Trikotillomani (Saç Koparma Hastalığı) Nedir?
Trikotillomanisi olan kişilerde, saç derisini, kaşlarını, kirpiklerini, kollarını ya da kasık bölgelerini yolmak için takıntılı bir istek vardır. Halk arasında saç koparma hastalığı olarak da bilinen bu durum, genellikle çocukluk veya ergenlik döneminde başlayabilen zihinsel bir sağlık problemidir.
Trikotillomani, otomatik ve odaklanmış koparma olarak iki türe ayrılmaktadır. Otomatik koparmada kişi, davranışı bitene kadar bunu yaptığının farkına varmayabilir. Örneğin, televizyon izlerken farkına varmadan saçlarını kopararak yere atar ve ayağa kalktığında görüp farkına varabilir. Odaklanmış koparmada ise bilinçli olarak yapılan bir davranış vardır. Bilinçli olarak koparılan saç, kişiye kendini iyi hissettir ve genellikle stres anında ortaya çıkar.
Trikotillomani, günlük hayatı kesintiye uğratabilecek tekrarlayan düşünce ve davranışları tanımlayan obsesif kompulsif bozuklukların içerisindedir. Kadınların, erkeklere oranla saç koparma hastalığını yaşama sıklığı daha fazladır. Saç koparma hastalığı, birkaç ay ya da yıllarca sürebilir ve tedavi olunmadığı sürece hastalık ileri seviyelere gelmektedir.
Trikotillomani (Saç Koparma Hastalığı) Tanı Kriterleri
Trikotillomani tanısı, psikiyatrist ya da psikoloğun psikiyatrik değerlendirmesinin yanında fizik muayene ile konulur. Fizik muayenede şunlara bakılmaktadır:
- Saçın ya da farklı koparılan bölgenin gözlemlenmesi
- Saçı koparıp yutma davranışı varsa karın bölgesinde bir kitle olup olmadığına bakılır
- Saç çekme testi yapılarak, saçların kafa derisinden ne kadar kolaylıkla çekildiği belirlenir
- Tıbbi olarak farklı bir durumun olmadığını belirlemek amacıyla koparılan bölgeden biyopsi alınır
- Saç ve saçlı deri dermatoskopla görüntülenerek incelenir.
Trikotillomani (Saç Koparma Hastalığı) Belirtileri
Saç koparma hastalığının belirleyici semptomu, tekrarlanan saç yolmanın sonucunda saç dökülmesidi. Trikotillomaninin diğer belirtileri şu şekildedir:
- Saç koparmadan önce ya da saç çekme hissine karşı direnmeye çalışırken gerginlik hissetmek
- Saç koparma davranışında bulunduktan sonra tatmin olmuş olarak memnun hissetmek
- Saç yolma sebebiyle sosyal hayatta ve iş hayatında sorunlar yaşamak
- Saçların yolunduğu bölgelerin açık kalması
- Koparılan saçların kökünü incelemek, saçı elinde döndürmek, saçı dişlerin arasında çekmek, saçı yemek ve saçı çiğnemek
- Saç yemeye bağlı olarak gelişen bağırsak tıkanmaları ve kabızlık
- Belirli bölgedeki saçları koparmak
- Üzüntü, depresyon, kaygı ve diğer kendine zarar verici davranışlar görülmektedir.
Trikotillomani (Saç Koparma Hastalığı) Nedenleri
Trikotillomaninin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte genetik ve çevresel faktörlerin birleşiminden ortaya çıktığı düşünülmektedir. Saç yolma hastalığının bazı nedenleri şu şekildedir:
- Aile öyküsü: Trikotillomani hastası bir akrabanın oluşu, kişinin hastalığa yakalanma olasılığını artırmaktadır.
- Genetik: SAPAP3 geninin varyantları, saç yolma ve diğer kompulsif davranış bozukluklarıyla ilgili olabilmektedir.
- Yaş: Trikotillomani genellikle ergenlik döneminden önce ve ergenlik sırasında sıklıkla görülür. 10-13 yaşlar arasında gelişebilir ve tedavi edilmezse ömür boyu devama edebilmektedir.
- Beyinde görülen değişiklikler: Trikotillomanili hastaların beyin görüntülemelerinde, bu bozukluğa bağlı olarak gelişen beyin değişiklikleri gözlemlenmiştir.
- Zihinsel sağlık problemleri: Saç koparma hastalığının depresyon, anksiyete ya da obsesif kompulsif bozukluk gibi diğer sorunlarla birlikte görüldüğü incelenmiştir.
- Şiddetli stres, öfke, üzüntü gibi durumlar trikotillomaniyi tetiklemektedir.
Trikotillomani (Saç Koparma Hastalığı) Tedavi Yöntemleri
Saç koparma hastalığının tedavisi, genellikle terapi ve ilaç kullanımının kombinasyonuyla yapılmaktadır.
Trikotillomani (Saç Koparma Hastalığı) İlaç Tedavisi
- Antidepresanlar : Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI) ve trisiklik antidepresanlar, saç koparma dürtüsünün azaltılmasında yardımcı olabilmektedir. Kişide, altta yatan sebeplerde depresyon ve anksiyete bulunuyorsa faydalıdır.
- Antipsikotikler: Beyin kimyasının dengelenmesinde yardımcı olan ilaçlar, obsesif kompulsif davranış olarak görülen saç koparma hastalığını tedavi etmede uygulanmaktadır.
- Antikonvülsanlar: Bu ilaçların genellikle nöbetleri ve kas hareketlerini etkileyen diğer bozuklukları tedavi ettiği bilinse de trikotillomanide de kullanılabilir.
- Nutrasötikler: Tıbbi durumların tedavisinde yardımcı olarak kullanılan takviye beslenme ürünleridir.
Trikotillomsni (Saç Koparma Hastalığı) Psikoterapi
Psikoterapide birden fazla yöntem ile saç koparma hastalığı çözülebilmektedir. Kabul ve kararlılık terapisi uygulanarak, kişiye saç koparma dürtüsünün düşünce olarak zararları kabul ettirilerek davranıştan uzaklaştırılabilir.
Saç koparma hissi geldiği zaman yumrukları sıkma, parmak şıklatma ya da daha az zarar verici farklı davranışlar alıştırılarak alışkanlığın tersine çevrilmesi sağlanabilir. Bilişsel terapi yöntemiyle saç koparmaya yol açan inançları keşfedilerek değiştirmeye destek sağlanır.
Trikotillomani Hastalığı Olan Bireylerin Özellikleri Nelerdir?
Trikotillomani, bireyi hem fiziksel hem de duygusal anlamda etkilemektedir. Saç koparma hastalığına sahip kişiler, hastalık ilerledikçe içe kapanık bir halde hayatlarını sürdürmeye başlarlar ve sosyal kimlikleri oldukça düşebilir. İnsanlarla iletişimden kaçınmak, dışarı çıkmamak, iş yerinde problemler yaşamak ya da depresyon gibi özellikler gösterebilirler.
Sürekli saç yolma davranışından dolayı ciltte ve saçlarda hasar oluşabilmektedir. Yara izleri oluşur ve uzun vadede saç uzaması etkilenebilir. Saç koparmayla birlikte saçları yutma problemi olduğunda kişinin gastrointestinal sistemi de zarar görür ve kabızlık, bağırsak tıkanmaları, kilo kaybı gibi belirtiler görülebilir.
