Uyku testi (polisomnografi) nedir?
İnsanların uyurken vücut sistemlerinin nasıl çalıştığını izleyen ve kaydeden teste uyku testi adı verilmektedir. Polisomnografi olarak da adlandırılan bu test ile beyin, kalp ve solunum sistemleri de dahil olmak üzere vücuttaki aktiviteler izlenmektedir. Bu sayede uzmanlara uyku kalitesi hakkında kapsamlı bilgiler sunar.
Uyku testi (polisomnografi) neden yapılır?
Teşhis testlerinden birisi olan uyku testinin yapılmasının temel amacı sağlık sorunlarını tespit etmek ya da olası sorunları eleyebilmektir. Uykunun etkilenmesine neden olan belirtilerin fark edilmesi halinde bu belirtilere neden olan etmenin anlaşılması ve gerekli tedavinin planlanabilmesini sağlar.
Bunun yanında tamamlanmış tedavilerin etkinliğinin anlaşılması için de uyku testine başvurulmaktadır. Uykuyu etkileyen sağlık sorunları genellikle sinir, solunum beyin ve kalp sistemleri ile ilgili olmaktadır. Uyku testini gerekli kılabilecek sağlık sorunları içerisinde ise şunlar yer almaktadır.
- Uyku apnesi
- Periyodik uzuv hareket bozukluğu
- Narkolepsi
- Uykusuzluk hastalığı
- Yıkıcı uyku bozuklukları
- Bazı nöbet tipleri
- Epilepsi
- Uyku felci
- Gece terörü
- Uyurgezerlik
- Uyku davranış bozuklukları
- Gece panik atakları
- Parasomni türleri
Uyku testi (polisomnografi) nasıl yapılır?
Uyku testlerinin önemli bir kısmı normal uyku saatlerinde uygulanmaktadır. İnsanların önemli bir kısmı gece saatlerinde uyuduğu için bu çalışmayı yürüten tesisiler programlamayı gece saatlerine yapmaktadır.
Ancak gece çalışan ve gündüz saatlerinde uyuyan kişiler için test gündüz uygulanmaktadır. Uyku testlerinde verilerin toplanması ve analiz edilmesi için birden fazla cihazdan yararlanılmaktadır.
Kullanılan bu sensörler sayesinde uykunun tün yönleri ile araştırılması mümkün olmaktadır. Uyku testinde kullanılan sensör ve izleme yöntemleri içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Beyinin elektriksel aktivitesinin ölçülebilmesi için EEG
- Kalbin elektriksel aktivitesinin ölçülebilmesi için EKG
- Kas hareketlerinin izlenmesi için EMG
- Göz aktivitesinin izlenmesi için EOG
- Ağız ve burundaki hava aktivitelerinin izlenmesi için solunum sensörleri
- Nefes alındığında göğüz ve karındaki genişlemenin izlendiği solunum indüktif pletismografi kemeri
- Nabız oksimetresi
- Video ve ses izleme
Test uygulanacağı zaman öncelikle her hastaya özel uyku odaları hazırlanmaktadır. Hastalar bu odalara yerleştirilir ve sensörler bağlanır. Sensörlerin bir kısmı kendinden yapışkanlı olmakla birlikte bir kısmının sabitlenmesi için bant kullanılmaktadır.
Bu sebeple de bant yapışkanına alerjinin bulunması durumunda bildirilmesi gerekir. Sensörlerin takılmasının ardından kalibre edilmesi için hastaların birkaç talimatı yerine getirmesi istenmektedir. Takılan sensörlerin kablolarının yatakta rahat edilecek kadar uzun olması gerekir.
Ancak yataktan çıkılması gerekiyor ise sensörlerin çıkarılması noktasında uzmandan yardım alınması gerekmektedir. Uyku testi yaptıran kişilerin önemli bir kısmı test sırasında rahat uyuyamaz. Ortamın yabancı olması ve sensörler uykunun etkilenmesine neden olmaktadır. Ancak bu durum testten elde edilen verilerin etkilenmesine neden olmaz.
Hastalar uykuya daldıktan sonra uzmanlar aşağıda yer alan verileri kontrol ederler.
- Kablonun ya da sensörün gevşemesi durumunda yeniden takılması için hasta uyandırılır.
- Test sırasında nöbet ya da başka ciddi bir duruma dair işaretlerin görülmesi halinde gerekli tıbbi müdahale yapılır.
Uyku testi (polisomnografi) hangi değerler ölçülür?
Uyku testi sırasında kaydedilen ölçümler uyku düzeni ile birçok bilgi sağlamaktadır. Bu bilgiler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Uyku sırasında beyin dalgaları ve göz hareketleri sağlık ekibinin uykunun evresini değerlendirmesine yardımcı olmaktadır. Bu evrelerdeki kesintilerin belirlenmesi mümkün olmaktadır. Bu kesintilerin varlığı narkolepsi veya REM uyku davranış bozukluğu gibi uyku bozukluklarının sebebiyle görülmektedir.
- Uyku sırasında kalp ve solunum hızındaki değişiklikler ve kan oksijenindeki değişiklikler uyku apnesinin işareti olabilmektedir.
- PAP veya oksijen kullanmak, hangi cihaz ayarının hasta için uygun olduğunu göstermektedir. Bu veri cihazın evde kullanımı için reçete edilmesi halinde gerekli olmaktadır.
- Uykunun bozulmasına neden olabilecek sıklıkta bacak hareketleri ise periyodik bacak hareket bozukluğunun işareti olabilmektedir.
- Uyku sırasında görülen sıra dışı hareketler veya davranışlar REM uykusu davranış bozukluğu veya başka bir uyku bozukluğu belirtisi olabilmektedir.
Uyku testinden elde edilen veriler öncelikli olarak polisomnografi teknisyeni tarafından değerlendirilmektedir. Bu değerlendirmede çeşitli çizelgeler kullanır. Daha sonra bu değerlendirme uzman doktora yönlendirilir.
Uyku testi (polisomnografi) öncesi dikkat edilmesi gerekenler
Uyku testi yaptırmadan önce günlük rutine devam edilmesinde herhangi bir sakınca bulunmamaktadır. Ancak bazı noktalara dikkat etmek alınan sonuçların daha doğru olmasını sağlamaktadır. Bu noktalar içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Uyku çalışmasından en az 8 saat öncesinde kafein ve alkol tüketilmemesi gerekir.
- Gündüz saatlerinde uyulmaması gerekir.
- Günlük rutine olabildiğince sadık kalınmalıdır.
