Ülser

Ülser nedir?

Mide asidinin, midenin koruyucu zarını aşındırarak açık yara oluşturmasına mide ülseri adı verilmektedir. Karakteristik belirtileri içerisinde mide yanması, ağrı ve hazımsızlık şikayetler yer almaktadır. Ülsere neden olan etmenin ortadan kalkması ülserin de iyileşmesini sağlamaktadır.

Fokal mide ağrısının yaygın olarak görülen nedeni olan ülser durumunda hastalar ağrıyı midenin belli bir noktasında hissederler ve bu ağrı kemirme niteliğinde olmaktadır. Bunun dışında gözle görülür belirtilere neden olmamaktadır.

Tedavi edilebilen sağlık durumlarından birisi olan ülserin uzun süre tedavi edilmemesi durumunda ise kronikleşmesi ve ciddileşmesi mümkün olmaktadır. Bazı mide ülserleri ise zaman zaman kanama yapabilir. Bu durum kişilerde kansızlık görülmesine neden olmaktadır. Bazı hastalarda ise yara mide duvarını delene kadar ilerlemeye devam edebilir. Bazı durumlarda mide ülserine peptik ülser adı da verilmektedir. 

Ülser belirtileri

Ülserin neden olduğu belirtilerin içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Mide yanması
• Doluluk hissi
• Şişkinlik
• Geğirme
• Yağlı yiyeceklere karşı tepki 
• Göğüste yanma hissi
• Mide bulantısı
• Asit reflü
• Gaz sancısı

Bazı kişilerde ülserin neden olduğu belirtiler görülmez. Bu tür ülserlere sessiz ülser adı verilmektedir. Bu tür ülserin oluşması durumunda komplikasyon gelişene kadar hastaların hiçbir şikayeti olmaz. Komplikasyonların yaşanmaya başlaması durumunda ise görülebilecek belirtiler içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Cilt renginin solması
• Baş dönmesi
• Halsizlik
• Baygınlık
• Dışkının siyah olması
• Kahve telvesine benzeyen kusmuk
• Ani ve şiddetli karın ağrısı
• Geçmeyen karın ağrısı

Bu belirtilerin görülmesi halinde en kısa süre içerisinde doktora başvurulması gerekmektedir.

Mide ülserinin nedenleri

Mide ülseri genellikle H. Pylori bakteriyel enfeksiyonu sebebi ile görülmektedir. Bunun yanında NSAID ilaçlarının aşı kullanımı da enfeksiyon sonrasında en yaygın neden olmaktadır. Her iki neden tedavi edilen mide ülseri vakalarının %99’nu oluşturmaktadır.

H. Pylori enfeksiyonu

Tüm dünyadaki insanları etkileyebilen bu bakteri yaygın görülen bakteriyel enfeksiyonlardan birisidir. Temel olarak midede yaşayan bu bakteriler insanların önemli bir kısmında herhangi bir soruna neden olmaz. Ancak popülasyonunun aşırı derecede artması kontrolü ele geçirmelerine ve mide zarında iltihaplanmalara neden olmaktadır.

NSAID’ler

Steroid olmayan antiiflamatuvar ilaçlar içerisinde naproksen, ibuprofen ve aspirin gibi reçetesiz olarak satılan yaygın ağrı kesiciler yer almaktadır. Bu ilaçşarın mide zarına temas etmesi durumunda tahrişe neden olmaktadır. Bunun yanında mide zarının korunmasında görevli bazı kimyasalların da görevlerini yerine getirmelerine engel olmaktadır.

Normal şartlar mide zarları bu tür sorunlar bertaraf edebilmektedir. Ancak ağrı kesicilerinin çok sık kullanılması onarım için yeterince zaman kalmasını engelleyecektir. Bunun yanında zar ne kadar fazla aşınırsa geri kazanılması gereken kaynaklar da o kadar artmış olacaktır. 

