Prematüre

Prematüre nedir?

Bebeğin 37. Haftadan önce doğası durumuna prematüre yani erken doğum adı verilmektedir. Bebek ne kadar erken doğarsa görülebilecek sağlık riskleri de o oranda artmaktadır. Prematüre bebekler doğdukları haftalara göre çeşitli gruplara ayrılmaktadır. Buna göre:

• 34 ile 36 hafta arasında doğanlar geç prematüre 
• 32 ile 34. haftalar arasında doğanlar orta dereceli prematüre
• 28 ile 32. haftalar arasında doğanlar çok erken doğan prematüre bebekler
• 28. haftadan önce doğanlar ise son derece erken doğmuş prematüre bebekler

Prematüre bebeklerin özellikleri

Prematüre doğan bebeklerde görülebilecek özellikler içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Küçük vücut ve vücuda göre daha büyük boyutlarda olan kafa yapısı
• Yağ depolamakla görevli olan hücrelerin yeterince olmamasından dolayı zamanında doğmuş bebeklere oranla daha az keskin ve daha az yuvarlak gözler
• Vücudun büyük kısmında görülen ince tüyler
• Doğumdan hemen sonra görülen düşük vücut ısısı
• Nefes alma güçlüğü
• Beslenme sorunları

Prematüre doğum riskleri

Prematüre doğan bebeklerin hepsinde sağlı sorunları görülmez. Ancak çok erken doğan bebeklerde kısa ve uzun vadede sağlık problemlerinin görülme ihtimali artmaktadır. Diğer bir değişle bebek ne kadar erken doğarsa örülecek komplikasyonlar da o kadar artmaktadır.

Kısa vadeli komplikasyonlar

Bebeklerin doğumlarından itibaren başlayan ve ilk haftalarda devam eden sağlık sorunları kısa vadeli komplikasyonlar olarak nitelendirilir ve bu komplikasyonların içerisinde şunlar yer alır.

Solunum problemleri

Prematüre bebeklerin gelişimlerini tam olarak tamamlamamasından dolayı nefes almada problemler yaşayabilmektedir. Özellikle akciğerlerin genişlemesini sağlayan maddenin eksik olması durumunda bebekler yeterli hava almada zorluk yaşamaktadır. Bu duruma solunum sıkıntısı sendromu adı verilmektedir.

Bunun yanında prematüre bebeklerde nefes almalarında apne adı verilen duraklamaların yaşanması sık görülen bir durumdur. Özellikle hastaneden sonra eve döndüklerinde sıklıkla yaşarlar. Bazı prematüre bebeklerde ise nadir görülmekle birlikte bronkopulmoner displazi adı verilen bir akciğer hastalığına yakalanabilmektedir. Bu bebekler birkaç hafta ya da ay boyunca oksijene ihtiyaç duyarlar ve genellikle bu sorunu aşarlar. 

Kalp sorunları

Prematüre doğan bebeklerde sıklıkla görülen kalp problemlerinin içerisinde patent duktus arteriyozus (PDA) ve düşük tansiyon bulunmaktadır. PDA aort ve pulmoner arter arasındaki bir açıklığı ifade etmektedir. PDA da genellikle kendiliğinden kapanır. Ancak tedavi edilmemesi kalp yetmezliği gibi problemlere neden olmaktadır. Kalp yetmezliğinin oluşması durumunda kalp gerektiği kadar kan pompalayamaz. Düşük tansiyon olan bebeklere ise damar yoluyla verilen sıvılarla, ilaçlarla ve bazı durumlarda kan nakliyle tedavi gerçekleşir.

Beyin sorunları

Bebek ne kadar erken doğarsa beyin kanaması geçirme riski de o kadar artmaktadır. Bu duruma intraventriküler kanama adı verilmektedir. Prematüre bebeklerde görülen beyin kanamalarının çoğu hafiftir ve kısa sürede düzelir. Ancak bazı bebeklerde kalıcı beyin hasarına neden olan büyük beyin kanamaları da görülebilmektedir.

Sıcaklık kontrolü sorunları

Prematüre bebeklerde normal doğum zamanında doğmuş bebeklere oranla daha az yağ hücrelerinin bulunmasından dolayı doğumdan sonra, prematüre bebekler vücut ısılarını korumadan zorluk yaşarlar. Vücutlarının yüzeyinden kaybedilen ısıya karşılayamamalarından dolayı vücut ısısı oldukça düşebilir. Vücut ısısının çok düşmesi durumunda hipotermi adı verilmektedir.

