Anal Fistül Nedir?
Anal fistül, anüsün iç kısmındaki bağırsak dokusu ile dışarıdaki cilt dokusuna doğru gelişen anormal bir tüneldir. Genellikle anüsün üst kısmında, anal bezlerin olduğu yerde gelişir. Anal bezlerdeki enfeksiyon sebebiyle oluşabilir ve bu da anüsün yakınında küçük bir apsenin oluşmasına yol açar.
Anal fistül rahatsızlık hissi, ağrı ve anüsün yakınlarındaki bir açıklıktan irin ya da dışkı drenajına sebep olabilir. Anal fistülün erkeklerde görülme sıklığının iki kat daha yaygın olduğu bilinmektedir. Genellikte kendiliğinden geçmezler, ilaç tedavisi ya da cerrahi operasyon gerekebilmektedir.
Anal Fistül Tanı Kriterleri
Anal fistülün tanısı konulurken genellikle fiziki muayene yeterli olacaktır. Anüsün etrafındaki deriye bakılarak ya da parmak ile rektal muayene yapılarak anlaşılır. Bazı durumlarda ise anal fistül dışarıdan gözükmemektedir. Doktor muayenesinde anüse dokunulması ya da anüsün açılması çok acı veriyorsa, sedasyon sağlanarak muayene gerçekleştirilebilir.
Anal fistülün iç kaynağını bulmak için ucunda ışık bulunan anoskop ya da proktoskop cihazları ile anüse bakılarak fistülün sebebi bulunabilmektedir. Fistülün oluşturduğu yolu görmek için MR ya da endoskopik ultrason ile tanı konulur.
Anal Fistül Belirtileri
Anal fistülün belirtileri şu şekildedir;
- Anüs çevresinde cilt tahrişi,
- Makat etrafında hassasiyet ya da ağrı hissetmek,
- Oturma sırasında, hareket ederken, dışkılama sırasında veya öksürürken daha da kötüleşebilen, makatta zonklayan bir ağrı,
- Anüsün yanından gelen kötü kokulu akıntı,
- Anüsün etrafında şişlik ve kızarıklık, apse varsa yüksek ateş de görülür,
- İç çamaşırda ıslaklık ya da lekelenme,
- Bazı durumlarda bağırsak hareketlerini kontrol ederken zorlanma görülebilir.
Bu belirtilerden bir veya birkaçı görüldüğü durumlarda mutlaka bir hekime başvurarak gecikmeden tedavi olunmalıdır.
Anal Fistül Nedenleri
Anal fistül, genel olarak makat bölgesinde oluşan iltihaplanmalar sonucunda ortaya çıkar. Çoğunlukla da anal bezlerin enfeksiyonuyla oluşmaktadır. Anal bezler, dışkılama sırasında bağırsağın kayganlaşması için gereken yağı ve belirli sıvıları salgılar. Anal bezler tıkanırsa salgılar birikir, bu da enfeksiyon oluşumuna yol açarak anal fistülü oluşturabilir.
Anal bölgeye yapılmış olan bazı cerrahi işlemler de anal fistüle sebep olabilmektedir. Anal apse drenajı ya da hemoroid ameliyatı olunduysa anal fistül olma riski de artmaktadır. Ayrıca makatta kabızlık veya ishal sonucunda oluşan çatlaklar anal fistül oluşma riskini artırır.
Makat bölgesinde oluşmuş apseler, tedavi edilmediğinde ya da yeterli boşaltım yapılmadığında, apseler cilt kısmına doğru genişleyerek anal fistül oluşumunu hızlandırabilir. Birçok anal fistül anal apseden sonra gelişmektedir. Apse boşaldıktan sonra düzgün şekilde iyileşmezse anal fistül oluşabilir.
Anal fistüller daha az yaygın olarak; Crohn hastalığı, divertikülit, ülseratif kolit, tüberküloz veya HIV enfeksiyonundan kaynaklı oluşur. Bağırsak duvarında ortaya çıkan iltihaplanmalar ve yaralar da anal fistül oluşumunu etkileyebilir.
