B12 Eksikliği

Hayati fonksiyonların devam edebilmesi için vazgeçilmezlerden olan vitaminlerden birisi olan B12 vitamini suda çözülebilen ve ısıya duyarlı bir vitamin olmaktadır. Hayvansal kaynaklı besinlerde bulunan B12 vitamini özellikle bağışıklık ve sinir sisteminin sağlıklı işlemesi açısından kilit vitaminlerinden birisi olmaktadır.

B12 nedir?

Vücut tarafından üretilmeyen B12 vitamini B vitamini türlerinden birisi olmaktadır. Suda çözülen vitaminlerden birisi olması sebebiyle vücutta depolanması düşük olan B12 vitamini vücutta sinir dokusunun sağlığının devam ettirilmesi ve kırmızı kan hücresi üretiminde görev almaktadır.

Bunun yanında yağ asitlerinin ve amino asitlerin metabolize edilmesinde ve DNA sentezinde kullanılan bir vitamin olmasından dolayı her hücrenin ihtiyacı olan bir vitamin olmaktadır.

B12 vitamininin yeterli miktarda alınabilmesi için bu açıdan zengin besinlerin tüketilmesi gerekmektedir. Ancak bu besinlerin pişirilme sürelerine dikkat edilmesi önemlidir. Çünkü B12 vitamini ısıya duyarlı bir vitamin olmaktadır. Bu sebeple de pişirilme süresinin ve ısısının artması B12 vitaminin kaybolmasına neden olacaktır.

B12 faydaları (Ne işe yarar?)

B12 vitamini vücutta birçok farklı metabolik olayda görev almaktadır. Bunun yanında suda çözülebilen bir vitamin olmasından dolayı düzenli olarak B12 vitaminin temin edilmesi gerekir.

Çünkü suda çözülen vitaminler vücutta depolanamaz. B12 vitaminin metabolizmada üstlendiği görevler içerisinde ise şunlar yer almaktadır:

• Beyin ve sinir sisteminin sağlıklı işleyişini devam ettirmesinde görev alır.
• Alyuvar oluşumunda önemli bir rolü bulunmaktadır.
• DNA’nın oluşması ve düzenlenmesinde görev almaktadır.
• Yağ asitlerinin sentezlenmesini sağlar.
• Vücudun folik asitti emmesine yardımcı olması sayesinde enerjinin salınmasını sağlar.
• Enerji üretiminde rol oynar.
• Aneminin önlenmesinde etkilidir.
• Bağışıklık sistemini güçlendirir.
• Hücrelerin daha uzun süre yaşamasını sağlar.
• Hafızayı güçlendirir.
• Öğrenmeyi kolaylaştırır.
• Sinir tahribatını önler
• Doğurganlığı sağlar.

B12 eksikliği neden olur?

B12 eksikliği genellikle beslenmeden yeteri kadar B12 alınmadığı durumlarda karşılaşılan bir durum olmaktadır. Ancak B12 eksikliğine neden olabilecek bazı hastalıklar ve sağlık durumları da bulunmaktadır.

Persinisyöz anemi

B12 vitaminin ince bağırsakta emilimini sağlayan intrinsik faktör persinisyöz anemi söz konusu olduğunda yeterince salgılanmamaktadır. Bu durum da B12 vitamini eksikliğinin yaşanmasına neden olmaktadır.

Otoimmün hastalıklar

Otoimmün hastalıklarda bağışıklık sistemi vücuda zarar veren etmenler ile değil sağlıklı vücut dokuları ile savaşmaktadır. Bunun sonucunda da sağlıklı vücut dokuları zarar görmektedir.

Bağışıklık sisteminin saldırdığı dokulardan birisi de midede intrinsik faktör salgılayan dokular olmaktadır. Bu durum da B12 vitamini ince bağırsaktan yeteri kadar emilemediği için B12 eksikliği görülmektedir.

Bağırsak sorunları

Bağırsağın iç yüzeyinde meydana gelen bozulmalar B12 vitaminin emilmesini zorlaştırmaktadır. Bu sebeple de Crohn ya da çölyak gibi hastalarda B12 vitamini eksikliğine sıklıkla rastlanmaktadır.

Fonksiyonel B12 eksikliği

Fonksiyonel B12 eksikliği olan kişilerde serum B12 konsantrasyonu normal seviyelerde olmaktadır. Ancak kişilerde B12 vitamini eksiliği ile ilgili belirtiler görülmektedir Fonksiyonel B12 eksikliğinde problem hücreler arasında B12 vitamini taşınmasından kaynaklanmaktadır. 

