Panik Atak

Panik atak nedir?

Görünürde gerçek bir tehlike ya da neden yokken şiddetli fiziksel reaksiyonların görülmesine neden olan yoğun ve ani korkuların görülmesine neden olan durumdur. Son derece korkutucu olabilen bu ataklar meydana geldiğinde kontrolün kaybedilmesi söz konusu olabilmektedir. 

Toplumun önemli bir kısmı hayatları süresince bir ya da iki kez panik atak geçirmektedir. Bu durum genellikle stresli dönem sona erdiğinde sorun da ortadan kalkmaktadır. Ancak panik atakların tekrarlaması, beklenmedik zamanlarda görülmesi durumunda ve uzun zaman devam etmesi durumunda panik atak bozukluğundan söz edilebilmektedir. 

Panik atakları kişilerin hayatlarını tehlikeye atmasa da kişiler için korkutucu olmaktadır. Bu durum da hastaların hayatlarının önemli bir şekilde etkilenmesine neden olabilmektedir. 

Panik atak tanı

Panik atağın teşhis edilebilmesi için öncelikle belirtilere neden olabilecek kalp ve tiroid problemlerinin elenmesi gerekmektedir. Bunun için yapılabilecek yöntemler içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Fiziksel muayene
• Tiroid problemlerinin belirlenebilmesi için çeşitli kan testleri
• EKG gibi kalple ilgili testler
• Belirtiler, korkular ve endişeler ile ilgili görüşmelerin gerçekleştiği psikolojik değerlendirme

Panik bozukluk tanısının konulabilmesi için ise Amerikan Psikiyatri Derneği tarafından yayınlanan DMS 5 kriterleri göz önüne alınmaktadır. Bu kriterler içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Panik atakların sık sık ve beklenmedik zamanlarda görülmesi
• Ataklardan sonra en az 1 ay süren başka bir atak korkusunun yaşanması
• Kontrolü kaybetmek, kalp krizi geçirmek, delirmek ya da saldırıda bulunmak gibi korkularının bulunması
• Görülen panik atakların uyuşturucu madde kullanımı, tıbbi başka bir durum ya da farklı bir psikolojik bozuklukla bağlantılı olmaması

Panik atak belirtileri

Panik atağın neden olduğu belirtiler birdenbire ortaya çıkmaktadır. Her an ortaya çıkabilen bu durum sadece uyanık olunduğu zamanda değil aynı zamanda uykuda da görülebilmektedir. Panik atakların sıklığı ise kişiden kişiye değişiklik göstermektedir. 

Panik ataklarının farklı türleri bulunmaktadır. Görülen belirtiler genel olarak birkaç dakika içerisinde zirveye ulaşmaktadır. Atak sona erdikten sonra ise kişilerin kendilerini bitkin ve yorgun hissetmesi mümkün olmaktadır.

Panik ataklarda görülebilecek belirtiler içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Titreme
• Yaklaşan tehlike korkusu
• Terleme
• Kontrolünü kaybetme
• Ölüm korkusu
• Nefes darlığı
• Hızlı kalp atışı
• Boğazda sıkışma hissi
• Sıcak basması
• Gerçeklikten kopma hissi
• Uyuşma ve karıncalanma hissi
• Mide bulantısı
• Baş dönmesi
• Bayılma
• Baş ağrısı
• Karın krampları
• Göğüs ağrısı

Panik atağın hastaları yoran en önemli belirtisi bir sürekli olarak bir sonraki panik atağın sürekli olarak beklenmesidir. Bu beklenti aynı zamanda hastaların yoğun korku duymalarına da neden olmaktadır. 

Panik atak nedenleri

Panik atağın görülmesinin nedenleri tam olarak bilinmemektedir. Ancak panik atağın gelişmesinde aşağıda yer alan faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir.