Prematüre bebekte hipotermi, solunum problemlerine ve düşük kan şekeri seviyelerine yol açabilmektedir. Bu bebekler beslenmeden elde ettikleri enerjinin tamamını sadece ısınmak için kullanabilirler. Bu durumun önüne geçebilmek için doğumdan sonra kuvözde ekstra ısıya ihtiyaçları bulunmaktadır.

Sindirim problemleri

Prematüre bebeklerin sindirim sistemlerinin tam olarak gelişmemesi ihtimali daha yüksek olmaktadır. Bu durumda nekrotizan enterokolit adı verilen soruna yol açılabilir. Bu sorun bağırsak duvarını kaplayan hücrelerin yaralanmasına neden olmaktadır. Bebeklerin beslenmeye başlamalarından sonra ortaya çıkan sinirim problemleri sadece anne sütü alan prematüre bebeklerde daha düşük oranda görülmektedir.

Kan sorunları

Prematüre bebekler yeni doğan sarılığı ve anemi gibi kan hastalıkları açısından risk altındadır. Anemi vücutta yeterli miktarda kırmızı kan hücresinin bulunmaması durumu olmakla birlikte yeni doğanların yaşamlarının ilk aylarında kırmızı kan hücresi sayısında yavaş bir düşüş görülmesi normaldir. Ancak prematüre bebeklerde bu düşüş daha fazla olmaktadır. 

Yeni doğan sarıldığında ise gözler ve cilt sarı rengi almaktadır. Bunun sebebi ise bebeğin karaciğerlerinin tam olarak gelişmemiş olmasıdır. Bu sebeple de kırmızı kan hücrelerinde bulunan sarı madde yeterince filtrelenemez. Bu maddeye bilirubin denmektedir. Sarılık birçok nedenden dolayı görülmekle birlikte erken doğan bebeklerde daha sık görülmektedir.

Bağışıklık sistemi sorunları

Bebeklerin bağışıklık sistemlerinin tam olarak gelişmemiş olması en yaygın görülen sağlık sorunlarından birisidir. Bağışıklık sisteminin yeterince gelişmemiş olması hastalık riskinin yol açmakla birlikte enfeksiyonların hızlı bir şekilde kan dolaşımına yayılmasına neden olmaktadır. Sepsis verilmekle birlikte hayatı tehdit eden bir sorun olmaktadır.

Uzun vadeli komplikasyonlar

Prematüre bebeklerde uzun vadede görülen sağlık problemleri içerisinde şunlar yer almaktadır.

Serebral palsi

Serebral palsi grubu, bebeklerin kas tonusu veya duruşuyla ilgili sorunlara neden olmaktadır. Nedeni ise enfeksiyon ya da zayıf kan akışı olabilmektedir. Bunun yanında hamilelik döneminin ilk zamanlarında ya da yeni doğan döneminde bebeğin beyninde meydana gelen yaralanmalarda serebral palsili neden olabilmektedir.

Öğrenme problemleri

Prematüre doğan çocukların gelişimindeki kilometre taşlarında zamanında doğan çocuklara oranla geride kalma ihtimalleri daha yüksektir. Bunun yanında çok erken doğan prematüre bebekler okul çağına geldiklerinde öğrenme güçlüğüne sahip olma ihtimalleri daha yüksek olmaktadır.

Görme problemleri

Prematüre olarak doğan bebekler prematüre retinopati adı verilen görme bozukluğu oluşabilmektedir. Prematüre retinopatide gözün arka kısmında yer alan ve retina adı verilen ışığa duyarlı sinirlerin olduğu bölgedeki kan damarlarının şişerek görüşe engel olması durumudur. Bazı vakalarda şişmiş kan damarları retinanın yaralanmasına neden olmaktadır. Ayrıca retinanın gözün arka kısmından uzaklaşması olarak tanımlanan retina dekolmanı da görülebilmektedir. Dekolmanın tedavi edilmemesi körlüğe neden olmaktadır.