B12 eksikliği belirtileri

DNA metabolizmasının temel vitamini olan B12’nin vücutta yeteri kadar bulunmaması beraberinde ciddi sağlık sorunlarını da getirmektedir.

B12 vitaminin vücutta yeterince olmamasının temel sebepleri içerisinde ise B12 vitamini açısından zengin olan besinlerin yeterince tüketilmemesi ya da bu besinler tüketilse dahi bağırsaklarda B12 vitamini emiliminin yeterince gerçekleşmemesi bulunmaktadır.

B12 eksikliğinin belirtileri hemen gözlemlenmeyebilir. B12 vitaminin yetersiz kalmasına neden olabilen bir diğer faktör ise ilaç etkileşimleri olmaktadır. Proton pompası inhibitörleri, metformin ve ülser hastalığının tedavisinde kullanılan h2 reseptör agonistleri B12 vitaminin emilimini azaltmaktadır.

Bazı hastalarda B12 rezervleri tamamen boşalana kadar hastalarda herhangi bir belirti görülmez. Bu sebeple de düzenli kan testleri ile takibinin yapılması gerekir. B12 vitamini eksikliğinde görülebilecek belirtiler içerisinde ise şunlar yer almaktadır:

• Uzun süreli zihinsel yorgunluk
• Ağrı ve hassaslaşma
• Çarpıntı
• Ciltte sararma
• Kulakta çınlama
• İshal
• Dilin şişmesi
• Yürümede zorlanma
• Denge kurmada zorlanma
• Sinir sisteminde bozulma
• Kansızlık
• Bebeklerde ve çocuklarda gelişim geriliği
• Kol ve bacaklarda uyuşma hissi
• Entelektüel becerilerin yavaşlaması
• Uzun süreli unutkanlık
• Hafıza kaybı
• Konsantre olamama
• Üşüme
• Halsizlik
• Ağız ülseri
• Saç dökülmesi
• Kilo kaybı
• Cilt kuruluğu
• İştahsızlık
• Kabızlık
• Bebeklerde yüz titremeleri
• Dilde kızarıklık ve yanma hissi
• Bacaklarda gece kasılmaları
• Metabolizmanın yavaşlaması

B12 eksikliği psikolojik belirtileri

B12 vitamini eksikliği sadece fiziksel değil aynı zamanda psikolojik belirtiler de göstermektedir. Bu belirtilerin içerisinde depresyona kadar varabilen duygu durum bozuklukları yer almaktadır. Bunun yanında psikoz, mani, bunama, akıl karışıklığı, sinirlilik, anlayış ve yargıda azalma ya da konsantre olamama gibi belirtiler de gözlemlenmektedir.

B12 vitaminin uzun süre yetersiz olması özellikle sinir sistemi üzerinde geri dönüşü olmayan hasarların oluşmasına neden olmaktadır. Bu sebeple de semptomların göz ardı edilmemesi ve hekime başvurulması gerekir.

B12 eksikliği riski yüksek olan gruplar

B12 vitamini eksikliği özellikle vegan beslenme tarzını benimsemiş kişilerde görülmektedir. Çünkü B12 vitaminin temel kaynağı hayvansal besinler olmaktadır. Bunun yanında vegan beslenen ve gebelik ya da emzirme döneminde olan kişiler B12 eksikliği çok daha ciddi bir hal alabilmektedir.

B12 eksikliği açısından bir diğer risk faktörü ise pernisiyöz anemisi olmaktadır. Kanı etkileyen bağışıklık sistemi hastalıkların birisi olan pernisiyöz anemisi B12 vitaminin emilmesini sağlayan intrinsik faktörünün yeteri kadar bulunmamasına neden olmaktadır.

B12 vitamini ince bağırsaktan emilmektedir. Bu sebeple cerrahi yöntemler ile ince bağırsağı kısaltılmış olan kişilerde de B12 vitamini eksikliğinin görülme ihtimali artmaktadır. Bunun aynında Crohn ya da çölyak hastalığı da B12 vitaminin yeterince emilememesine neden olmaktadır.

Kronik alkolizm de B12 vitaminin yeterince emilememesine neden olmaktadır. Bu sebeple de sürekli ve yüksek miktarda alkol tüketen kişilerde B12 eksikliği görülmektedir. Bunların yanında vücut ısısı normalin üzerinde olan hipertiroidizm hastalarında ve gebelerde de B12 eksikliği görülme ihtimali yüksektir.

