Tourette Sendromu

İlk kez 1985 yılında Fransız doktor Gerard Gilles de la Tourette tarafından keşfedilen Tourette sendromu, halk arasında tik hastalığı ya da aniden bağırma olarak da bilinmektedir.

Tourette Sendromu Nedir?

Çocukluk çağında başlayan Tourette sendromu hastaların hayat boyunca muzdarip olduğu bir sendrom olmaktadır. Sendromunun tanımı ise kısaca sürekli olarak tekrarlanan ses ve hareketlerin istemsiz bir şekilde yapılmasıdır. Nörolojik hastalıklardan birisi olan Tourette sendromu hastalarının zeka seviyeleri normal olmakla birlikte hastalığın hastaların yaşam süreleri üzerinde herhangi bir etkisi bulunmamaktadır.

Hastaların tüm hayatları boyunca devam eden hastalık bazı dönemlerde baskılanıp bazı dönemlerde ise atak gösterebilmektedir. Tikler hastaların kontrolleri altında olmamakla birlikte en sık görülen tikler arasında omuz silkme, göz kırpma, kötü söz söyleme, ve farklı sesler çıkarmadır.

Tourette sendromu hastaları için tikleri son derece rahatsız edici olmaktadır. Bu sebeple de hastalarda öz güven düşüklüğü ve sosyal yaşamdan geri çekilme görülmektedir. Ayrıca hastaların tikleri toplumda yanlış anlaşılmalara neden olduğu için hastalar bir süre tiklerini baskılama yoluna gidebilmektedir. Ancak tiklerin baskılanması aynı zamanda alevlenmesine de neden olmaktadır. Bu sebeple de hastalarda aniden ve tekrarlayan tikler ortaya çıkabilmektedir.

Tourette Sendromu Kimlerde Görülür?

Tourette sendromunun en sık görüldüğü yaş grubu 4 ile 6 yaş aralığındaki çocuklardır. İlk belirtilerin gözlemlendiği bu yaş grubunun dışında ilk belirtiler 10 ile 12 yaş aralığındaki çocuklarda da görülmektedir. İlk belirtilerin bu yaş aralığında ortaya çıkması durumunda ise tiklerin şiddeti daha fazla olmaktadır. Elde edilen klinik bulgularda ergenlik döneminin sona ermesi ile hastaların ¾’ünde sendromun şiddetinin azaldığı yer almaktadır. Yetişkinlik döneminde ise şiddetli tiklere nadiren rastlanmaktadır. Tourette sendromu kalıtsal bir hastalık olmasının yanı sıra kadınlarda erkeklere oranla daha fazla görülmektedir.

Tourette Sendromu Nasıl Teşhis Edilir?

Tourette sendromunun patolojik bulguları bulunmamaktadır Bu sebeple de hastalığın tanı alabilmesi için görüntüleme yöntemleri kullanılmaz. Ayrıca diğer laboratuvar testlerinde de herhangi bir göstergeden yararlanılamamaktadır. Bu sebeple de hastalığın teşhis edilmesi için klinik bulgulardan yararlanılmaktadır. Hekimlerin özellikle üzerinde durduğu klinik bulgular ise şunlar olmaktadır.

• Tiklerin bir yıldan daha uzun bir süre devam etmesi,
• Hastalarda hem basit hem de kompleks tiklerin bir arada yer alması,
• Hastanın 18 yaşından küçük olması,

Tourette Sendromunun Nedenleri

Tourette sendromunun nedenleri kesin olarak tespit edilememekle birlikte beyin motor hareketlerinin düzensizliğinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Bazı araştırmalar ise hastalığın kalıtsal nedenleri olabileceğini göstermektedir. Bu sebeple de Tourette sendromu olan bireylerin yaklaşık olarak yarısının çocuklarında da bu hastalığa rastlanmaktadır. Bu konu üzerine yapılan DNA araştırmalarında ise hastalığın meydana gelmesinde bir geninin değil birçok genin bir arada bulunması gerekliliği ortaya çıkarılmıştır. Bunun yanında hastaların tiklerinin tetiklenmesi gerekir. Bu tetikleyiciler genellikle stres, heyecan ve panik gibi duygular olmaktadır.