Diğer nedenler

Mide ülserine neden olabilecek diğer nedenler içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Nadir olarak görülsede bakterilerin, virüslerin ve mantarların neden olduğu mide enfeksiyonları da ülser oluşumuna neden olmaktadır.
• Zollinger- Ellison sendromu nedeni ile midenin normalden daha fazla asit salgılaması sonucunda mide zarının aşınması mümkün olmaktadır. 
• Şiddetli fizyolojik stres içerisinde yer alan yaralanma ya da ciddi hastalılardan sonraki iyileşme süreçlerinde de ülser gelişimi mümkün olmaktadır. Çünkü şiddetli fizyolojik stres pH dengesinin değişmesine ve bu sebeple de midenin daha asidik olmasına neden olmaktadır. 

Ülser tanı kriterleri

Mide ülserinin teşhis edilebilmesi için öncellikle tıbbi geçmişin sorgulanması ve sık sık NSAID ilaç kullanımının söz konusu olup olmadığının araştırılması gerekmektedir. Bunun yanında H. Pylori enfeksiyonu geçmişinin bulunup bulunmadığının da tespit edilmesi gerekmektedir. Bu bilgilerin yanında görülen belirtilerin ülsere işaret etmesi durumunda midenin içerisinde bakılması gerekir.

Midenin içinin incelenmesi için uygulanabilecek testlerin içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Endoskopi
• Üst GI röntgen serisi

Mide ülseri ile karıştırılabilecek durumlar

Mide ülserinin neden olduğu belirtiler ile benzerlik gösterebilecek durumlar içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Kronik asit reflünün belirtileri içerisinde mide ağrısı, mide yanması ve mide bulantısı yer almaktadır.
• Belirgin bir neden olmaksızın kronik hazımsızlığın görülmesi durumunda ortak belirtiler söz konusu olabilmektedir. Ancak belirtilere asit neden olmadığı için mide zarında lezyon görülmez.
• Mide kanseri nadir olarak görülse de ülser benzeri belirtilere neden olmaktadır.

Ülser tedavisi

Ülsere neden olan etmenin ortadan kalkması genellikle ülserin kendiliğinden iyileşmesini sağlamaktadır. Örneğin NSAID sebebi ile görülen ülser ilaç kullanımının bırakılması ile kendiliğinden iyileşmektedir. 

Bunun yanında H. Pylori enfeksiyonun olması durumunda antibiyotik kullanımı gerekli olmaktadır. Bunun yanında mide asidinin azalmasına ve iyileşmenin daha hızlı bir şekilde gerçekleşmesine yardımcı olacak ilaçlar da reçete edebilmektedir. 

İlaçlar

Mide ülserinin tedavi edilmesi, mide astarının korunması ve mide asidinin kontrol altına alınması için ilaç kombinasyonları kullanılabilmektedir. H. Pylori enfeksiyonunun bulunması durumunda reçete edilebilecek ilaç grupları içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Tetrasiklin
• Metronidazol
• Klaritromisin
• Amoksisilin

Mide astarının korunması ve kaplanmasında sitokoruyucu ilaçlar kullanılmaktadır. Bu ilaçlar genellikle NSAID kullanımı sebebi ile görülen ülserin tedavisinde kullanılmaktadır. Sıklıkla reçete edilen ilaç grupları içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Sükralfat
• Misoprostol
• Bizmut subsalisilat

Mide asidinin üretilmesini engelleyen ilaçlarda ülser tedavisinde kullanılabilecek ilaçlar içerisinde yer almaktadır. Histamin reseptör blokerleri içerisinde sıklıkla reçete edilen gruplar içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Famotidin
• Simetidin
• Nizatidin

Mide asidinin azaltılmasına yardımcı olmasının yanın sıra mide astarını kaplayan proton pompa inhibitörleri de mide ülserinde kullanılan ilaçlar içerisinde yer almaktadır. Bu ilaç grubu içerisinde sıklıkla reçete edilenler şunlar olmaktadır.

