı olabilecek besinler ise şunlardır:

• Hayvansal yağlar,
• Kolay sindirilebilen karbonhidratlar,
• 10 gramdan fazla tuz,

Bebeklerde menenjit

Menenjit özellikle 5 yaş altı bebeklerde son derece tehlikeli olan bir hastalık olmaktadır. Bu sebeple de ebeveynlerin bebeklerde görülen belirtilerin dikkate alınması ve hekime başvurmak için tüm belirtilerin görülmesinin beklenmemesi gerekir.

5 yaşın altındaki çocukların bağışıklık sistemlerinin tam olarak gelişmemesinden dolayı enfeksiyon kolay ve hızlı bir şekilde yayılabilmektedir. Söz konusu menenjit olduğunda ise çocuklar özellikle savunmasız kalmaktadır. Çocuklarda görülen menenjitin en sık görülen nedenleri içerisinde virüsler ve bakteriler yer almaktadır. 

Bebeklerde ve küçük çocuklarda özellikle bakteriyel menenjitin görülmesi korkulan bir durum olmaktadır. Çünkü bakteriyel enfeksiyon hayati tehlike yaratmaktadır. Hastaların %10’nu hayatlarını kaybetmekte ya da ömür boyu sürecek engelleri kalmaktadır. Bu sebeple de hızlı bir şekilde tıbbi yardım alınması gerekir.

Bebeklerde menenjit belirtileri

Bebeklerde ve 5 yaş altındaki çocuklarda görülebilecek menenjit belirtileri içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Ateş
• Ellerin ve ayakların soğuk olması
• Yemeği reddetmek
• Kusma
• Huysuzluk
• Kendilerine dokunulmaktan hoşlanılmaması
• Uykulu olma
• Gevşek kaslar
• Tepkisizlik
• Hızlı nefes alıp verme
• Homurdanma
• Soluk ve lekeli cilt
• Cilt döküntüleri
• Olağan dışı ağlama
• İnleme
• Gergin ve şişkin fontanel
• Boyun tutulması
• Parlak ışıklardan rahatsız olma
• Nöbetler
• Küçük bebeklerde ateş görülmeyebilir hatta vücut sıcaklıklarının normal ya da düşük olması da mümkündür.

Menenjit bebeklerde ve küçük çocuklarda hızlı bir şekilde ilerleyebilmektedir. Bu sebeple de ilk belirtilerin görülmesinden itibaren tıbbi yardım alınması gerekmektedir.

Menenjit bulaşıcı mı?

Hem viral hem de bakteriyel menenjit insandan insana geçebilen hastalıklardır. Bakteriyel menenjitin bulaş yolları menenjite neden olan bakterinin türüne göre değişiklik göstermektedir. Ancak en sık görülen bulaş yolu yiyecekler yolu ile olmaktadır.

Viral menenjit ise hastalar ile yakın temasta bulunulması durumunda bulaşmaktadır. Ancak menenjite neden olan virüs sağlıklı bir insana geçse bile bu kişide menenjit gelişme riski son derece düşük olmaktadır.

Menenjitin bulaş yolları nelerdir?

Menenjit hastalığının neden olduğu virüs ve bakteriler insandan insana bulaşmaktadır. Ancak bu patojenlerin bulaşması bulaş olan kişilerde menenjit görünmesine neden olmaz. Menenjite neden olan bakteri ve virüslerin bulaş yolları içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Öksürük
• Hapşırık
• Öpüşme
• Sarılma
• Hastanın diş fırçasını kullanma
• Hastanın yemek yediği araçların kullanılması
• Ortak mutfak eşyalarının kullanılması
• Gıda kontaminesi