Elektrokonvülsif Terapi (EKT)

Elektrokonvülsif Terapi (EKT) Nedir?

Genel anestezi altında uygulanan bu tıbbi işlem beyinden hafif bir elektrik akımı geçirerek kısa bir nöbet geçirilmesini sağlamaktadır. EKT’nin uygulanmasının temel sebebi şiddetli ve tedaviye dirençli olan ruh sağlığı hastalıklarının tedavi edilmesini sağlamaktır. 80 yıldan daha uzun süredir uygulanan bu işlem hakkında yapılan kapsamlı çalışmalar etkili ve güvenli bir yöntem olduğunu göstermektedir. 

Elektrokonvülsif Terapi (EKT) Nasıl Uygulanır?

EKT işlemi sırasında anestezi uzmanı, psikiyatrist ve diğer eğitimli personel dahil olmak üzere birden fazla sağlık çalışanının katılımı ile gerçekleştirilen bir işlemdir. İşlem basamakları içerisinde şunlar yer almaktadır.

Anestezi ve Diğer Hazırlıklar

EKT prosedürleri hastaların derin bir uykuya sokulmasını ve prosedür sırasında herhangi bir ağrı, rahatsızlık ya da kaygı hissetmesini sağlayan genel anestezi ile başlar. Ayrıca sağlayıcılar nöbet sırasında meydana gelebilecek herhangi bir yaralanma veya zorlanmasını önlemek için kas gevşetici enjekte edilmektedir. Dişlerin korunması için ağza ısırık koruyucusu yerleştirilir ve damarlardan birine intravenöz iğne yerleştirilmektedir. Damar yolu açılmasının nedeni anestezi amaçlı veya herhangi bir yan etkiyi önlemek için ilaçların hızlı bir şekilde enjekte edilmesini sağlamaktadır.

Elektrot Yerleşimi

Daha sonrasında uzmanlar elektrik akımının içinden geçebileceği temas noktaları olan elektrotları baş derisine yerleştirmektedir. Yerleşim alanları hastaların özel ihtiyaçlarına bağlı olarak belirlenir. Ayrıca elektrotların yerleşimi için seçilecek olan bölgeler en az yan etki yaratma riski olan bölgelerdir. Doktorların elektrotları yerleştirilmesinin 3 farklı yolu bulunmaktadır.

• Sağ tek taraflı yerleşim de her 2 elektrot da başın sağ tarafında yer almaktadır. Bir elektrot şakak ile kaş ucu arasına olacak şekilde konumlandırılır. Diğer elektrot ise başın tepesine yakın sağ kulağın hemen üzerinde olmaktadır.
• Bifrontal yerleşimde ise elektrotlar alın bölgesine kaşın hemen üzerine yerleştirilir.
• Bitemporal yerleşimde ise başın her iki tarafında şakak bölgelerine birer elektrot yerleştirilmektedir. 

Elektrotlar yerleştirilmeden önce cildin yanmasının ve tahrişin önlenmesi için iletken bir jel uygulanmaktadır. Her ne kadara kullanılan elektrik akımı düşük olsa da cilt yanıklarının ve tahrişin oluşması halen mümkün olmaktadır. 

Elektrik Akımının Verilmesi

EKT uygulamalarında 0,4 amperlik akımlar kullanılmaktadır. Bunun yanında uzmanlar öncelikle daha düşük düzeyde elektrik akımı vermektedir. Daha sonrasında 0,4 ampere kadar arttırılır. Elektrik akımının verilme süresi de son derece kısadır. Birçok vakada sadece birkaç saniye boyunca elektrik akımı verilmektedir. 

Nöbetin İndüklenmesi

EKT, beyinde bir elektriksel aktivite patlaması meydana geldiğinde ve etkilenen beyin hücrelerinin hızla ateşlenmesine neden olduğunda nöbete neden olmak için elektrik akımı kullanılır. Bu, beynin o bölgesinde çalışma biçiminde elektriksel ve kimyasal değişikliklere neden olur ve beynin o bölgesinin çalışma biçiminde iyileşmelere yol açar.

EKT sebebi ile görülen nöbetler genellikle 30- 90 saniye arasında sürmektedir. Daha uzun sürmesi halinde ise uzmanlar çeşitli ilaçlar enjekte ederek nöbeti durdurabilir.