Anal Fistül Tedavi Yöntemleri
Anal fistül tedavisinde cerrahi ameliyat ve ameliyatsız tedavi yöntemleri vardır. Geleneksel ameliyat seçeneğinde makat kaslarına zarar verme, uzun süreli istirahat, sık pansuman gibi faktörlerden dolayı genellikle ameliyatsız tedavi yöntemlerine başvurulur.
Anal Fistül Ameliyatı
Anal fistüller genel olarak kendi kendine iyileşmediğinden dolayı anal fistülleri tedavi etmek için sıklıkla ameliyat tercih edilir. Fistülün konumuna, kanal sayısına, farklı yönlere ayrılıp ayrılmadığına bakılarak ameliyat yöntemi seçilmektedir.
Anal fistül ameliyatı genellikle genel anestezi altında yapılır ve ameliyat sonrasında bir gece hastaneden istirahat edilir. Ameliyatın amacı, anal fistülü iyileştirmek ve bağırsak kontrolünü sağlayan sfinkter kasına zarar vermemektir. Anal fistül tedavisi için farklı ameliyat yöntemleri şu şekildedir;
- Fistülotomi: Bu yöntemde fistül kanalı ve etrafında bulunan dokular kesilerek çıkarılır. Genel anestezi altında yapılan bu ameliyat yönteminde nadir olarak ameliyat sonrasında dışkı tutamama ya da gaz tutamama gibi sorunlar görülebilir.
- Fistülektomi: Fistülotomiden farklı olarak bu yöntemde fistül kanalı tamamen kesilerek çıkarılır. Kalan dokular dikişle kapatılır.
- Vaaft Yöntemi: Vaaft yönteminde fistül kanalına video endoskopi ile girilir ve iç dış ağızlar kapatılarak tedavi edilir.
- Seton Yöntemi: Seton, fistül kanalına yerleştirilen metal tel ya da lastik maddesidir. Seton, fistül kanalına yerleştirilir ve vücut tarafından dışarıya atılana kadar kanalda durur.
- LIFT Yöntemi: Bu yöntemde, fistül kanalı içeride bağlanır ve kesilir. Kanalın kesilmiş olan uçları dikişlerle kapatılır.
Anal Fistül Lazer Tedavisi
Anal fistülün lazer tedavisinde dikişe gerek olmadan lokal anestezi ile işlem yapılır. Lazer cihazı ile fistül kanalının içi tespit edilir ve lazer enerjisi kullanılarak fistül kanalına ısı uygulanarak kanalın kapatılması sağlanır. Lazer enerjisi fistül kanalının iç yüzünü yakarak tedavi eder.
Ameliyatsız anal fistül tedavileri çok kolay gerçekleşir, hastanede yatış gerektirmez ve kişinin günlük hayatına dönmesi çok kolaydır. İşlem sırasında ve sonrasında oluşan ağrı miktarı oldukça hafiftir. Dikiş olmadığından dolayı anal bölgedeki dokulara zarar gelmemektedir.
Anal Fistül Çeşitleri
Anal fistül, makatta dışkı tutmayı sağlayan kaslarla olan yerleşimlerine göre farklı çeşitlere ayrılmaktadır.
İntersfinkterik Anal Fistül: Bu fistüller, makatı kontrol etmekte olan iç kas ile dış kas arasından geçip makatın iç kısmına doğru oluşur.
Transsfinkterik Anal Fistül Fistül: Makatı kontrol eden iç kas ve dış kası geçerek makat ile deri arasında oluşur.
Suprasfinkterik Anal Fistül: Makatın etrafındaki tüm kasları geçerek deri yüzeyine doğru yönelerek oluşur.
Extrasfinkterik Anal Fistül: Kalın bağırsağın son bölümüne direkt açılması söz konusu olan fistül çeşididir.