Tourette Sendromunun Belirtileri

Tourette sendromun belirtileri tiklerin ağırlığına göre değişiklik göstermektedir. Ancak tüm hastalarda görülen ortak belirti tikler olmaktadır. Hastalarda görülen tikler motor ve vokal olmak üzere ikiye ayrılır. Motor tiklerde aynı anda birden fazla kas grubu birlikte çalışırken, vokal tiklerde ise kısaca fonetik tikler olmaktadır.

Ayrıca tikler yapılarına göre de basit ve kompleks olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Basit tikler anlık olarak ortaya çıkan ve birkaç ay boyunca devam eden tikler olmaktadır. Kasların anlık hareketleri ile ortaya çıkmaktadır. Basit motor tikler içerisinde şunlar yer alır.

• Dili dışarı çıkarma,
• Nesneleri elleme,
• Nesneleri koklama,
• Havaya üfleme,
• Başı ya da boynu çevirme,
• Omuz silkme,
• Kaş kaldırma,
• Başı sallama,
• Göz kırpma,
• Göz devirme,

Basit vokal tikler içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Öksürme, 
• Boğaz temizleme,
• Esneme, 
• Burun temizleme,

Karmaşık tiklerde ise aynı anda birden fazla kas grubu birlikte çalışmaktadır. Kompleks vokal tikler içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Kekeleme,
• Başkalarının çıkardıkları sesleri ya da yaptıkları hareketleri tekrar etme,
• Aynı kelimenin ya da cümlenin ok sayıda tekrar edilmesi,
• Aynı hareketlerin birden çok defa tekrarlanması,
• Havlama,
• Bağırma,
• Çığlık atma,

Tourette sendromu hastalarında tiklerin dışında diğer belirtiler de görülebilmektedir. Bu belirtiler içerisinde ise şunlar yer alır.

• Dikkati yoğunlaştırma da güçlük yaşama,
• Sürekli olarak bir faaliyetten diğerine geçme,
• Sürekli olarak hareket etme ihtiyacı,
• Diğer insanları dinlemiyor gibi görünme,
• Dikkat eksikliği ve Hiperaktivite bozukluğu,
• OKB,
• Depresyon,
• Disleksi,
• Uyurgezerlik,
• Uykuya dalmada zorluk yaşama,
• Sık sık uyanma,
• Dürtüleri kontrol edememe,
• Öfke,
• Saldırganlık

Tourette Sendromu Tedavisi

Tourette sendromu hastalarında görülen belli belirsiz tikler zaman içerisinde kendiliğinden iyileşebilmektedir ve bu tikler için herhangi bir tedavi gerekmez. Ancak hastaların yaşadığı tikler hastaların sosyal hayatlarını etkiliyor ise o zaman tedavi edilmeleri gerekir.

Tedavinin yöntemi ise tiklerin türüne ve hastaların yaşına göre değişiklik göstermektedir. Ayrıca tiklerin şiddeti de tedavinin planlanmasında önemi bir yer almaktadır.

Psikolojik Tedavi

Hastaların günlük hayatlarını etkilemeyen tiklerin tedavisinde genellikle psikolojik tedavi yöntemleri kullanılmaktadır. Bunun için hastalara psikolojik destekler, girişimsel terapiler ve çeşitli eğitimler uygulanır.

Stres kaynaklı olarak ortaya çıkan tiklerin tedavi edilmesinde ise hastalara rahatlama yöntemleri öğretilir. Ayrıca hastaların meditasyon yapması ve farklı hobiler edinmesi de tiklerinin kontrol altına alınmasında son derece etkili olmaktadır.