• Beynin bazı bölümlerinin çalışma biçimlerinde yaşanan değişiklikler
• Genetik
• Strese karşı daha duyarlı olmak
• Olumsuz duygulara yatkın mizaca sahip olmak
• Büyük stres yaşamak

Panik arak risk faktörleri

Panik atağın ilk belirtileri genellikle ergenliğin son dönemlerinde ya da yetişkinliğin başlarında görülmektedir. Bunun yanında kadınlar panik atağa erkeklere göre daha yatkındır. Panik atağın görülme riskinin artmasına neden olabilecek risk faktörleri içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Ailede panik atak öyküsünün bulunması
• Çocukluk döneminde fiziksel ya da cinsel istismar
• Sevilen birinin ölümü
• Ciddi bir hastalığın neden olduğu büyük yaşam stresi
• Sigara kullanımı
• Aşırı kafein tüketimi
• Cinsel saldırıya maruz kalmak
• Boşanma
• Aileye başka bir bebeğin eklenmesi
• Ciddi kaza gibi travmatik olaylar

Panik atak komplikasyonları

Panik atağın tedavi edilmemesi durumunda hayatın her alanının etkilenmesine neden olan ataklar yaşam kalitesinin ciddi bir şekilde bozulmasına neden olmaktadır. Bunun dışında panik atağın neden olabileceği komplikasyonlar içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Finansal problemler
• Araba kullanma ya da evden çıkmada korkusu gibi bazı fobilerin gelişmesi
• Alkol ya da madde kullanımı
• Sağlık sorunları ya da diğer tıbbi durumlar için sık sık tıbbi bakıma başvurma
• Artan intihar düşüncesi
• Sosyal durumlardan kaçınma
• İş yerinde ya da okulda yaşanılan sorunlar

Bazı hastalarda panik atakla birlikte agorafobi gelişimi söz konusu olmaktadır. Bu durumda hastalar evden çıkabilmek için başkalarına bağımlı hale gelebilmektedir. 

Panik atak tedavi

Panik atak tedavi atakların sıklığının azaltılması ve hastaların günlük hayatlarına devam edebilmesini sağlamaya yönelik olarak uygulanmaktadır. Bu sebeple de panik bozukluğun tedavisinde başlıca kullanılan yöntemler içerisinde ilaçlar ve psikoterapi yer almaktadır. Panik atağın türüne ve şiddetine bağlı olarak tedavi seçeneklerinden birisi ya da her ikisi birden önerilmektedir. 

Psikoterapi

Konuşma terapisi adı da verilen psikoterapi panik atak bozukluğunun tedavisinde etkili bir tedavi seçeneği olmaktadır. Bu seanslarda hastaların panik atak bozukluğunu anlamaları ve ataklar ile nasıl başa çıkacaklarını öğrenmeleri sağlanmaktadır. 

Bilişsel terapi adındaki psikoterapi türünün uygulandığı bu seanslarda hastaların panik atağın tehlikeli olmadığını öğrenmelerine yardımcı olunmaktadır. Bu seanslarda terapistler panik atağın neden olduğu belirtilerin güvenli bir şekilde ve yavaş yavaş yeniden yaratılmasını sağlayarak üstesinden gelinmesine yardımcı olacaktır. Atakların neden olduğu fiziksel hissin hayatı tehdit ettiği hissedilmemeye başlanması ile ataklar çözülmeye başlar. Bu tedavide aynı zamanda hastaların korkularından dolayı kaçındığı sorunların da çözülmesi mümkün olmaktadır.

Psikoterapinin sonuçlarının görülmesi zaman alabilir ve hastaların ciddi bir şekilde çaba harcaması gerekmektedir. Ancak düzenli bir çalışma ile panik atağın neden olduğu belirtilerde birkaç hafta içerisinde ciddi azalmalar görülmektedir. Birkaç ay içerisinde ise belirtiler tamamen kaybolur. Panik atağın kontrol altında olması için ise tekrarlama seanslarının yapılması önerilmektedir. 