İşlem Sonrası

İşlemin tamamlanmasının ardında uzmanlar hastayı izlemeye başlarlar. Anestezi ve işlemin neden olabileceği sorunların erken dönemde anlaşılabilmesi için hayati belirtiler kontrol edilir. Hastaların önemli bir kısmı işlemden sonra 10-15 dakika içerisinde kendine gelebilir ve 30 dakika içerisinde ayağa kalkıp dolaşabilir. 

Elektrokonvülsif Terapi (EKT) Hangi Durumlarda Kullanılır?

EKT, aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli ruh sağlığı durumlarının şiddetli belirtilerinin büyük ölçüde ve hızlı bir şekilde iyileştirilmesi sağlanmaktadır.

• Şiddetli depresyon görülen kişilerde aynı zamanda gerçeklikten kopma, güçlü intihar girişimi isteği veya gelişememe gibi belirtilerin bulunduğu hastalarda
  
  
• İlaçlarla ya da diğer tedavilerle düzelmeyen şiddetli ve tedaviye dirençli depresyon
  
  
• Şiddetli mani ve bipolar bozukluğun bir parçası olarak ortaya çıkan yoğun öfori, ajitasyon veya hiperaktivite durumu. Maninin diğer belirtileri arasında dürtüsel veya riskli davranış, madde kötüye kullanımı ve psikoz bulunmaktadır.
  
  
• Hareket eksikliği, hızlı ve garip hareketler, konuşma eksikliği ve diğer belirtilerin görüldüğü katatoni. Şizofreni ve diğer bazı ruh sağlığı hastalıkları ile ilişkilidir. Bazı durumlarda tıbbi hastalıklar katatoniye neden olmaktadır.
  
  
• Tedavisi zor olabilen demans hastalarında görülen ajitasyon ve saldırganlık yaşam kalitesinin olumsuz yönde etkilenmesine ve başkalarına zarar vermesi durumunda 

Bunların yanında hastaların ilaç kullanamadı veya tedaviden sonuç alınamaması durumunda EKT tavsiye edilmektedir. Bu durumların içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Hamilelik döneminde gelişmekte olan fetüse zarar verme olasılığını azaltmak için ilaçların daha az sıklıkla kullanılması gerekebilir.
• İlaçların yan etkilerini tolere edemeyen yaşlılarda
• İlaç kullanmak yerine EKT tedavisini tercih eden kişilere
• Geçmişte EKT’nin işe yaradığı hastalarda

Tedavi Seansları

EKT tedavileri genellikle hafta 2- 3 kez uygulanmaktadır. Tedaviye 3- 4 hafta boyunca devam eder. Bu sebeple de toplamda 6- 12 seans tedavi uygulanır. Hastaların ihtiyaçları, görülen belirtiler ve hastaların tedaviye ne kadar hızlı cevap verdiğine bağlı olarak seans sayısı ayarlanmaktadır. 

Elektrokonvülsif Terapi (EKT) Sonuçları

Hastalar genellikle işlemden birkaç saat sonra normal aktivitelerine dönebilir. Ancak doktorlar son seanstan sonra bir ila iki hafta sonrasında kadar veya bakım terapisi sırasında tek bir tedaviden sonra en az 24 saat boyunca işe dönülmemesi, önemli kararların alınmaması veya araba kullanılmaması gerekmektedir. Hafıza kaybı ya da kafa karışıklığı olmadığında normal aktivitelere devam edilebilir. 

Hastaların önemli bir kısmında yaklaşık olarak 6 terapiden sonra belirtilerinde iyileşme görülmektedir. Tam iyileşmenin sağlanması için daha fazla seans gerekli olabilir. Bunun yanında EKT tüm hastalarda işe yaramayabilir. 

Yöntemin şiddetli depresyon ve diğer ruhsal hastalıkların tedavisine nasıl yardımcı olduğu kesin olarak bilinmemektedir. Ancak bilinen nokta, nöbet aktivitesi sırasında ve sonrasında beyin kimyasallarının değiştiğidir. Bu değişiklikler birbiri üzerine inşa edilir ve şiddetli ruh hastalıkların belirtilerini azaltabilir. Bu sebeple de EKT birden fazla tedaviden sonra daha iyi sonuç vermektedir. 

Belirtilerin tamamen düzelmesinden sonra dahi hastalığın geri gelmemesi için depresyon tedavisine devam edilmesi gerekir. Ayrıca EKT’nin daha uzun aralıklar ile alınması gerekebilir. 