İşitme sorunları

Zamanından önce doğan bebeklerde işitme kaybının görülmesi yüksek ihtimalli sağlık sorunları içerisinde yer almaktadır. Bu sebeple de hastaneden eve dönmeden önce işitme testlerini mutlak süratle yaptırılması gerekmektedir. 

Diş problemleri

Erken doğan bebeklerin dişlerinin sert ve dış kısmını oluşturan minelerinde sorun yaşanma ihtimali bulunmaktadır. Bunun yanında diş gelişimlerinin daha uzun sürmesi de mümkün olmaktadır.

Davranış ve zihinsel problemler

Prematüre bebeklerde gelişim problemlerinin yanı sıra belirli zihinsel sağlık problemlerinin de görülmesi mümkün olmaktadır.

Devam eden sağlık sorunları

Prematüre bebeklerde zamanında doğan bebeklere göre daha uzun vadeli sağlık sorunlarının yaşanma olasılığı daha yüksek olmaktadır. Bunun yanında astım ve beslenme problemlerinin de görülme ihtimali yüksek olmaktadır. Son olarak prematüre bebeklerde ani bebek ölümü oranları da daha yüksek olmaktadır. 

Prematüre bebek gelişimi

Her bebek gelişimini kendi hızında gerçekleştirmektedir. Ancak prematüre bebeklerde kilometre taşlarının hesaplanması için bebeğin yaşının hesaplanması gerekmektedir. Prematüre bebeklerin düzeltilmiş yaşının hesaplanması için bebeğin erken doğduğu hafta sayısının, bebeğin doğum tarihinden itibaren geçen hafta sayısından çıkarılması gerekmektedir. Sonuç prematüre bebeklerin düzeltilmiş yaşı olacaktır. Prematüre bebeklerin gelişimleri değerlendirilirken düzeltilmiş yaşlarının esas olarak kabul edilmesi gerekmektedir. Prematüre bebeklerin gelişimlerindeki kilometre taşları is e şunlar olmaktadır.

1. ay

Bebeklerin ilk aylarında beklenen gelişimler şunlar olmaktadır.

• Ebeveynlerine bakar ve onları gözleri ile takip eder.
• Ellerini ağızlarına götürerek kendilerini rahatlatacak davranışlarda bulunur.
• Sıklıkla telaşlıdırlar. Ancak konuşulduğunda ya da kucaklandığında sakinleşirler
• Nesnelere kısaca bakarlar.
• Kısa kısa sesli harfleri çıkarabilirler.
• Beklenmeyen seslere karşı uyarılırlar.
• Ebeveynlerinin seslerinin geldiği yöne dönerler
• Açlık ve yorgunluk için farklı türde ağlamaları bulunmaktadır.
• Her iki kolunu ve bacağını aynı anda hareket ettirebilirler
• Karın üstündeyken çenesini yukarıda tutarlar.
• Dinlenme sırasında parmaklarını hafif bir şekilde açarlar.

2. ay

Prematüre bebeklerinin 8. Haftasına kadar aşağıda belirtilen gelişim aşamalarını göstermeleri beklenmektedir.

• Cevap olarak gülümserler.
• Mutlu ya da üzgün olduğunu belli eden sesler çıkarırlar.
• Ellerini açıp kapatabilirler.
• Kısa süreliğine ellerini bir araya getirirler.
• Yüzüstü yatarken göğüslerini ve başlarını kaldırabilirler.
• Oturma pozisyonunda tutulduklarında başlarını sabit tutabilirler.

4. ay

Bebeklerin 16. Haftayı doldurduklarında göstermeleri beklenen gelişim basamakları içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Yüksek sesle gülmek
• Üzgün olduklarında ebeveynlerini ya da bakıcılarını aralar.
• Sesler dönüşmeye başlar
• Uzun sessiz harfler çıkarmaya başlarlar.
• Karın üzerindeyken dirsekler ile bilekleri üzerinde kendilerini destekler.
• Yuvarlanmaya başlarlar
• Ellerini açık bir şekilde tutabilirler.
• Vücudun ortasında parmakları ile oynarlar.
• Nesneleri kavramaya başlar.

6. ay

Prematüre bebeklerin 24. haftalarını tamamlamadıklarında tamamlanması beklenen gelişim aşamaları içerisinde şunla yer almaktadır.