İlaçlar

Panik atak tedavisinde kullanılan ilaçlar hem panik atağın hem de depresyonun neden olduğu belirtilerin kontrol edilmesini sağlamaktadır. Belirtilerin ortadan kaldırılmasında çeşitli ilaçların etkili olduğu bilinmektedir. Bu ilaçlar içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

Seçici serotonin geri alın inhibitörleri (SSRI)

Genel olarak güvenli görülen ilaçlar içerisinde yer alan SSRI grubu aynı zamanda daha az yan etkiye sahip olmaktadır. Bu sebeple de hastalığın tedavisinde öncelikli olarak kullanılmaktadır.

Seratonin ve norepinefrin geri alın inhibitörleri (SNRI)

Antidepresan sınıfında yer alan SNRI ilaçları panik atak bozukluğunun tedavisinde FDA tarafından onay almış bir diğer ilaç gurubu olmaktadır. 

Benzodiazempinler

Merkezi sinir sisteminin etkileyen benzodiazempinler sakinleştirici grubunda yer almaktadır. Genellikle kısa süreli olarak kullanılan bu ilaç grubunun fiziksel ve psikolojik bağımlılığa neden olduğu bilinmektedir. Özellikle alkol ve uyuşturucu madde kullanımı ile ilgili problemi olan kişilere önerilmemektedir. Bunun yanında diğer ilaçlar ile etkileşime girebilirler ve bu etkileşimler ciddi yan etkilerin oluşmasına neden olur.

Yaşam tarzı değişiklikleri

Panik atak bozukluğu tedavisi tedavi ederken hastaların yaşam tarzlarında yapacakları bazı değişiklikler de tedavinin desteklenmesini sağlayarak daha hızlı sonuçların alınmasına yardımcı olacaktır. Bunun için hastaların günlük hayatlarına katmaları gereken noktalar içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Her ne kadar korkular ile yüzleşmek sarsıcı olsa da hastaların tedavi planına sadık kalmaları son derece önemlidir.
• Aynı hastalık ile savaşan kişiler ile iletişim içerisinde olmak hastaların desteklenmesini sağlayarak daha hızlı sonuçların alınmasını sağlayabilir.
• Kafein, alkol ve uyuşturucu madde kullanımından kaçınılması gerekmektedir.
• Stres yönetim tekniklerinin öğrenilmesi ve uygulanması önerilir.
• Fiziksel olarak aktif bir hayat ruh halinin sakinleşmesine yardımcı olmaktadır.
• Gün içerisinde yeterli uykunun alınması gerekir.

Panik atak egzersizleri

Panik atak egzersizleri tedavinin bir parçası olmasa da hastaların atak halinde kendilerini sakinleştirmelerine yardımcı olmasını sağlamaktadır. Atak başladıktan sonra atağı durdurmanın bir yolu bulunmasa da atak çözülene kadar belirtilerin yönlendirilmesi için atılabilecek adımlar bulunmaktadır. Bu adımların içerisinde ise şunlar yer alır.

Derin nefes alıştırmaları

Korkunun artmasına neden olabilecek hiperventililasyon aynı zamanda panik atağın da bir belirtisi olmaktadır. Bunun için de atak sırasında derin nefes almak belirtilerin hafiflemesine yardımcı olmaktadır. Bunun için burundan olabildiğince yavaş, derin ve nazik bir şekilde nefes alınır. Daha sonrasında aynı şekilde nefes ağızdan verilir. Bu egzersiz sırasında gözlerin kapalı olması ve hastanın sadece nefesine odaklanması önerilmektedir. 

Panik atak geçirdiğini kabul etmek

Atak sürecinde hastaların hayatlarını tehlikede hissetmesi belirtilerin şiddetlenmesine neden olmaktadır. Bu sebeple de hastaların sadece atak geçirdiklerini bilmeleri ve kendilerini bu yönde telkin etmeleri belirtilerin hafiflemesini sağlayacaktır. 