B12 vitaminin yaşın ilerlemesi ile birlikte yeterinde emilememesi de ileri yaştaki bireyleri B12 vitamini eksikliği açısında riskli grubun içerisinde yer almasına neden olmaktadır. Bunun yanında B12 eksikliği açısından riskli olan gruplar içerisinde çocuklar, diyabet hastaları, mide operasyonu geçirmiş kişiler ve mide ekşimesi için proton pompası inhibitörleri kullanan kişiler de bulunmaktadır. 

B12'de referans ve tehlikeli değerler

B12 referans değerleri laboratuvarlara göre değişiklik gösterebilmektedir. Bunun sebebi ise laboratuvarların farklı ölçümler kullanması ve farklı numuneleri test etmesidir. Temel olarak 300 pg/ml üzerindeki değerler normal olarak kabul edilmektedir.

Ancak B12 vitaminin her hücrede kullanılmasından dolayı en sağlıklı aralığın 800 ile 1000 pg/ml aralığı olduğu kabul edilmektedir. 200 pg/ml değerinin altında kalan değerler düşün B12 seviyelerini göstermektedir. B12 vitaminin yaşla birlikte azalmasından dolayı özellikle ileri yaştaki bireylerin B12 seviyelerini düzenli olarak takip etmeleri önemlidir. Bunun yanında bebeklerin, çocukların ve gebelerin ihtiyaçları olan günlük B12 miktarı daha fazla olmaktadır. 

B12 eksikliği tanısının konulabilmesi için değerlerin 160 pg/ml’den düşük olması gerekmektedir. B12 değerlerinin 100 pg/ml’den düşük olması durumunda ise yetişkinlerde belirtiler görülmeye başlar.

B12 eksiklik tedavisi

B12 vitamini eksikliği vücutta ciddi ve geri dönüşü olmayan deformasyonların yaşanmasına neden olmaktadır. Bu sebeple de B12 vitamini değerlerinin optimal düzeyde tutulması gerekir.

B12 eksikliği olan kişilere uygulanacak tedavide son derece basit ve başarı olmaktadır. B12 vitamini eksikliğinde hastalara B12 vitamini takviyesi verilmektedir. Bazı hastalarda oral yolla kullanılan ilacalar eksikliğin giderilmesi için yeterli olurken bazı hastalarda ise enjeksiyon uygulaması olarak B12 takviyesi verilmektedir.

B12 vitamini ne kadar süre kullanılmalı?

B12 vitamini kullanma süresi hastalara göre değişiklik göstermektedir. Oral yolla kullanılan B12 vitaminin kullanma süresi bir hafta ile birkaç hafta arasında değişiklik göstermektedir.

Kas içi enjeksiyonu olarak uygulanan B12 vitaminin tekrarlama sıklığı ise 7 ile 10 gün arasında değişmektedir. İdame dozlarının zaman aralıkları ise hekimler tarafından belirlenir. Bu sebeple de B12 vitaminin ne kadar süre ile kullanılacağı hakkındaki kesin bilgiye hekiminizden ulaşabilirsiniz.

B12 eksikliğinde beslenme

B12 vitamini besinler ile kolaylıkla sağlanabilen bir vitamindir. Hayvansal temelli gıdalarda bulunan B12 vitaminini bitkisel kaynaklardan yeteri kadar elde etmek mümkün olmamaktadır.

Bu sebeple de günlük beslenmenin içerisinde hayvansal kaynaklı gıdalara yeterince yer vermek gerekir. B12 vitamini açısından en zengin gıdalar ise şunlar olmaktadır:

• Peynir
• Süt
• Karides
• Midye
• Böbrek sakatatı
• Yumurta
• Yoğurt
• Karaciğer sakatatı
• Balık
• Tavuk
• Kırmızı et
• Ton balığı
• Somon
• İstiridye
• Ispanak
• Pancar
• Patates
• Mantar
• Yonca
• Maya
• Yulaf kepeği
• Mısır gevreği
• Nori

B12 vitamini eksikliği nelere yol açar?

B12 vitamini vücutta çok önemli görevlerde bulunmasından dolayı eksikliğinde ciddi sağlık problemlerinin yaşanmasına neden olmaktadır. Bu problemlerin başında sinir sisteminde yaşanan sağlık sorunları yer almaktadır. B12 vitamini eksikliği sebebiyle yaşanan nörolojik problemlerin içerisinde ise şunlar yer alır:

• Görme problemleri
• Hafıza kaybı
• Karıncalanma hissi
• Fiziksel koordinasyon bozuklukları
• Konuşma güçlüğü
• Yürüme güçlüğü
• Başta bacaklar olmak üzere sinir sisteminde bozulmalar

B12 vitamini eksikliğinin neden olabileceği bir diğer sağlık problemi ise kısırlık olmaktadır. Ancak b12 vitaminin sebep olduğu kısırlık geçidir ve eksikliğin giderilmesi ile ortadan kalkar.