• Kendi yansımalarına tepki verirler.
• İsimleri söylendiğinde tepki verirler.
• Heceleri çıkararak gevezelik etmeye başlarlar.
• Kısa süreliğine desteksiz oturabilirler.
• Sırt üstü yatırıldıklarında yuvarlanabilirler.
• Oyuncaklarını bir ellerinden diğerlerine geçirebilirler.
• Küçük nesneleri 4 parmaklarının tırnakları ile toplarlar.

9. ay

Bebeklerin 36. haftalarını tamamlamaları durumunda bebeklerde gözlemlenen gelişimler içerisinde şunlar yer almaktadır.

• El sallamak ya da kolları uzatmak gibi temel jestleri kullanmaya başlarlar.
• Düşen nesneleri ararlar.
• Cee eee gibi oyunları oynamaya başlarlar
• İsimleri söylendiğinde sürekli olarak tepki verirler.
• Belirsiz bir şekilde anne ya da baba diyebilirler.
• Oyuncağın nerede gibi sorula r sorulduğunda etrafına bakınmaya başlarlar.
• Ebeveynlerinin ya da bakıcılarının çıkardıkları sesleri taklit ederler.
• Desteksiz iyi bir şekilde oturabilirler.
• Ayağa kalkmak için tutunurlar.
• Kolaylıkla oturma ve yatma eylemlerini yaparlar.
• Elleri ve dizleri üzerinde emekler.
• Yemek yemek için yiyecekleri alırlar.
• Küçük nesneleri 3 parmakları ile yakalayabilirler.
• Nesneleri bilinçli olarak bırakırlar.
• Nesneleri birbirine vururlar.

12. ay

Bebeklerin 48 hafta ya da 1 yıllarını doldurması durumunda beklenen gelişim aşamaları içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Gizli nesneleri ararlar.
• Yeni hareketleri taklit ederler.
• Anne ve baba kelimeleri bilerek kullanırlar.
• İşaret ederek nesneleri isterler.
• İlk adımlarını atarlar.
• Desteksiz durabilirler.
• Küçük nesneleri bardak gibi dar yerlere koyabilirler.
• Kendi yemeklerini alabilirler.

15. ay

Bebeklerin 60 haftalık olması durumunda gerçekleşmesi beklenen kilometre taşları içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Karalamayı taklit ederler.
• Bardaktan sıvı içebilirler.
• Bir şeyler sorabilir ya da yardım isteyebilir.
• Oyuncakların nerede gibi sorulardan sonra nesneyi aramaya başlarlar.
• İsimleri dışında 3 kelime kullanabilirler.
• Bilinmeyen bir dilde konuşurlar.
• Hareket içermeyen talimatları takip ederler.
• Nesneleri almak için çömelirler.
• Birkaç adım tırmanabilirler.
• Koşabilirler.
• Pastel boya ile resim yapmaya başlarlar.
• Nesneleri bardaktan çıkarabilirler.

18. ay

Prematüre bebeklerin 72. Haftalarını doldurmaları durumunda beklenen gelişim aşamaları şunlar olmaktadır.

• Oyun için diğer kişiler ile etkileşime girerler.
• Kendi kendilerine giyinip soyunmaya başlarlar.
• Ebeveynlerinin dikkatlerini çekmek için ya da kitaptaki resimlere ilgi duymaları durumunda nesneyi işaret ederler.
• Yeni bir durumun gerçekleşmesi durumunda yetişkinlere bakarlar.
• Kaşık kullanmaya başlarlar.
• Yardım istemek için kelimeleri kullanmaya başlarlar.
• En az 2 vücut parçasını tanımlamaya başlarlar.
• En az 5 tanıdık nesneyi adlandırabilirler.
• Ellerinden tutulduğunda basamakları çıkabilirler.
• Küçük sandalyeye oturabilirler.
• Kendiliğinde karalamalar yapabilirler.
• Ayakta dururken küçük bir topu birkaç metre uzağa atabilirler.

24. ay

Bebekler 2 yaşlarını tamamladıklarında gelişimlerinde aşağıdaki gibi adımların gerçekleştirilmiş olması gerekmektedir.