Kasları gevşetmek

Yaşanılan kaygı kasların gerilmesine neden olmaktadır. Bunun giderilmesi için ise kasların guruplar halinde gevşetilmesi gerekir. Bunun için her seferinde tek bir kas grubuna odaklanılmalı ve bu kas grubunun gevşemesinden sonra diğer kas grubuna geçilmelidir.

Farkındalık pratiği

Ataklar hastaların gerçeklikten ya da vücutlarından kopmuş gibi hissetmelerine neden olabilmektedir. Düşüncelere odaklamak ve zihnin toplanması için farkındalık egzersizlerinin yapılması gerekmektedir. Bu egzersizlerde ana odaklanma üzerinde çalışılır. 

Panik atak geçiren birine nasıl yardımcı olunur?

Çevrenizde panik atak geçiren biri varsa ona yardımcı olmak için şu adımları uygulayabilirsiniz.

• Öncelikle sakin bir şekilde hasta ile kalınması gerekir.
• Daha sonrasında neye ihtiyaçları olduğunun sorulması önemlidir. Bu aşamada açık ve kısa cümleler ile iletişim kurulmalıdır. 
• Hastaların şimdiki zamana odaklanmalarına yardımcı olunması gerekir.
• Her nefes alışlarında beşe kadar saymalarını sağlayarak derin nefes almalarına yardımcı olunması gerekir.
• Nazik ve güven verici bir şekilde davranarak bu durumun geçici olduğunun ve güvende olduklarının hissettirilmesi gerekir.

Panik atak çeşitleri

Panik atak kendi içerisinde beşe ayrılmaktadır. Bu ayrımın yapılmasında hastaların yaşadıkları deneyimler temel alınmaktadır. Sözü edilen beş çeşidin dışındaki diğer türler nadir olarak görülmektedir.

Spontan panik atak

Ansızın yaşanılan panik ataklara spontan panik atak adı verilmektedir. Bu atakların belirgin bir tetikleyicisi bulunmaz ve bazı kişilerde atağın dış ortamla herhangi bir ilgisi de bulunmayabilir. Bu sebeple de hemen hemen her yerde ve herhangi bir zamanda meydana gelebilirler. 

Spontan panik atak yaşayan kişiler sadece atak sırasında değil aynı zamanda, zamanının belirsiz olmasından dolayı hastaların sürekli olarak stres altında kalmasına neden olmaktadır. Bu sebeple de panik bozukluğu olarak kabul edilmektedir. 

Spontan panik atak belirtileri

Spontan panik atak belirtileri içerisinde şunlar yer almaktadır. Aşağıda belirtilen semptomların dışında farklı semptomlar da görülebilmektedir.

• Birdenbire başlayan göğüs ağrısı
• Göğüste sıkışma
• Nefes alamama
• Terleme
• Titreme
• Üşüme
• Ürperme
• Mide bulantısı
• Karın ağrısı
• Baş dönmesi
• Dengesizlik
• Bayılacak gibi hissetme
• Uyuşma karıncalanma

Spontan panik atak nedenleri

Spontan panik atak konusunda yapılan çalışmalarda, nedenleri arasında normal fiziksel değişikliklerin de ataklara neden olabileceğini göstermektedir. Bu değişiklikler içerisinde nefes alma hızının yavaşça artması, ayakta dururken hafif baş dönmesi ya da fiziksel efor sonucunda nabzın yükselmesi gibi fiziksel değişkenler bulunmaktadır.

Bunun dışında atağın başlamasına kokular ve ışıklar gibi çeşitli uyaranlar da neden olmaktadır. Her hastanın uyaranı farklılık gösterir ve çoğu zaman atağa neden olan sebebin tam olarak anlaşılması mümkün olmaz. 

