Stres Kırığı

Stres Kırığı Nedir?

Stres kırığı vücutta bir bölgenin sürekli ve fazla kullanımı sonucu bedenin verdiği bir reaksiyon olarak tanımlanabilir. Dinlenmeden çalışan kas grupları, oluşan fiziksel stresi bir süre sonra absorbe edemezler. Bunun sonucunda stresi kemiklere aktarırlar ve kemiklerde kırık ya da çatlaklar oluşur. Stres kırığı en çok alt ekstremite kemiklerinde görülür. Bunun sebebi alt ekstremitenin vücudun yükünü taşıdığı için daha çok stres altında olmasıdır. Genelde sporcularda ve mesleği gereği sürekli aynı hareketi tekrarlayan insanlarda görülür.

Spor yaralanmalarının %20’sini stres kırıkları oluşturur. Tenis, jimnastik, atletizm ve basketbol ile ilgilenen sporcularda stres kırıklarına daha çok rastlanmaktadır. Sağlığı tehlikeye atmasının yanı sıra doğru tedavi uygulanmazsa spor kariyerine de zarar verebilir. Bu sebeple stres kırıklarının tedavisi ve alınan önlemler son derece gerekli ve önemlidir. İstatistiklere göre stres kırığı, kadınlarda erkeklere oranla daha çok görülmektedir. Araştırmacılar bunun sebebini kadınlarda bulimia nervoza, anoreksiya nervoza, amenore ve osteoporoz hastalıklarının daha sık bulunmasına bağlar. Kemik kütlesi ile doğrudan ilişkili olan stres kırıkları, kemik kütlesi az olan kişilerde daha sık ortaya çıkar.

Stres Kırığı Tanı Yöntemleri

Stres kırığı tanısını doğru koyabilmek için öncelikle hastadan ayrıntılı bir anamnez alınır. Ağrının şiddeti, bölgesi, ne kadar süredir ve ne sıklıkla hissedildiği hekime doğru ve net bir şekilde anlatılmalıdır. Anamnez sonrasında fiziksel muayene yapılır. Fiziksel muayene ile ciltte şişlik, kızarıklık, sıcaklık gibi değişimler gözlemlenir. Duruma göre bazı fizik muayene testleri uygulanabilir. Bu iki adım sonrasında kesin tanı için radyolojik görüntüleme yöntemlerinden faydalanılır. Stres kırığı tanısında kullanılan radyolojik muayene yöntemleri şunlardır:

• Röntgen: X ışınları kullanılarak, kemiklerin görüntüleri elde edilir. Ancak erken dönem stres kırıkları x ışınlarında görüntülenemeyebilir.
• MR Taramaları: Manyetik alanlar ve radyo dalgaları yardımıyla kemikler, dokular ve kaslar görüntülenir. Röntgende görünmeyen erken dönem stres kırıklarını görüntüleyebilir. Stres kırığı tanısında en sık kullanılan yöntemdir.
• Kemik Taramaları: Vücutta toraks gibi bölümlerin MR taramalarında görüntülenmesi zordur. Bu bölümlerin görüntülenmesi için kemik taramaları kullanılabilir.
• BT Taramaları: Manyetik alanda bulunulması için kalp pili gibi bir engel varsa BT taramaları kullanılabilir.

Stres Kırığı Nedenleri

Stres kırıklarına çoğu zaman fazla kullanım neden olur. Kemiğe ve kasa fazla baskı uygulamak ve iyileşmeye zaman tanımamak, stres kırığı yaşama riskini artırır. Stres kırıkları aynı hareketin uzun süre tekrarlanması sonucunda yavaş yavaş gelişir. En sık nedenleri şunlardır:

• Doğru şekilde ve yeterli düzeyde istirahat etmeden çok sık egzersiz ve antrenman yapmak.
• Egzersiz yoğunluğunu ve zorluğunu hızla ya da aniden artırmak.
• Eğitimsiz ve bilinçsiz spor ve antrenman yapmak.
• Egzersiz yapılan yüzeyi aniden değiştirmek. Dokunun sertliğinin değişmesi ile kaslara yüklenen stres seviyesinin aniden değişmesi.
• Doğru ekipmanları kullanmadan egzersiz yapmak.
• Bir spor alanında yeterince çalışma yapmadan uzmanlaşmak.