• Diğer çocuklar ile birlikte oynayabilirler.
• Bazı kıyafetlerini çıkarabilirler.
• Kaşıkla karıştırılabilirler.
• En az 50 kelime kullanırlar.
• 2 kelimeyi basit bir şekilde birleştirebilirler.
• 2 kelimelik talimatları takip edebilirler.
• En az 5 vücut parçasını adlandırabilirler.
• Yabancılar kullandıkları kelimelerin yaklaşık %50’sini anlar.
• Topa tekme atabilirler.
• 2 ayakla atlayabilirler.
• Koordinasyonla çalışabilirler.
• Oyun alanlarındaki merdivenlere tırmanabilirler.
• Nesneleri yığın haline getirebilirler.
• Kitap sayfalarını çevirebilirler.
• Nesneleri çevirmek için ellerini kullanabilirler.
• Çizgi çizebilirler.

2,5 yaşında

Prematüre bebeklerin 2,5 yaşlarını doldurduklarında gerçekleştirmeleri gereken aşamalar içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Tuvalet eğitimini tamamlayabilirler.
• Çatalla yemek yiyebilirler.
• Ellerini yıkayabilir ve kurutabilirler.
• Giderek artan miktarda hayali oyun oynarlar.
• Bana bak diyerek anne ve babalarının onları izlemelerini isteyebilirler.
• Zamirleri doğru bir şekilde kullanabilirler.
• Adımlarını değiştirerek yürüyebilirler.
• Düşmelerini engelleyebilirler.
• Dikey çizgi çizebilirler.
• Boya kalemlerini baş ve işaret parmaklarını kullanarak tutarlar.
• Büyük topları yakalayabilirler.

3 yaş

Çocukların hayatlarındaki ilk 3 yıllarını tamamladıklarında aşmaları gereken kilometre taşları içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Kendi başlarına tuvalete gidebilirler.
• Yardım almadan montlarını giyebilirler.
• Yardım almadan yemek yiyebilirler.
• Hayali oyunlara katılabilirler.
• Başkaları ile oyun oynayıp eşyalarını paylaşabilirler.
• 3 kelimelik cümleleri kurabilirler.
• Kullandıkları kelimeler %75 oranında yabancılar tarafından anlaşılır.
• Kitaptaki ya da videodaki hikayeleri anlatabilirler.
• Nesneleri kıyaslayabilirler.
• Üzerinde ya da altında gibi edatları anlarlar.
• Üç tekerlekli bisikletlerin pedallarını çevirebilirler.
• Kanepe ya da sandalyeye inip çıkabilirler.
• İleri atlayabilirler.
• Daire çizebilirler.
• Başı ve vücudu olan insan resimleri çizebilirler.
• Çocuk makası kullanabilirler.

4 yaş

Çocukların 4 yaşlarını doldurduklarında gerçekleştirdikleri gelişim aşamaları içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Tuvalete kendi başlarına girip kakalarını yapabilirler.
• Dişlerini fırçalayabilirler.
• Fazla yardım almadan giyinip soyunabilirler.
• İyi gelişmiş yaratıcı oyunlara katılabilirler.
• Üşüyünce ne yaparsın gibi farazi sorulara cevap verebilir.
• 4 kelimelik cümleler kurulabilir.
• Yabancılar kullandıkları kelimelerin tamamını anlayabilir.
• Tanımlanabilir resimler çizerler.
• Masa ve kart oyunlarında basit kurallara uyarlar.
• Ebeveyne kitaptan hikaye anlatabilirler.
• Tek ayakları üzerinde zıplayabilirler.
• Yardıma almadan ayak değiştirerek merdiven çıkabilirler.
• En az 3 vücut parçası ile insan resmi çizebilirler.
• Basit çarpı işareti çizebilirler.
• Orta boy düğmeleri açıp ilikleyebilirler.
• Kalemi baş ve işaret parmakları ile tutabilirler.

5-6 yaş

Okul öncesi döneme denk gelen bu yaş grubundaki çocuklarda görülecek gelişim aşamaları içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Basit yönergeleri takip edebilirler.
• Kola giyilebilen kıyafetleri yardımsız giyebilirler.
• İyi derecede dil bilgisine sahiptirler.
• 10’a kadar sayabilirler.
• 4 veya daha fazla rengi adlandırabilirler.
• Tek ayak üzerinde dengede durabilirler.
• Atlayabilirler.
• Düğüm atabilirler.
• En az 6 vücut parçasına sahip insan resimleri çizebilirler.
• Bazı harf veya rakamları yazabilirler.
• Kare ya da üçgen çizebilirler.