İlaç Tedavisi

Psikolojik tedavinin yetersiz kaldığı hastalarda ilaç tedavisine başvurulmaktadır. Tourette sendromunda en çok tercih edilen ilaç grupları içerisinde ise klonazepam, klonidin, anksiyete ilaçları ve guanfasin bulunmaktadır.

Derin Beyin Stimülasyonu

Son yıllarda özellikle OKB ve Parkinson hastalarında sıklıkla kullanılan derin beyin stimülasyonu Tourette sendromunda da başarılı olarak kullanılmaktadır. Bu yöntemde beyin akımlarını değiştirmek için elektronlar kullanılmaktadır. Ancak bu yöntem tüm Tourette sendromu hastalarına uygulanmamaktadır. Bu işlemden önce hastalar detaylı bir taramadan ve muayenede geçirilmektedir.

Tik çeşitleri

Tourette sendromunun tanı alabilmesi için hastalarda bazı tiklerin görülmesi gerekmektedir. Bu tiklerin ne zamandır görüldüğü ve kaç yaşından itibaren görüldüğü gibi çeşitli koşullarda bulunmaktadır. Tourette sendromunda önemli olan bu tikler kendi arasında 3 temel gruba ayrılmaktadır. 

Kalıcı tik bozukluğu teşhisinin konulabilmesi için aşağıdaki şartlar aranmaktadır:

• Bir veya birden fazla tik bozukluğunun bulunması gerekir. Bunların içerisinde göz kırpmak ya da omuz silkmek gibi tikler yer alır. Bunun yanında hastada vokal tiklerin bulunması da şartın sağlanması anlamına gelir. Vokal tiklerin içerisinde ise boğazı temizlemek, mırıldanmak ya da bir kelime ya da ifadeyi bağırmak gibi tikler yer almaktadır. Burada önemli olan motor tikin ya da vokal tikin bulunmasıdır. Her ikisinin birden bulunmaması gerekir.
• Tiklerin neredeyse her gün ve gün içerisinde birden kez görülmesi gerekir.
• Tiklerin en az bir yıl sürmesi gerekmektedir.
• Tiklerin 18 yaşından önce başlaması gerekir
• İlaç ya da başka bir hastalık nedeni ile görülmemesi gerekir.
• TS kalıcı ya da vokal tik bozukluğu tanısı alınmamış olması gerekir.

Tourette sendromunda görülen tikler bazı zamanlarda artış gösterebilmektedir. Özellikle hastaların stres altında olduğu zamanlarda tiklerin artması ve tür değişmesi mümkün olmaktadır. 

Motor tikler

Tourette sendromunda görülen motor tikler içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Göz devirme
• Nesnelere ya da diğer insanlara dokunma
• Yüz buruşturma
• Atlama
• Omuz silkme
• Başın ya da uzuvların sarsılması

Vokal tikler

Hastalarda görülen vokal tikler içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Küfür
• Homurdanma
• Bir sesi ya da kelimeyi tekrarlama
• Boğaz temizleme
• Rastgele kelime ya da ifade söyleme
• Islık çalma
• Öksürme
• Dil tıklaması
• Hayvan sesleri

Basit tikler

Basit tikler ise sadece bir kas grubunda meydana gelen kasılmalardır. Bunların içerisinde göz kırpma gibi tipler yer alır.

Karmaşık tikler

Birden fazla kas grubunda görülen ve bir dizi hareket ile görülen tiklere karmaşık tikler adı verilmektedir. Karmaşık tiklere örnek olarak bir kişinin vücuduna defalarca dokunmak gibi tikler bulunmaktadır. Nadir görülen tik çeşitlerinden birisi olmasına rağmen Tourette sendromu olan kişilerin kendilerine zarar vermelerine neden olabilecek tikler de içermektedir. Bu tiklerin içerisinde ise başını vurma gibi tikler bulunmaktadır.