Stres kırığı yaşama riskini artıran bazı durumlar vardır. Bu durumdaki insanların hareket ve egzersizlerinde daha dikkatli olması gerekir. Bu etkenler şunlardır:

• Osteoporoz hastalığı
• Halluks Valgus
• Düz taban ayaklar
• D vitamini eksikliği
• Obezite hastalığı
• Yeme bozuklukları
• Pes Cavus
• Daha önce stres yaşanan stres kırıkları
• Kalsiyum eksikliği
• Kadınlarda düzensiz adet döngüsü
• Atletizm, basketbol, tenis, jimnastik ve dans gibi sporlarla uğraşmak

Stres Kırığı Belirtileri

Stres kırığı belirtileri birden ortaya çıkmaz. Erken dönemde belirli belirsiz başlayan ağrı zamanla artar. Kırığın derecesi arttıkça belirtiler de çoğalır. Stres kırığında en sık görülen semptomlar şunlardır:

• Fiziksel aktiviteler ve egzersizler esnasında başlayan zamanla artan ağrı
• Egzersiz sonrasında azalmayan ağrı
• Dinlenme esnasında hissedilen ağrı
• Kemik etrafındaki dokuda hassasiyet
• Kemik etrafında şişlik
• Dokuda morarma ya da kızarma
• İleri derece kırıklarda krepiti
• Hareketlerde kısıtlama hissetme ve bazı hareketleri yapamama
• Fizik tedavi testlerine yanıt vermeme

Stres Kırığı Tedavi Yöntemleri

Stres kırığının tedavisi kişiye ve duruma özel uygulanır. Kırığın derecesi, hangi kemikte olduğu ve hastanın sağlık durumu göz önüne alınarak bir tedavi programı hazırlanır. Stres kırığının tedavisinde şu yöntemler kullanır:

• Dinlenme: Tedavide en önemli adımdır. Kırık kemiğin iş yapmaması, iyileşme için şarttır.
• Soğuk kompres: Kemiğin etrafındaki dokunun şişmemesi ve morarmaması için uygulanır.
• İlaç tedavisi: Ağrı kesici ilaçlar, tedaviyi hasta için kolaylaştırır. Bunun yanı sıra kemik hücresi yapımını destekleyen ilaçlar ve takviyeler de tedaviyi güçlendirir.
• Stabil hale getirme: Kemiğin doğru kaynaması için alçı gibi malzemeler kullanılarak kemik çevresi sabitlenir.
• Ameliyat: İleri derece ve tehlikeli kırıklarda tercih edilir. Vidalar yardımıyla doğru kaynaşma sağlanır.

Bu yöntemlerin yan sıra stres kırığı tedavisinde uygun ekipmanlar kullanılabilir. Alt ekstremite kırıklarında koltuk değneği, üst ekstremite kırıklarında kol askısı bu ekipmanlara örnek verilebilir. Doğru ve yeterli beslenme kırığın tedavisinde büyük yer tutar. Kemik oluşumu, uygun besinlerle desteklenmelidir. Ruh sağlığı da stres kırığı tedavisinde önemli rol oynar. Hasta psikolojisinin iyi olması kırığın iyileşme sürecini hızlandırır ve tedavi boyunca ve sonrasında hastanın içine kapanmaması önemlidir.

Stres Kırığı Egzersizi

Stres kırıklarının tedavisi egzersizler ile desteklenirse tedavi daha hızlı ilerler ve kalıcı olur. Stres kırıkları tedavisinde kullanılan egzersizler şunlardır:

• Su egzersizi: Yüzme, derin suda koşma, diz uzatma gibi suyun içinde yapılan egzersizler kırıkların tedavisinde olumlu rol oynar.
• Oturarak direnç egzersizi: Bazı ekipmanlar yardımı ile oturarak, kırık kemiklere kademeli olarak artırılmış direnç uygulatan egzersizlerdir.
• Bisiklet egzersizi: Sabit bisikleti kontrollü bir şekilde kullanmak özellikle alt ekstremite stres kırıklarında faydalıdır.
• Ağırlık kaldırma egzersizi: Genelde üst ekstremite kırıkları için tercih edilen egzersizler kırığı zorlamadan ağırlık kaldırarak yapılır.

Stres kırığı egzersizlerini kontrollü yapmak ve egzersiz sırasında bir uzmandan rehberlik almak oldukça önemlidir. Aksi takdirde bu egzersizler faydalı olmak yerine kırığı zorlayarak, tedaviyi olumsuz etkileyebilir.