Okul çağı

Prematüre doğan bebeklerde okul çağında devam eden fiziksel ve zihinsel sorunlar görülebilir. Bunun için okul çağına gelen çocuklarda problemli alanların tespit edilmesi için öğretmenle ve diğer okul personeli ile iletişim içerisinde olunması gerekmektedir. Çocuğun gelişi ile ilgili problemlerin yaşanması durumunda çocuğun doktoru ile iletişime geçilmesi önerilmektedir. Bu aşamada çocuğun gelişiminin değerlendirilebilmesi için aşağıdaki soruların cevaplanması gerekmektedir.

• Çocuğum nasıl iletişim kurmayı seviyor?
• Ne düşündüğünü ve hissettiğini anlatabiliyor mu?
• Çocuğun vücudunu nasıl kullanacağını keşfetmeyi nasıl seviyor?
• Küçük kaslarını kullanmayı tercih ediyor mu?
• Büyük kaslarını kullanmayı tercih ediyor mu?
• Yeni durumlara nasıl tepki veriyor?
• Kendini güvende hissetmeden önce geride kalıp etrafına bakmayı tercih ediyor mu?
• Ne tür nesne ve aktiviteler ile ilgileniyor?
• İlgi alanları çocuk hakkında ne söylüyor?
• Çocuğun güçlü yönleri nelerdir?
• Çocuğun hangi yönlerde daha fazla desteye ihtiyacı var?

Prematüre bebeklerde beslenme

Gelişimlerinin sorunsuz bir şekilde devam edebilmesi için beslenme prematüre bebeklerde daha fazla önemlidir. Beyin gelişiminin kritik olduğu bu dönemde doğru erken beslenmenin uzun dönemli nörogelişimsel açısından önemi büyüktür. 

Prematüre bebekler özellikle rahimde büyüme sıkıntısı yaşayanların doğum zamanlarında daha az besin rezervine sahip olmaktadır. Bunun yanında prematüre bebeklerde görülen solunum sıkıntıları ve enfeksiyonlar da beslenmelerinin olumsuz bir şekilde etkilenmesine neden olmaktadır. Gelişimlerinin sorunsuz bir şekilde devam edebilmesi için prematüre bebeklerin intrauterin büyüme ve besin dengesi çalışmalarından elde edilen veriler ışığında sürdürülmektedir. Bu çalışmalar ile prematüre bebeklerin normal zamanında doğan bebekler ile aynı elişimi gösterebilmeleri amaçlanmaktadır. Ancak her ne kadar dikkat edilse de prematüre bebeklerdeki bazı sorunlar beslenmenin gerektiği gibi gerçekleştirilememesine neden olabilmektedir. Bu durum da beslenme eksikliklerinin yaşanmasına neden olur.

Prematüre bebeklerin günlük ihtiyaçları olan besin değerleri şunlar olmaktadır.

• Kilogram başına 110- 120 kcal
• Kilogram başına 3- 3,8 gram protein
• Kilogram başına 4,5- 6,8 mg yağ
• Kilogram başına 120- 230 mg kalsiyum
• Kilogram başına 60- 140 mg fosfor

Enternal beslenme

Gebelik yaşı 34 haftadan büyük olan bebeklerin yutma, emme ve nefes alma koordinasyonları gelişmiş olmaktadır. Ancak 34 haftalıktan daha küçük doğan bebeklerde nörolojik olgunlaşmanın tamamlanmaması ve yaşanılan solunum problemleri ağızdan beslenmeyi imkansız hale getirebilmektedir. Bu durumda bebeklerin beslenmesi burundan ya da ağızdan mideye geçirilen ince bir beslenme kateteri yardımı ile gerçekleşmektedir. 

Nekrotizan enterokolit

Enternal beslenme ile ilgili en büyük endişe sindirim sistemi gelişmemiş olan bebeklere beslenmenin ekstra yük oluşturmasıdır. Bu durum da nekrotizan enterokolit riskini doğurmaktadır. Nekrotizan enterokolit görünme riski gebelik yaşı ve doğum ağırlığı ile ters orantılı olmaktadır. 