• Asomeprazol
• Dekslansoprazol
• Lansoprazol
• Omeprazol
• Panprozol
• Rabeprazol

Ülser ameliyatı

Hastada karmaşık bir ülserin bulunması durumunda doğrudan tedavi seçeneklerinin değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu tedaviler endoskopi işlemi sırasında uygulanabilmektedir. Kanamanın durdurulması için ilaç enjeksiyonu ya da yaranın dağlanması mümkün olmaktadır. Midede delik oluşması halinde ise midenin dikilmesi gerekmektedir. 

Nadir olarak görülse de bazı hastalar ülser kalıcı ya da tekrarlayıcı olabilmektedir. Bu durumda mide de yara izi ve kronik ağrı görülebilir. Oluşan yara dokusu midenin kapanmasına dahi neden olabilir. Bu durumlarda hastalara ameliyat önerilmektedir. Bu ameliyatlar içerisinde şunlar yer alır.

• Yara dokusunun çıkarılması için piloroplasti
• Mide asidini tetikleyen sinirin kesilmesi için vagotomi

Ülserde beslenme 

Mide ülserinin bulunması durumunda hastaların öncelikli olarak beslenmelerini düzenlemeleri önerilmektedir. Çünkü tüketilen yiyecekler ülserin neden olduğu belirtilerin şiddetlenmesine neden olabilmektedir. 

Mide ülserinde kaçınılması gereken besinler

Mide ülserinde öncelikli olarak baharatlı ve asitli yiyeceklerden kaçınılması gerekmektedir. Bunların yanında hastaların beslenmelerinden çıkarmaları gereken besinler içerisinde şunlar da yer almaktadır.

• Süt ve süt ürünleri
• Yağlı yiyecekler
• Kafeinli ve kafeinsiz kahveler
• Hidrojene yağ oranı yüksek hamur işleri
• Kremalı çorbalar
• Turunçgiller
• Çikolata
• Sütlü tatlılar
• Yağlı kırmızı etler
• Kızarmış yiyecekler
• Yüksek sodyum içeriğine sahip soslar
• Ananas
• İşlenmiş etler
• Salata sosları
• Acı biber
• Domates
• Alkol
• Siyah çay
• Yeşil çay

Mide ülserinde tüketilebilecek yiyecekler

Mide ülserinin tedavi sürecinde hafif bir diyet ile beslenmek tedaviye yardımcı olacaktır. Bu sebeple de diyette öncelikle çözünebilir ve çözünmez lif açısından zengin olan besinlerin tercih edilmesi gerekmektedir. Çünkü lif mide asidinin daha az salgılanmasını sağlamaktadır. Benzer etkiye sahip olan besinler A vitamini açısından zengin besinlerdir. 

Bunun yanında probiyotik içeren gıdalar da özellikle H. Pylori bakterisinin mide zarına bağlanmasını engellemektedir. Probiyotik açısından zengin olan besinler içerisinde ise salamura sebzelerinin yanı sıra yoğurt ve kefir de yer almaktadır.

Flavonoidler açısından zengin olan besinler de H, pylori bakterisinin bağırsakta çoğalmasını engellemektedir. Bu madde meyve ve sebzelerde bulunmaktadır. 

Mide ülserinin bulunması durumunda hastaların beslenmelerine ekleyebilecekleri besinler içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Baklagiller
• Yumurtalar
• Yağlı balıklar
• Muz ve çilek gibi lif açısından zengin olan meyveler
• Kereviz, kızılcık, lahana gibi flavonoid açısından zengin olan besinler
• A vitamini açısından zengin yeşil yapraklı sebzeler
• Tatlı patates ve kabak gibi turuncu ve sarı sebzeler
• Turşu ve kimchi gibi fermente besinler
• Yağsız et ve kümes hayvanları
• Kuruyemişler
• Pancar, havuç ve brokoli gibi sebzeler
• Tam buğday
• Kahverengi pirinç gibi tam tahıllar
• Yoğurt