Elektrokonvülsif Terapi (EKT) Nasıl Hazırlanır?

EKT işleminden önce doktorlar hastalara ya da vasiye prosedürleri açıklayacaktır. Bunun yanında herhangi bir sağlık sorununun bulunup bulunmadığından da emin olunması gerekmektedir. EKT öncesine yapılması gereken bazı testler bulunmaktadır. En sık uygulanan testler içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Kan ve idrar testleri
• Kafatası, beyin ve omurga görüntüleme testleri
• EKG

Elektrokonvülsif Terapi (EKT) Komplikasyonları Nelerdir?

EKT genel olarak güvenli olmakla birlikte bazı riskler ve yan etkilere sahip olmaktadır.

Kafa Karışıklığı

Tedavinin sona ermesinden sonra birkaç dakika ya da saat kafa karışıklığı görülebilir. Nerede olunduğu veya neden orada olduğunu bilemeyebilirler. Nadiren kafa karışıklığı birkaç gün veya daha uzun sürebilir. Kafa karışıklığı genellikle yaşlı hastalarda görülmektedir.

Hafıza Kaybı

Bazı hastalar tedaviden hemen önce gerçekleşen olayları hatırlamakta zorluk çekilebilir. Bazı kişiler ise tedaviden önceki haftaları, ayları hatta yılları hatırlamayabilir. Yıllar öncesinin hatırlanmaması nadir görülen bir durumdur. Bu duruma retrograd amnezi adı verilmektedir. Hastaların önemli bir kısmında hafıza kaybı tedaviden birkaç ay sonra düzelmektedir.

Fiziksel Yan Etkiler

EKT tedavisinin olduğu günlerde mide bulantısı, baş ağrısı, çene ağrısı veya kas ağrıları görülebilir. Bu yan etkiler için genellikle ilaç tedavisi uygulanabilir.

Tıbbi Komplikasyonlar

Herhangi bir tıbbi prosedürde olduğu gibi özellikle anestezi içeren bir prosedürde tıbbi komplikasyonların gelişme riski bulunmaktadır. EKT sırasında kalp atış hızı ve kan basıncı sınırlı bir süre için artar. Ciddi kalp sorunlarının olması durumunda EKT daha riskli olabilir.

Elektrokonvülsif Terapisinin Avantajları

EKT ruhsal sağlık sorunlarının tedavisinde kritik bir araç olmasını sağlayan birçok avantajı bulunmaktadır.

Etkili Olması

Uzmanlar EKT’nin depresyon gibi ruh hali bozuklukları için en etkili tedavilerden biri olduğu konusunda hemfikir olmaktadır. Bunun yanında ilaç veya terapi gibi diğer tedavi biçimlerinde direnen depresyon hastalarına yardımcı olmakta özellikle etkilidir.

Güvenilir Olması

Anestezi ve diğer modern bakım uygulamalarının kullanımı bu prosedürün genel güvenirliğini büyük ölçüde arttırmıştır. Kalp sorunları olan kişiler bile genellikle ilaçlarında ayarlamalar yapılarak veya hayati belirtileri yakından izleyerek EKT alabilirler.

Hamilelik

Hamilelik dönemindeki hastaların tedavilerinde dahi kullanılabilir. Anneye ya da fetüse zarar vermez. Uygulama tüm hamilelik dönemi boyunca uygulanabilir.

Hızlı Çalışması

EKT uygulanan kişiler, özellikle majör depresif bozukluk gibi rahatsızlıklarda 3- 5 seanstan sonra iyileşmeler görülmektedir. Bu özellikle bir kişinin güvenliğini tehlikeye atan çok ciddi bir ruh sağlığı olduğunda faydalıdır.

Diğer Tedaviler Kullanılamadığında Hastalara Yardımcı Olur

Herhangi bir nedenle ruh sağlığı sorunları için ilaç alamayan kişilere EKT uygulanabilir. Bu hastalar içerisinde organ fonksiyon sorunları olan kişiler ve hamileler için fark yaratabilir. 

İlaçlarla Birlikte Kullanıldığında Etkilidir

EKT uygulanan kişiler genellikle tedavileri için ilaç da alırlar. Bu da ruh sağlıklarının daha hızlı bir şekilde iyileşme şansını arttırır.