Nekrotizan enterokolitin görülme sıklığı çok düşük kiloda doğan bebeklerde %5 ile %10 arasında değişiklik göstermektedir. Ölüm oranı se %20’nin üzerinde olmaktadır. Bunun yanında uzun vadede morbidite, önemli nörogelişimsel problemler, yetersiz beslenme sonuçları ve hassas gelişim ve enfeksiyonlar da görülebilmektedir.

Hangi süt kullanılmalıdır?

Prematüre bebeklerin enternal beslenmesinde öncelikli olarak anne sütü önerilmektedir. Anne sütü bebeğin annesinden alınabileceği gibi donör anneden de alınabilir. Anne sütünün kullanımında önemli olan nokta sağılan sütün besin içeriği ve toplandığı laktosyon aşamasıdır. Donörün emzirilen memeden gelen sütü besin değeri açısından diğer memeden daha zengindir. 

Anne sütü özellikle donörden alındığında bebeğin tüm ihtiyaçlarını karşılamayabilmektedir. Hedeflere ulaşmak için ise anne sütüne çeşitli besin takviyeleri eklenmektedir. Bu takviyelerin içerisinde kalsiyum ve fosfor kemik gelişiminin desteklenmesini sağlamaktadır. Yapılan enerji protein takviyesi ise bebeklerin kısa vadede kilo almasını ve kafa büyümesini hızlandırmaktadır. 

Anne sütünün bebeklerin bağışıklık sisteminin gelişmesinde önemli rol oynamasından dolayı besin dışı avantajları bulunmaktadır. Bunun yanında formül mamalara göre anne sütü bebeklerde besin intoleransının ve sindirim sistemi hastalıkları riskinin azalmasını sağlamaktadır.

Formül mama

Anne desteklenmesine rağmen anne sütü her zaman olmayabilir. Bu durumda prematüre bebekler başta modifiye edilmiş inek sütü olmak üzere çeşitli formül mamalar ile beslenmektedir. Bu mamalar genel olarak kalori, protein ve mineraller ile zenginleştirilmiştir. Çok erken doğan bebeklerin formül mama ile beslenmeleri erken dönemde kilo almaları, kafalarının büyümesini ve önemli bazı nörogelişimsel problemlerin engellenmesine yardımcı olduğu bilinmektedir. 

Parenteral beslenme

Enternal beslenmeye uygun olmayan ya da enternal beslenmeye başlarken bebeklerin parenteral beslenmesi gerekmektedir. Özellikle gecikmiş mide boşalımı ve bağırsak peristaltizmi olan bebeklerde görülen bu problemin beslenmesi için uygulanan intravenöz beslenme şeklidir.

Parenteral beslenmede enerji kaynağı olarak yağlar kullanılmaktadır. Bunun yanında çözelti halinde elektrolitler, mineraller ve vitaminler ile birlikte glikoz ve amino asit de içermektedir. Parental beslenmenin en sık görülen yan etkisi kan dolaşımı enfeksiyonu olmaktadır.

Hastaneden çıktıktan sonra beslenme

Prematüre bebeklerin taburcu olduklarında birikmiş beslenme eksikliği yaşamaları sık görülen bir durumdur.  Özellikle sadece anne sütü ile beslenen bebekler ilk 6 ay boyunca vitamin ve demir takviyesi kullanması gerekir. Ek metabolik gereksinimleri olan ve kronik akciğer hastası olan bebeklerin beslenmelerinde ise formül mama kullanılması önerilmektedir. 

Prematüre bebeklerin taburcu olmasından sonra beslenmelerinde dikkat edilmesi gereken noktalar içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Beslenme sırasında bebeklerin 45 derecelik açı ile tutulmaları gerekmektedir.
• Biberon akış hızının bebeğe uygunluğunun kontrol edilmesi gerekir.
• Mamanın ısısının kontrolü sağlanmalıdır. 
• Bebeği besleyen kişinin rahat bir pozisyonda olması önemlidir.
• Bebeğin ilk önce emip sonrasında uyku haline geçmesi durumunda gazının çıkarılarak beslenmeye devam edilmesi önerilir. 
• Prematüre bebeklerin çene kaslarının tam olarak gelişmemesinden dolayı emme sırasında çabuk yorulurlar. Daha uzun süre emebilmeleri için çenelerinin altından parmak ile desteklenmeleri gerekmektedir.
• Beslenmelerinin süresinin 30 dakikayı geçmemesi gerekir.
• Beslenmeden sonra başın 10 derece dik olacak şekilde bebeğin sağa ve sola yatırılması gerekir.
• Beslenme sırasında bebeğin soluk borusuna süt kaçması sık görülen bir durumdur. Bu sebeple de dikkatli olunması gerekir.
• Beslenme sırasında bebeğin renginin ve hareketlerinin dikkatli bir şekilde incelenmesi gerekmektedir.