Durumsal panik atak

Hastaların atağa neden olduğu tetikleyicileri farkında olduğu ve atak geçirmeden önce atağın geldiğini farkına vardıkları türe durumsal panik atak adı verilmektedir. Durumsal yatkınlık gösteren panik atak ile benzerlik göstermekle birlikte aralarındaki temel fark durumsal panik atakta tetikleyicilerin her zaman atağa neden olmamasıdır. 

Durumsal panik atak belirtileri

Durumsal panik atak belirtileri diğer türler ile benzerlik göstermektedir. Ancak bu türde hastalar tetikleyicilerin neler olduğu belirlediği için bu durumlardan kaçınmaya başlarlar. Bu sayede gelecekteki atakları yönetmeye çalışırlar. Bu durum da hastaların hayatlarının kısıtlanmasına neden olabilir.

Durumsal panik atak nedenleri

Durumsal panik atağın nedenleri kişilerdeki fobilere göre değişiklik göstermektedir. Örneğin sosyal kaygısı olan kişiler toplum önünde konuşmak zorunda kaldıklarında atak geliştirebilirler. 

Durumsal yatkınlık gösteren panik atak

Durumsal panik ataklar kişide bulunan fobiler ile karşı karşıya kalındığında ortaya çıkmaktadır. Örneğin örümcekten korkan biri örümcek ile karşı karşıya kaldığında atak görülür. Bunun yanında OKB, travma sonrası stres bozukluğunda ya da uyku terörü sırasında görülebilmektedir.

Gece panik atakları

Gece panik ataklarında kişiler uykularından beklenmedik bir şekilde uyanır. Bu sırada şiddetli korku hissedebilirler. Bu durumda hastaların uykularında kısıtlamaya gitmesine neden olabilmektedir. Yaşadıkları uyku korkuşu da ataklara karşı daha duyarlı hale gelmelerine neden olabilmektedir. 

Gece panik atağının nedenleri

Gece panik ataklarının neden görüldüğü tam olarak tespit edilememiştir. Ancak kişilerin solunum hızlarındaki değişikliklere karşı geliştirdikleri aşırı hassasiyetin buna neden olduğu düşünülmektedir. Bunun yanında uyku sırasında kontrolden çıkma korkusu da paniklerin tetiklenmesine neden olabilir.

Dövüş- kaç modu panik atak

Bu türde beynin kişiyi tehlikede görmesi durumunda görülmektedir. Hiçbir neden olmasa dahi beynin tehlike hissetmesi durumunda vücudun savunmaya hazırlanması için kalp kaslara daha fazla kan pompalar. Bu durumda da ataklar gelişir.

Dövüş- kaç modu panik atak belirtileri

Dövüş- kaç panik atakları diğer türleri ile benzerlik göstermektedir. Ancak görülen belirtiler çok daha yoğun bir şekilde hissedilir. Bu durumda hissedilen kalp çarpıntısı, göğüs ağrısı ya da nefes darlığı o kadar şiddetli olur ki kalp krizi gerekçesi ile hastaların acil tıbbi yardıma ihtiyacı olduğu düşünülebilir. 

Dissosiyatif panik atak

Panik atak türleri içerisinde en şiddetli belirtilerin görüldüğü tür donma modu olarak da adlandırılan dissosiyatif panik atak olmaktadır. Bu türde beyin kaldıramayacağı kadar şiddetli bir tehlike hisseder. Bu durum da kişilerin kendilerini çevrelerinden kopmuş gibi hissetmesine neden olur ve dış uyaranlar cevap vermeyi keser. 

Dissosiyatif panik atak belirtileri

Dissosiyatif panik atakta görülen belirtiler diğer türlerde görülen belirtiler ile tamamen farklı olmaktadır. Bu sebeple de hastanın çevresindeki kişiler için akıl karıştırıcı olabilir. Özellikle travma sonrası stres bozukluğu olan kişilerde görülen bu türde beyin aşırı yükten kendisini korumak için gerçeklikten kopar. Travmaya dair hatırlatmalar atağın tetiklenmesine neden olur.