Hamile kadınlarda B12 vitamini eksikliğinin olması anne karnındaki bebeğin etkilenmesine neden olmaktadır. Bu durumda bebeklerde görülebilecek sağlık sorunları içerisinde şunlar yer almaktadır:

• Nöral tüp defekti
• Beyin ya da kafa tasında hasar oluşması
• Erken doğum
• Düşük

B12 eksikliğinin çocuklarda ve bebeklerde oluşması halinde ise başta gelişim geriliği olmak üzere çocukların bilişsel faaliyetlerini etkilemektedir. B12 eksikliği olan çocuklarda konsantrasyon eksikliği, öğrenme ve algılama fonksiyonlarında bozulmalar görülmektedir. Bunun yanında B12 eksikliği olan çocukların daha sık hastalandıkları bilinmektedir.

B12 eksikliği anemiye de neden olmaktadır. Bu sebeple de uzun süre tedavi edilmemesi durumunda anemi ağırlaşmaktadır. Aneminin ağırlaşması ise kanın oksijen taşıma kapasitesini ciddi ölçüde düşürmektedir. Oksijen değerlerinin azalmasının telafisi için ise kalp daha hızlı çalışır ve nabız artar. Bu durumun uzun süre devam etmesi sonucunda da kalp güçlü kasılma kabiliyeti kaybeder.

B12 vitamini takviyeleri neden kullanılır?

B12 vitamini takviyelerinin doktorlar tarafından önerilmesi ve bu şekilde kullanılması gerekmektedir. B12 vitaminin fazla olması vücutta herhangi bir soruna neden olmamakla birlikte gereksiz kullanımdan kaçınılması gerekir. B12 vitamini takviyeleri B12 eksikliği yaşayan kişilere yardımcı olmaktadır.

B12 vitamini takviyelerinin en yaygın kullanım nedeni elbette ki eksikliğin tedavi edilmesidir. Bunun yanında kansızlık tedavisinde B12 vitamini kullanılır. Bunun yanında homosistein düzeylerinin tedavisinde de B12 vitamininden yararlanılmaktadır.

Ancak yapılan çalışmalar homosistein düzeyinin yükselmesinin kalp hastalığına ve kan damarlarıyla ilgili diğer sağlık sorunlarında nasıl bir rol oynağı tam olarak bilinmemektedir. Bu sebeple de homosistinüri şüphesi olmadığı sürece homosistein düzeyine etki edilmemesi gerekmektedir.

Bunun yanında yakın zamanda yapılan bir araştırmaya göre B12 vitaminin B6 ve folik asitle birlikte alınması durumunda kadınlar kalp hastalığına neden olan AMD riskini azaltmaktadır.

B12 ve unutkanlık ilişkisi

B12 vitamini eksikliğinde unutkanlık ve hafıza kaybı görülebilmektedir. Bu sebeple de unutkanlık ile B12 vitamini arasındaki bağlantı hakkında birçok araştırma yapılmaktadır.

Her ne kadar B12 vitamini eksikliği unutkanlığa neden olsa da gereğinden fazla B12 alımının hafıza üzerinde olumlu etkilerinin bulunduğu henüz kanıtlanamamıştır. Ancak genel kanı B12 vitamininin hafızayı güçlendirdiği yönünde olmaktadır.

Hamilelik döneminde B12 eksikliği nasıl giderilir?

Hamilelikte B12 rezervlerinin daha hızlı boşalmasının yanı sıra bebeğin gelişimi için son derece önemli olmasından dolayı hamileliğin planlanmaya başlamasından itibaren B12 açısından zengin beslenme düzenine geçilmesi gerekir.

Bebeğin beyin ve omurilik sağlığı açısından gebelik döneminde B12 değerlerinin kontrol edilmesi ve gerekli görülmesi halinde takviyelerden yararlanılması gerekmektedir. 

Bebeklerde B12 eksikliği nasıl giderilir?

Bebeklerde görülen B12 eksikliği hematolojik, nörolojik ve gastrointestinal hastalıkların göstergesi olarak görülmektedir. Çünkü anne sütünde bebek için yeterli olacak B12 vitamini bulunmaktadır. Bebeklerde B12 eksikliği nadir görülmekle birlikte genellikle 4 ile 10 aylık arasında ortaya çıkmaktadır.