Prematüre bebekler kaç saatte bir beslenmeli?

Prematüre bebekler hastanede 3 saatte bir beslenmektedir. Bu düzenin evde de devam etmesi önerilir. Ancak beslenmede bazı sapmaların olması doğaldır. Bu sebeple de bebeklerin en geç 4 saatte bir beslenmelerine dikkat edilmelidir.

Prematüre bebeklerde kilo

Normal zamanında doğmuş olan bebeklerin büyümelerinin takip edinmesinde büyüme eğrisi kullanılmaktadır. Ancak prematüre bebekler gelişimlerinin bir kısmını rahim dışında gerçekleştirdikleri için bu eğri prematüre bebekler için kullanılmaktadır. Prematüre bebeklerin gelişimlerinin gözlemlenmesinde özel eğriler kullanılır. Bu özel eğriler bebeklerin normal doğum sürelerine kadar kullanılmaktadır. Daha sonrasında bebeklerin düzeltilmiş yaşlarına göre takipleri yapılır. 

Zamanında doğmuş olan bebekler ilk üç aylarında günlük 30 gram, 3- 12 aylar arasında ise günlük olarak 20 gram almaları beklenmektedir. Prematüre bebekler için bu süreçte günlük olarak almaları gereken miktar 15- 20 gram aralığında olmaktadır. Prematüre bebeklerin 2 yaşa kadar normal sürede doğan bebeklere yetişmeleri beklenir.

Prematüre bebeklerin boy artış hızları da normal zamanında doğan bebeklerden farklı olmaktadır. Normal zamanda doğan bebeklerin ilk 3 aylarında boyları haftada ortalama 0,75 cm, 3- 13 ay arasında ise hafta 0,5 cm uzaması gerekmektedir. Prematüre bebeklerin ise bu süre içerisinde boylarının haftada 0,8 ile 1 cm arasında uzaması beklenir. Prematüre bebeklerin boyları için ilk 3 yıl kritik öneme sahip olmaktadır.

Prematüre bebeklerin gelişimlerinde önemli olan bir diğer değer ise baş çevresidir. Bebeklerin nörolojik gelişimlerinin belirlenmesinde önemli bir kıstas olan baş çevresinin prematüre bebeklerin hızının ilk 2 ayda 1 cm, 3- 4. aylarda 0,5 cm ve sonrasında haftalık 0,7 cm artış göstermesi gerekmektedir. Baş çevresinin gelişimi için kritik olan yaş ise 1 yaştır. 

Prematüre bebeklerin beyin gelişimi nasıl ilerler?

Prematüre bebeklerin ilerleyen yaşlardaki beyin yapıları incelendiğinde özellikle 7- 15 yaş arasında olan ve prematüre doğan çocuklarda serebral hacimlerinin azaldığı gözlemlenmektedir. Bunun yanında kortikal gri madde, kortikal beyaz madde, serebellumun ve bazal ganglionlar de daha düşük hacimlere sahip olmaktadır. 

Bunun yanında erken doğan bebeklerin gelişim süreçlerinde beynin farklı bölgelerinin daha savunmasız olduğu gözlemlenmiştir. Bu değişiklik erkek ve kız bebeklerde değişiklik göstermektedir. Bu değişikliklerden en çok etkilenen bölgeler ise Frontotemporal ve hipokampal bölgeler olmaktadır. Ayrıca beynin sol yarım küresi de sağ yarım küresine göre daha fazla etkilenmektedir. Prematüre doğan erkek bebeklerin kız prematüre bebeklere göre beyaz madde anormalliklerinden etkilenme ihtimalleri ise daha yüksek olmaktadır. Bu verilere rağmen prematüre bebeklerin beyinlerindeki bu değişikliklerin beyin üzerindeki etkisi tam olarak bilinmemektedir.